Enerji Günlüğü - Türkiye dünyanın dördüncü büyük jeotermal enerji yatırımları pazarı. Burada başrol son 15 yılda jeotermal elektrik santrali (JES) yatırımlarına ait. Yatırımları tetikleyen ise yenilenebilir enerji kaynaklarını destekleme mekanizması, kısa adıyla YEKDEM. Ancak son birkaç yıldan bu yana devreye giren yeni JES yatırımına çok az rastlanıyor. Peki bundan sonra ne olacak? Sektör yeniden canlanacak mı? Jeotermal Enerji Derneği (JED) Başkanı Ali Kındap, bu soruların cevapları da dahil sektöre dair değerlendirmelerini Enerji Günlüğü’ne anlattı.
Jeotermal Enerji Derneği olarak gündeminizde ne var?
Aslında Jeotermal Enerji Derneği olarak çok yeniyiz. 2020’de kurulduk ama geçtiğimiz üç senede çok yol kat ettik. Hem bilinirliğimizi hem de sektördeki sözcülüğümüzü pekiştirdik. Hem kamu tarafında hem yerelde, özellikle kamuoyu oluşturma noktasında ciddi faaliyetlerimiz var. Farklı kanallar kullanarak bu faaliyetlerimizi gerçekleştiriyoruz. Tabii bu son zamanda Jeotermal Enerji Derneği olarak yaptığımız faaliyetler sonrasında önemli bir algı oluşturduğumuzu düşünüyorum.
Nasıl bir algıdan söz ediyorsunuz?
Jeotermal ile ilgili 2020 yılı öncesindeki olumsuz algıyı olumluya çevirdik. Bu sayede 2023 senesinde açıklanan yeni YEKDEM modeli açıklandığında jeotermalin en öncelikli sektörlerden biri olduğunu gördük. Hem destek açısından hem de desteğin niteliği açısından öncelikli bir konumda jeotermal. Hem 10.5 dolar cent’e yakın bir destekleme fiyatı aldık hem de jeotermal yatırımların YEKDEM’den yararlanma süresinin 10 seneden 15 seneye uzatılması talebimiz uygun karşılandı. Ve şuan 15 senelik bir faydalanma dönemi sağladık. Bu sektör açısından çok önemli. Sektörün cazibesi çok arttı. Yatırımcıların bu konuda ilgisi çok fazla.
İlgi fazla ama ortada yeni devreye giren yatırım yok, neden?
Burada asıl sorun şu; jeotermal kaynakların keşfi ve ortaya çıkarılması zaman alan bir şey. Biz geçmişte özellikle MTA’nın keşifleriyle ortaya çıkan kaynakları 2010-2020 yılları arasında çok hızlı bir şekilde hayata geçirdik. Jeotermale dayalı elektrik üretiminde 15 MW’lardan 1700 MW’lik kurulu güce geldik. Bu çok yüksek bir büyümeydi ve dünyada buna Türk mucizesi denildi. Herkes “Türkler bu işi nasıl başardı” diye bizden bilgi almaya çalıştılar. Şimdi biz ikinci dönemi yaşıyoruz.
Ne demek ikinci dönem?
Yeni YEKDEM ile beraber önemli bir arama döneminin çalışması başladı. Doğudan batıya, güneyden kuzeye bir çok sektördeki oyuncu şuan arama faaliyetlerini sürdürüyor. Ve ciddi bulgular, önemli keşifler var. Bu keşifler zamanla ortaya çıkıyor. Bizim proje sürelerimiz çok uzun. Bir projeyi hayata geçirmek yaklaşık 4-5 sene alıyor. Biz bu çalışmalar üzerindeyiz.
Kaynak bulunca her şey çözülüyor mu?
Enerji sektörünün yaşadığı genel bir sorun, finansmana erişim ve finansmanın maliyeti. Zannediyorum 2024 sonundan itibaren finansman maliyetlerinin önemli bir şekilde aşağı düştüğünü göreceğiz. Bütün yatırımlar hızlanacak Türkiye’de ve dünyada. Bu yatırımlarla beraber jeotermal yatırımların da hızlandığını ve 2025’ten itibaren sahada yeni jeotermal yatırımların hayata geçtiğini göreceğiz.
Eskiden sadece MTA arama yapıyordu, şimdi çok sayıdaki oyuncunun arama sonuçlarını tek bir yerden takip edebiliyor musunuz?
Edebiliyoruz. Çünkü MTA bu işte yine derleyici, toparlayıcı. Sektörün arama çalışmaları bir şekilde MTA’ya ulaşıyor. Yani değişik, farklı kanaldan ulaşıyor. Bu bir şekilde ülkenin bir envanterine dönüşüyor. Yani sonuçta gizli kalan bir şey olmuyor. Günün sonunda bütün bu veriler toparlanıyor ve MTA’nın envanterine giriyor. MTA’da zaten bu envantere göre potansiyel ile ilgili güncellemeler yapıyor. Mesela 3-4 sene öncesine kadar Türkiye’nin jeotermal potansiyeli 31 bin 500 MW idi, geçen yıl 62 bin MW’a çıkarıldı. Bunun temel sebebi hem MTA’nın kendi yapmış olduğu çalışmalar hem de bizim gibi sektör içerisindeki oyunculardan almış olduğu verilerle güncellemeler yapmak.
Peki ama 60 bin MW’lik potansiyele karşı 1700 MW’lik kurulum düşük değil mi?
Ona şöyle bir açıklık getireyim. 1700 MW bizim kurulu gücümüz, elektrik üretiminden. Onun dışında Türkiye’de 5 bin MW doğrudan dediğimiz bugün seracılıkta, termal turizmde ve bunun gibi alanlarda 5 bin MW. Toplamına bugün baktığımız zaman 7 bin MW’ını kullanıyoruz zaten. Ama toplama göre 7 bin MW çok az. Zaten potansiyelimiz 60 binlerin çok üzerinde.
Elektrik üretiminde neden yavaş ilerliyor jeotermal?
Jeotermalde hem arama hem kurulum var. Ama kurulum bedelleri yüksek. Belli bir bedel ödüyor 10 sene için ama bugün geçmiş dönemde bu şeye baktığımız zaman bu enerji fiyatlarının çok yükseldiği dönemde bildiğiniz gibi bir limitleme gelmişti bakanlık tarafından, o limitlemelerde bizim sisteme çok büyük bir katkı sağladığımız ortaya çıktı. Biz bunları senelerce anlatmaya çalıştık ama bazı noktaları anlatabilmemiz çok da mümkün değildi. Ama kriz bize gösterdi ki, yenilenebilir enerjiye yaptığımız her yatırım, yerli kaynaklara yaptığımız her yatırım, ortaya koyduğumuz her proje, günün sonunda büyük bir katkı olarak geri dönüyor. Bunun etkisini de geçtiğimiz yıllarda çok güzel göstermiş olduk.
Mehmet KARA - Enerji Günlüğü
