Enerji Günlüğü - YK Enerji Genel Müdürü Serhat Dinç, HES’ler kuraklık, ithal kömür santralleri artan maliyetler yüzünden daha az çalışabildiği için yerli kömür santrallerinin elektrik talebini karşılamada önemli bir rol oynadığını söyledi.

YK Enerji Genel Müdürü Serhat Dinç, son günlerde yaşanan ağır kış şartlarının ve geçtiğimiz yaz yaşanan aşırı sıcakların yol açtığı anlık talep artışlarının karşılanmasında termik santrallere büyük rol düştüğünü vurguladı. Dinç’e göre bu durum, yenilenebilir kaynaklara dayalı yatırımların etkisiyle toplam kurulu güçte yaşanan büyük artışa rağmen, olağan piyasa şartlarında çalışmakta güçlük çeken termik santrallerin ayakta kalması için verilen kapasite mekanizması desteğinin önemini ortaya koydu.

DOĞALGAZ İTHALATINI İKAME EDİYOR

Serhat Dinç’in verdiği bilgiye göre, YK Enerji tarafından işletilen Yeniköy ve Kemerköy Termik Santralleri’nde özelleştirme sonrasında 40 milyar kilovatsaat elektrik üretildi. Dinç, “2015-2021 aralığında üretilen net 43 milyar 448 milyon 274 kWh karşılığı olarak Türkiye’deki doğalgaz tüketimini 8 milyar metreküpten fazla azaltmış oldu. 2022 yılı hedefimiz ise 6.3 milyar kilovatsaatlik net üretim karşılığı 1 milyar 167 milyon metreküplük doğalgaz tasarrufu sağlayabilmek” dedi.

Serhat Dinç, kısıntı, kesinti ve fiyat artışlarıyla kamuoyu gündeminde geniş yer tutan enerji konusunu, üst düzey bir elektrik üreticisi bir şirket yöneticisi gözüyle Enerji Günlüğü’ne değerlendirdi.

Enerji sektörü açısından 2021 nasıl geçti?

2021 yılında dünya genelinde enerji talebi hızla büyüdü. Yılın ikinci yarısında emtia fiyatlarının önlenemeyen artışına tanık olduk, enerji fiyatları ise bu artışta başı çekti. 2021’in ilk 9 ayında küresel elektrik tüketim miktarı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 10’dan fazla artarak 219,9 teravatsaat (TWh) oldu. Bu rakam, 2017-2019 dönemi ortalaması ile karşılaştırdığımızda da yüzde 8,9’luk bir yıllık büyüme demek. Aslında enerji sektörü 2021’de talep artışını bekliyordu ancak bu kadar yükseği beklenmiyordu.

Üretim tarafında durum nasıl?

Dünyanın birçok yerinde iklim değişikliği sonucu yaşanan kuraklık, seller ve kasırgalar özellikle yenilenebilir enerji üretimini olumsuz etkiledi. Fosil yakıtlara erişimi de zorlaştırdı. 2021 yılında üretim açısından, kuraklığın etkisi fazlasıyla hissedildi. Ayrıca ithal kömür santrallerinin gerek uzayan bakım dönemleri gerek dünyada artan kömür fiyatları nedeniyle çalışma saatleri azaldı. Ortaya çıkan arz açığı ise doğal gaz santralleriyle kapatılmaya çalışıldı. Bu dönemde doğal gaz çevrim santrallerinin elektrik üretimine katkısı oldukça arttı.

Bu arz-talep dengesinde fiyat oluşumu nasıldı?

Fiyatlar açısından, gerek kur artışı ve yine global olarak artan emtia fiyatları nedeniyle, piyasa fiyatları 2021 yılbaşı ile sonu arasındaki fark üç katına kadar çıktı. Bu durum, perakende piyasasında da elektrik tarifelerinin yüzde 100’den fazla zamlanmasına sebep oldu.

Elektriğin kaynaklar bazındaki dağılımı nasıldı?

Sadece Türkiye değil, dünyanın birçok ülkesi yenilenebilir kaynaklarını arttırmaya çalışıyor. Ancak yaşanan doğal afetlerin yanı sıra yenilenebilir enerjideki kapasite artışının sınırlı kalması nedeniyle elektrik üretiminde fosil yakıtlar öne çıktı. Kuraklık sebebiyle hidroelektrik santrallerinin az çalışması, ithal kömür santrallerinin bakım ve artan maliyetlerin ardından çalışma saatlerinin azalması, doğal gazdan ve yerli kömürden elektrik üreten santrallerinin payını belirgin şekilde arttırdı. Bu dönemde yerli kömür kullanan santrallerin elektrik üretimindeki payı yüzde 15 olarak gerçekleşti ve talebin karşılanması noktasında önemli bir görev üstlendi.

Yerli ve ithal kömür ile doğalgaza dayalı üretim nasıldı?

Baz yük santraller olarak adlandırdığımız bu kaynak tiplerine, elektrik arz güvenliği açısından çok ihtiyacımız var. 2021 yılı da bunun için güzel bir örnek oldu. Hidroelektrik santrallerdeki üretimin kuraklık yüzünden azalması nedeniyle ortaya çıkan açık, termik santraller tarafından kapatıldı.

Yani herkes yenilenebilir derken yine fosile mi mahkum olduk?

İran’dan Türkiye’ye gelen doğalgazda kesinti yaşanması da elektrik arzında termik santrallere neden ihtiyacımız olduğunu bir kez daha gösteriyor. Santrallerin elektrik üretimine ara vermesi nedeniyle Türkiye’de organize sanayi bölgelerinde (OSB) en az üç gün olmak üzere elektrik kısıtlaması yapılacağı açıklandı. Bu gelişmeler, Türkiye’nin enerji üretiminde yerli kaynak kullanımının önemini bir kez daha ortaya çıkardı. Elektrikte arz güvenliğinin sağlanması için yerli kaynakların kullanımının stratejik öneme sahip olduğunu yaşayarak gördük.

Piyasa şartlarında üretim yapmakta zorlanan tesislere verilen kapasite desteği ne kadar sağlıklı?

Piyasa şartlarında üretim yapamayan ve kredi borçlarını ödemekte zorlanan şirketler, santrallerini yavaş yavaş yurtdışına taşımaya başlamıştı. Bu durum ilgili yıl için sorun olarak gözükmese de gelecek yıllardaki arz güvenliği için tehdit oluşturmaya başlamıştı. Örnek olarak, 2021 yılının Temmuz ve Ağustos dönemlerinde, sıcaklık nedeniyle rekor elektrik talebinin olduğu günlerde, talebin karşılanmasında sıkıntılar yaşanmıştı. Kapasite desteği verilmeseydi, belki bu sorun daha fazla hissedilecekti. Sistemin sağlığı yani gelecek yılları da düşünerek arz güvenliğinin sağlanması için kapasite desteği uygulaması devam etmeli. 

Mehmet KARA - Enerji Günlüğü