Orta Doğu coğrafyası İsrail-Hamas çatışmasının en vahşi görüntülerine sahne olurken geçtiğimiz hafta Pekin’de Kuşak ve Yol Girişimi'nin (BRI) onuncu yıl kutlamaları gerçekleştiriliyordu.
ABD ve çoğu müttefiki Orta Doğu'da savaşa körükle giderken Çin'in başkentinde barış, kalkınma ve iş birliği mesajları vardı. ABD Başkanı Biden, acımasız bir bombardımana ve giderek derinleşen insani krize rağmen “Ben bir Siyonist’im” diyerek bölge halklarının sinir uçlarıyla oynuyor ama aynı gün Çin Devlet Başkanı Xi Jinping Üçüncü BRI Forumu’nda küresel kalkınma ve iş birliğinden bahsediyor, küreselleşme karşıtlığının doruğa ulaştığı bir dünyada açık ekonomileri destekleme sözü veriyordu.
Ancak 130'dan fazla ülkenin temsil edildiği Forum’da katılımcıların çoğu ABD liderliğindeki Batı bloğuna mesafeli rejimlerdi. Kutlamaların onur konuğu ise Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından Ukrayna'da işlediği iddia edilen savaş suçları nedeniyle hakkında tutuklama kararı çıkarılan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'di. Jinping, Ukrayna geriliminin gölgesinde Putin’le yaptığı görüşmede iki ülke arasındaki yakın iş birliğine ve ortak hedeflere vurgu yaparken, Rus lidere nefes alabileceği bir pencere açtı.
Forum’a, Macaristan Başbakanı Viktor Orban dışında hiçbir Avrupa Birliği üyesinin lideri katılmazken Taliban liderleri oradaydı. Geçtiğimiz Eylül ayında Çin ve Rusya liderlerinin katılmadığı G20 Zirvesi'ne ev sahipliği yapan Hindistan ise etkinliğe davet edilmemişti.
Pekin’de verilen fotoğraf, aslında ABD liderliğindeki dünya düzenine karşı derinleşmekte olan bölünmenin de açık göstergesi niteliğindeydi. İki kutuplu bir dünya yeniden ve hızla yakınlaşırken, son G20 Zirvesi’nin ardından Pekin’de de taraflar biraz daha belirginleşti.
Eylül ayındaki G20 Zirvesi’nde Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru’nu (IMEC) inşa etmek üzere imzalanan mutabakat zaptı Washington’un gövde gösterisine dönüşmüş, bu proje ABD-AB-Hindistan bloğunun Kuşak-Yol Girişimi'ne karşı geliştirdiği bir alternatif olarak değerlendirilmişti.
Pekin’de ise bu defa Çin’in gövde gösterisi vardı.
Jinping tarafından 2013 yılında başlatılan ve Asya, Avrupa, Afrika ve Latin Amerika'yı birbirine bağlayacak ticaret ağlarını örmek üzere tasarlanan BRI girişimi çerçevesinde bugüne kadar 150'den fazla ülke ve 30'un üzerinde uluslararası kuruluş iş birliği anlaşmalarını imzalamış durumda. Bununla birlikte, söz konusu girişim, gelişmekte olan ülkeleri sürdürülemez düzeyde borç altına sokmak ve çevreye zarar veren enerji ve altyapı projelerinin geliştirilmesini desteklemekle de suçlanmakta. Dolayısıyla, Forum’da Jinping’in önceliği girişimin imajını düzeltmeye çabalamak oldu. Bu nedenle, açılış konuşmasında bir yandan bol sıfırlı finans paketlerini açıklarken diğer yandan “yeşil” kelimesini tam 11 kez kullanmak durumunda kaldı.
Orta Doğu’daki gelişmeler sonrasında IMEC’in çatırdamaya başladığı ve BRI girişiminin bir adım daha öne geçtiği söylenebilir. Bununla birlikte, önümüzdeki Kasım ayında yapılması planlanan IMEC toplantısından sonra durumu muhtemelen daha net görebileceğiz.
Büyük güçler arasındaki küresel rekabet son yıllarda giderek daha fazla ticaret yolları üzerinde yoğunlaşmakta. Söz konusu yolların taraflar için yaşamsal olmaya başladığı bir dönemde, -aynı zamanda enerji savaşları anlamına da gelen- koridor rekabetinin Orta Doğu’da patlayan barut fıçıları üzerinde etkili olmadığını söyleyebilmek oldukça zor.