Değerli okuyucular...

Her yıl sonu, bir sonraki yıl için öngörüler (tahminler) yaparım. Bu öngörülerin bir kısmı tutar, bir kısmı tutmaz.

Yıl içinde enerji piyasalarını etkileyen çok şeyler olur, siyasi iradenin politika tercihleri değişir, iç dış siyaset olaylara farklı yön verir.

Yine de şöyle veya böyle bir tahmin yapmak lazımdır. Siz bir öngörü çizersiniz, yıl içinde gelişen olaylara göre tahminlerde düzeltmelere gidersiniz...

Enerji yatırımlarıyla ilgili proje finansmanında ciddi bir tıkanma görüyorum. Yatırım yapılabilir ülke konumundan çıktık. Yabancı yatırımcılar ellerindeki malı, mülkü, hisseyi bırakıp gidiyorlar.

Bu kaçışı hızlandıracak gelişmeler de var. ABD Merkez Bankası`nın (FED) faizleri yükseltmesi...FED`in 2016 yılında her üç ayda bir 25 baz puanlık faiz artışları yapacak olması da bunlara eklenince, para dünyadan emilip ABD piyasasına yönlenecek.

Petrol varil fiyatı geçtiğimiz yıl içinde 100 dolardan 35 dolara indi. Daha ne kadar iner belli değil. Bizim gibi petrolü olmayanlar için iyi. Kuzey Irak gazı, İsrail gazı konuları henüz daha kâğıt üstünde duruyor. Gerçekleşmesi en az 4-5 yıl ister.

SU-24 uçağının düşürülmesi sonrası Rusya ile Türkiye arasında ekşiyen ilişkiler henüz doğalgaz fiyatlarına yansımadı. Ruslar "Parasını ödediğin sürece gaz alırsın, bizden daha fazlasını bekleme" havasındalar. "Ukrayna boru hattında bir aksama olursa, biz karışmayız" diyorlar. Üstü kapalı bir tehdit. Yeni boru hattı projeleri çoktan rafa kalktı.

Rusya`da çalışabilir Türk firmaları çok dikkatle seçilmişler. Aralarında eskiden iş yapmış, ancak işini bitirmiş ayrılmış müteahhitlik firmaları görmüyoruz. Yani özetle eski işlere devam, yeni iş imkanı yok.

Akkuyu Nükleer Santrali çalışmaları durdu. Ankara Bilkent kavşağındaki Akkuyu nükleer şirketinin pencereleri perdelerle örtüldü, kapandı, içerde hareket yok, Rus personel Rusya`ya döndü, Türk personel sayısı hızla azaltılmaya başlandı.

Rusların satın aldıkları gaz yakan kombine çevrim santrallerinde de tahliye hazırlıkları başladı. Rus personel hızla azaltılıyor, aileler Rusya`ya geri dönüyor, lojmanlar boşaltılıyor.

Körfez sermayesi için çok ucuza alınacak yatırım imkanları ortaya çıktı. Özellikle Suudi, Katar ve diğer körfez ülkelerinin finans kuruluşları, özelleşen ve ucuzlayan enerji santrallerini satın almak için danışmanlar kullanmaya başladılar. FinansBank, Katar sermayesine satıldı. Yakında enerji piyasamızda el değiştirmeler başlar.

Sinop Nükleer Santrali`nin Japon-Fransız fizibilite çalışması devam ediyor. Ortak girişim gurubunun pek bir acelesi yok.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), yeni elektrik üretim santrallerinin devreye girmesinde inanılmaz kolaylıklar göstermeye başladılar. Eskiden test deneme kontrol geçici kabul işlemleri ciddi ve uzun sürede yapılırken, şimdilerde çok hızlı yapılmaya başlandı.

Yerli yakıt kullanacak olan Tufanbeyli, Bolu Göynük, Mihalıçcık, Soma, Konya, Afyon, Afsin termik santralleri hızla devreye girsin isteniyor. Devreye giren yeni santrallerde refrakter bozulmaları, ekipman ve i&c sistem senkron arıza duyumları geliyor.

Hamitabat Kombine Çevrim Santrali`nde yeni 1500MWe inşaatı devam ediyor. Herhalde 2016 sonunda deneme çalışmaları başlar. Ancak bir sebepten Rus gazı bir şekilde kesilirse ne olur? Ciddi bir gaz tedarik riskimiz var.

Afsin Elbistan A için, özelleştirmeyi alan şirket 4x344 MWe rehabilitasyon ve yeni 2x344 MWe üniteler için mühendislik çalışmasına başladı. Ancak şirketin finansal durumu, bu büyük projeyi kaldırabilecek durumda mı? Yeteri kadar tecrübeli kadrosu var mı?

Afsin Elbistan B santralinin iki ünitesi arızalı, rehabilitasyon hala bitmedi. Çalışan ünitelerin emreamadeliği istenen seviyede değil. Çöllolar, heyelan dolayısıyla kapalı. Kışlaköy kömür sahasından kamyon taşımasıyla gelen yerli açık ocak kömür bu sistemi daha ne kadar götürecek?

Afşin Elbistan`daki diğer yeni termik santral yatırımları için öylesine gelen çok, ortada ciddi yatırımcı yok. Herkes gelip bakıyor. Kore, Çin, Katar firmaları meraklarından gelip geziyorlar ancak ortada net bir durum henüz yok.

Bank of China eskisi kadar istekli değil. Kore, Japon, Katar, BAE finansman grupları beklemede, durum değerlendirmesi yapıyorlar, yeni yatırımlar için aceleleri yok. Değeri çok düşmüş eski tesisleri satın almak için durumu değerlendiriyorlar.

İskenderun Körfezi, Biga Yarımadası, Çatalağzı bölgesinde ithal kömür santrali yatırım projeleri var. Bunlar nasıl finanse edilecek, nasıl inşaa edilecek, nasıl çalışacak, nasıl kömür bulacak, ciddi endişeler var.

Paris iklim değişikliği COP21 toplantılarından sonra ciddi yaptırımlar gündeme gelebilir. Henüz ortada birşey yok ama bilgilenme, konumlanma devam ediyor. Çevre ekipmanlarına, temiz kömür teknolojilerine yatırım gerekecek. Kömürden tamamen kaçış söz konusu olabilir.

Güneydoğu HES yatırımları bölgedeki olaylardan etkilendi. Güneydoğu elektrik üretmiyor, yatırımlar engelleniyor. Bölge kara delik gibi enerji- elektrik emiyor, kullanıyor, fakat parasını ödemiyor. Güvenlik için daha çok para harcamak yerine sorunları diyalog ile çözme imkanlarını araştırsak daha akılcı olacak.

Kurulu gücümüz 70Gwe, peak Ağustos çekişimiz 42Gwe oldu. Ortada artan bir elektrik üretim, yatırım, rehabilitasyon faaliyeti görmüyoruz. Özelleştirme ile özel şirketlere geçen santrallerde yeni yatırım, çevre ekipmanları ESP- FGD rehabilitasyon yatırımları hala yok, varsa bile çok az, hepsi 2018 sonrasında uzatılacak muafiyete sığınıyorlar.

YEKDEM uygulaması yenilenebilir enerji piyasasına belli öğretiler getirdi. Şirketler ne yapacaklarını iyi öğrendiler, hidro, güneş, rüzgar yatırımları yoluna girdi. Birim elektrik üretim maliyetleri azalmaya başladı. Bunlar en sevindirici haberler, yerli imalat imkanları da artıyor. Güneş ihtisas bölgelerinin faaliyete geçmesi ile üç haneli GES kurulu güçlerine ulaşılabilir.

Bu yılki büyümemiz %3-4 tahmin ediliyor, iyimserler %4, kötümserler %3 diyor. Yılda %3-4 büyüme bizi kurtarmaz. Enerji yatırımlarının yılda %7-8 artması lazım ama mevcut ortamda bunları telaffuz etmek zor, siyasi iradenin denetimsiz harcamalarını karşılayacak gelirleri bulmak kolay değil.

2016 içinde beraber cevaplamak zorunda olduğumuz sorular var. Enerji pazarları ne durumda? Belirgin bir toptan fiyat oluştu mu? ETKB, EPİAŞ, EPDK yatırımcılara ve bankalara yeni yatırım için yeterli güveni verecekler mi?

Kapasite fiyatlamaya ne zaman geçilecek? TEİAŞ 10 yıllık planları yeni bağlantıları için değişip EPDK`dan tarife izni aldı mı? Hidro ve termik gaz için yeni ulusal planlar var mı, ulusal şebeke (grid) müsait mi? Ulusal şebekede son durum nedir, "n-1" için güvenli mi ? Hükümet programında rakam, hedef göremedik.

Rüzgar ve güneş enerji üretimi artık ucuz, elektrik pazarına güvenle ve belki çok daha fazla yatırım olabilir. Bu yeni maliyeti son tüketici kaldırabilecek mi?

Nükleer için yerli yakıt imkanı nedir, birden fazla ülkeden yakıt import imkanı bulundu mu? Kullanılmış yakıt nereye, ne maliyetle gidecek ? Cevaplar yoksa, nükleer işinden vaz geçme imkanı nedir ? Vazgeçmenin maliyeti nedir?

İleriye dönük üretim ve tüketim tahminleri için en az maliyetli modeller ne zaman yapılacak?

COP21 Paris Anlaşması`ndan sonra termik santral maliyetleri ne olacak? Bu santrallere proje finans nerden gelecek?

Enerji stratejilerinin kritik hedefi ekonomik büyüme olurken, talep artışını azaltmak veya sabit tutmak gerek. Yapabilecek miyiz? Nasıl olacak?

İş hayatı 2015 içinde zor geçti, 2016 daha zor geçecek. İşlerinizi yönetirken, yatırım hesabınızı kendi öngörülerinize uygun yapın. Olumsuz olayların moralinizi bozmasına izin vermeyin, arkadaş toplantılarını kaçırmayın. Sosyal faaliyetlere katılın. Çocuklarınızın eğitimi için para harcayın. Seyahatlere götürün. Birden fazla yabancı dil öğrenmeleri için imkanlar üretin. Aile fertlerinizin sağlığına önem verin.

Sağlıklı beslenin, tatlı, içki, sigara, katı yağlar, kırmızı et kullanmayın. Her sabah sağlam kahvaltı yapın. Her gün en az bir saat yürüyün. Merdiven çıkın. Borçlanmayın, nakitte kalın, artan paranız varsa tasarruflarınız ile ABD Doları alın, masraflarınızı azaltın, mevcut işletmenizi yürütün. Reklam, mühendislik, fizibilite çalışmalarınıza devam edin. Zor günler gelir geçer, merak etmeyin.

Yeni yılınız kutlu olsun. Tüm okurlarımıza ve ailelerine yeni yılda sağlık mutluluk ve işlerinde başarılar diliyorum...

...