Türkiye’nin dışa bağımlılığı azaltma ve net sıfır hedefi merkezli politikası, enerji sepetinde yenilenebilir kaynakların payını arttırıyor.
Son birkaç yılda devreye giren elektrik üretim tesislerinin ağırlıklı bölümünü rüzgâr ve güneş başta olmak üzere yenilenebilir kaynaklara dayalı santraller oluşturuyor.
Görünen o ki, önümüzdeki yıllarda da bu eğilim devam edecek. Çünkü Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın açıkladığı 2035 yılı hedefleri arasında yenilenebilir kaynaklara dayalı 120 bin MW’lik kurulu güç oluşturmak da yer alıyor.
İşte bu yeni hedefler çerçevesinde yeni lisanslama planları devrede. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın bu kapsamda açtığı yenilenebilir enerji kaynak alanı rüzgâr enerji santrali (YEKA RES 2024) lisans ihaleleri dün yapıldı.
Bu ihale sürecine yakından bakınca, elektrik alanındaki yatırım imkânlarına, sektöre ilgi gösteren oyunculara ve yatırım maliyet ve tercihlerini belirleyen dinamiklere dair ciddi veriler bulmak mümkün.
Üç ilde, toplam 1200 MW kurulu güçte beş rüzgâr enerji santrali projesine verilecek bağlantı kapasitesi için açılan ihaleye 40 istekli (39 şirket ile iki şirketli bir ortak girişim grubu), toplam 100 teklif sundu.
En çok ilgi gören santral
Toplam 1200 MW’lik kurulu güçteki beş farklı projeden en çok ilgi gören proje, 26 teklif sunulan Gürün Rüzgar Enerji Santrali (Gürün RES) oldu. İkinci sırada 23 teklif alan 160 MW’lik Yellice RES yer alırken, 200 MW’lik Sergen RES’e 21 teklif geldi. 340 MW’lik Balkaya RES 16, 410 MW’lik Edirne RES ise 14 teklif aldı. Yani proje ölçeği küçüldükçe istekli sayısının arttığını söylemek mümkün.
Yani görünen o ki, geçmiştekinden farklı olarak 1000 MW’lik tek parça yerine daha küçük dilimler halinde ihaleye çıkarmak, yenilenebilir enerji lisans ihalelerine yatırımcı ilgisini arttırıyor. Böylece daha heyecanlı ve daha rekabetçi bir ihale süreci yaşandığını söylemek yanlış olmaz.
YEKA RES katılımcı profili
YEKA RES ihalelerine ilgi gösterenlere bakarak da bu sürece dair bazı sonuçlar çıkarmak mümkün. İsterseniz önce önde gelen elektrik oyuncularının bu ihaleye ne ölçüde ilgi gösterdiğine bakalım. Enerji Günlüğü tarafından yayınlanan MW100 Türkiye’nin En Büyük Elektrik Üreticileri listesinin ilk 10’unda yer alan aktörlerden Enerjisa Üretim, Enka Enerji, Cengiz Enerji, Çelikler Holding ve İÇDAŞ, toplam 1200 MW’lik 5 santral için ayrı ayrı açılan YEKA RES ihalesine teklifleriyle katıldılar.
Bazılarının katılmaması da anlamlı
Bazı aktörlerin katılmamaları da ihaleye dair not edilmesi gereken bilgilerden. İlk 10’da yer alanlardan Aydem Enerji ve Bilgin Enerji bunlardan ikisi. Aksa Enerji (Kazancı Holding) ile Zorlu Enerji de ihaleye ilgi göstermeyen büyük oyuncular olarak dikkat çektiler. Buna karşı, Kalyon Holding, Çalık Enerji, Eksim Enerji, IC İçtaş Enerji, Akfen Yenilenebilir Enerji, Fiba Enerji, Rönesans Enerji gibi markalar da teklifleri ihalelere heyecan katan tanınmış oyuncular olarak dikkat çekti.
Tüm projelere teklif sunanlar
YEKA RES ihaleleri kapsamındaki 5 projenin hepsine ayrı ayrı teklif sunan 9 aktörü, ihaleye en yüksek ilgiyi gösteren oyuncular olarak tanımlamak mümkün. Bunlar Cren Yenilenebilir Enerji Üretim Ltd. Şti. (Çalık Enerji), Enerjisa Enerji Üretim AŞ, Kalyon YEKA RES 4 Rüzgar Enerjisi Yatırımları AŞ, Eksim Enerji AŞ, Çelikler Taahhüt İnşaat ve Sanayi AŞ, Cengiz Enerji Sanayi ve Ticaret AŞ, Metgün Enerji Yatırımları AŞ, IC İçtaş Enerji Yatırım Holding AŞ ve Etsun Enerji Yatırım AŞ-Future Enerji AŞ Ortak Girişim Grubu olarak sıralanıyor.
Zarftan çıkan en iyi 5 teklif yarıştı
YEKA RES 2024 ihalesine kapalı zarf içinde sunulan tekliflerden en iyi beşinin sahibi açık eksiltmeye katılabildi. Şartnameye göre ilk beş iyi teklif arasına giren eşit tutarlı kaç teklif olursa olsun hepsi de yarışma hakkına sahip idi. Örneğin 410 MW’lik Edirne RES için kapalı zarflardan tam dört adet taban fiyat (3.50 cent) tutarında teklif çıktı. Onların hepsi de katılma hakkına sahip olduğu için diğer en iyi dört teklif de bunların yanlarına eklendi ve açık eksiltme kısmına geçildi. 3.50 Cent’te eşitlenen birden fazla kaç teklif sahibi kaldıysa o zaman MW başına en az 10 bin dolar olmak kaydıyla, katkı payı verme yarışına geçildi. Komisyon ihale sırasında, asgari katkı payı arttırma tutarını 2 bin dolar olarak belirledi.
Aslan payı Enerjisa Üretim’in
Resmi adı YEKA RES -2024 olan yarışma sonunda en iyi teklifi sunan istekliler ortaya çıktı. İhale kapalı zarfla teklif, açık eksiltme ve kilovatsaat başına 3.5 cent’lik asgari fiyatı veren istekliler arasında devlete MW başına en çok katkı payı vereni belirlemek üzere açık arttırma olmak üzere üç aşamada gerçekleşti. İhaleler, kurulu güçlerine göre en büyük olandan en küçük olana doğru sırayla yapıldı. 410 MW’lik Edirne RES ile Kırlareli’ndeki 340 MW’lik Balkaya RES’e, yani toplam 1200 MW’nin 750 MW’lik kısmına en iyi teklif (MW başına 60.000 dolar ve 92 bin dolar katkı payı) Enerjisa Üretim tarafından verildi. Bu iki projenin, yani ihaledeki aslan payının, ülkenin önde gelen özel sektör elektrik oyuncusuna kalması, yarışmanın en çok öne çıkan yönlerinden biri oldu.
Yoğun ilgi, yüksek katkı payı getirdi
Kırlareli’nde bulunan bir diğer YEKA RES olan 200 MW’lik Sergen Rüzgâr Enerji Santrali, ilk iki projeye göre isteklilerin daha fazla kaktı payı teklif etmelerine sahne oldu. Yarışmayı 3.5 cent’lik satış fiyatı ve MW başına 140 bin dolarlık katkı payı teklifi ile RT Enerji Turizm Sanayi ve Ticaret AŞ lider bitirdi. Sıvas’taki 160 MW’lik Yellice RES de 3.5 cent elektrik satış fiyatı ve MW başına 140 bin dolarlık katkı payı ile Efor Holding AŞ’ye gitti.
İhalenin en çok kapalı zarf teklifi alan parçası olan Sıvas’taki Gürün RES ise 148 bin dolar ile yarışmalarda en yüksek katkı payı sunulan proje oldu. Zaten 11 tur ile katkı payı teklifleri en uzun süren ihale de buydu. Tur sayısı Yellice RES’te 5, Sergen RES’te ise 8 oldu.
Kalyon Enerji bu kez alamadı
YEKA RES 2024 ihalelerine, 2017 yılında açılan 1000 MW’lik ilk YEKA RES ihalesini alan ancak yerli türbin üretimi ve Ar-Ge merkezi kurma şartlı o santral projesini hayata geçiremeyen Kalyon Holding de teklif sunmuştu. Ağırlıklı olarak daha önce hayata geçiremediği projelerin sahalarında yer almasına rağmen Kalyon Holding, YEKA RES 2024 kapsamındaki parçalardan hiçbirinde ipi göğüsleyemedi. Yarışma şartlarının ve şirketin enerji alanındaki önceliklerinin eskiye oranla değişmesi, Kalyon Holding’in bu yarışmalardaki iştahını düşürmüş olabilir. Kalyon Grubu’nun elektrik üretim yatırımlarının dışında, enerji ekipmanları ve teknoloji yatırımlarına (İngottan modüle, güneş paneli üretim bandına sahip bir oyuncu Kalyon PV) ağırlık verdiğini hatırlatalım.
Limak sadece bayrak göstermiş oldu
Türkiye elektrik sektörünün en hareketli aktörlerinden Limak Grubu da YEKA RES 2024 ihalelerinde teklif sunan oyunculardan biri idi. Ancak Limak Enerji sadece Kırklareli’nde bulunan Ballıkaya RES’e kapalı zarf teklifi sundu. Limak’ın sadece Ballıkya’ya teklif sunmasını, halen işletmekte olduğu Trakya’daki Hamitabat Doğalgaz Çevrim Santrali’ne coğrafi yakınlığı ile ilişkilendirmek belki mümkün ama 410 MW’lik Edirne RES’e teklif sunmaması dikkate alınınca, bu tez pek geçerli kabul edilemez gibi duruyor. Verdiği fiyat, ihalenin açık eksiltme ve katkı payı açık arttırma kısımlarına kalmasına yetmedi, yani ilk beş teklif arasında yer alamayınca, açık eksiltme ve dolayısıyla katkı payı aşamalarına geçemedi. Bu durum Limak’ın ihalelere sadece ben de buradayım demek ve gözlem yapmak amacıyla katıldığını gösteriyor.
Katkı payı ile 120 milyon dolar EPİAŞ’a
Bu ihalede MW başına sunulan katkı payı toplam tutarı beş proje için yaklaşık 120 milyon doları buldu. İhale sonuçları Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın onayına sunulacak. Bakan Dr. Alparslan Bayraktar’ın imzalaması sonrası, en iyi teklif sahipleri sözleşme imzalamaya davet edilecek. İsteklilerin bu davetten sonraki 20 iş günü içinde teklif ettikleri katkı paylarını EPİAŞ’a ödemeleri gerekiyor. Katkı payının süresi içinde ödenmemesi halinde MW başına 20 bin dolar teminat irat kaydedilerek, sırasıyla en uygun ikinci ve üçüncü teklif sahibi yarışmacıya katkı payını ödemesi için 20 iş günü süre verilecek.