Kasım 2015`te bu köşede "Elektrik Fiyatları Nereye Gider" diye sormuş ve bugünlere yönelik tahminlerimizi ortaya koymuştuk. Ayrıntıları şuradan (http://enerjigunlugu.net/elektrik-fiyatlari-nereye-gidecek_5697.html) okuyabilirsiniz.

Belki zamanınız yoktur, biz özetleyelim: Bütün verilerin elektrik fiyatlarının artmayacağını gösterdiğini yazmışız. Hatta "Fazla iddialı bulabilirsiniz ama düşebilir" demişiz. Nitekim geldiğimiz noktada bu iddialı tahminlerin tuttuğunu, yani fiyatların gerilediğini görüyoruz.

Konumuza dönmeden önce bir hatırlatma daha yapalım. Ağustos 2015`te yine elektrik meselesini ele almış ve fiyatların yükselmeyeceğini yazmıştık. O yazıya göz atmak isterseniz şuradan (http://enerjigunlugu.net/elektrik-yatirimi-fiyat-kiskacinda_14997.html) görebilirsiniz.

Lütfen hemen "Ama bizim faturamız düşmedi" demeyin, serbest piyasadaki fiyatlardan söz ediyoruz. Bu ters ilişkinin başka nedenleri var, başka yazılarımızda söz etmiştik. Görünen o ki bunu önümüzdeki yazılarda da inceleyeceğiz.

Şimdi bu konuya nereden geldik diye sorabilirsiniz, onu anlatacağız...

Biliyorsunuz elektriğini görevli tedarik şirketlerinden satın alan abonelere uygulanan tarifeler yıl başında yaklaşık yüzde 7 zamlandı. Buna rağmen yılbaşından bu yana serbest piyasadaki elektrik fiyatları bırakın artmayı ya da yerinde saymayı, gerilemiş bile!

Toptan elektrik piyasasında fiyatlar düşüyor ama çoğunluğunu konut abonelerinin oluşturduğu milyonlarca tüketicinin faturaları kabaracak...

Peki neden?

Aslında daha önce de yazdık, biraz karışık işler.

Ama işin özeti, Türkiye elektrikte serbest piyasayı esas almasına rağmen, fiyat oluşumu maliyet bazlı değil.

Devletin amortisman maliyeti sıfır gözüken, çok eksi yıllarda yapılmış hidroelektrik santrallerinde ürettiği elektriğin maliyetini hesaplamak zor.

Merak etmeyin devlet de zaten bunu pek hesaplamaya çalışmıyor. Sadece işletme maliyetine bakıp, geçmişte bedeli vergi mükelleflerinin cebinden ödenmiş bu santrallerde neredeyse sıfıra yakın maliyetle elektrik ürettiğini var sayıyor. Teorik olarak sorsak, hayır öyle değil diyebilirler ama pratikte yaşanan bu...

Bir de toptan elektrik piyasasında gördüğümüz fiyatlar tam gerçeği yansıtmıyor. Çünkü sistemden elektrik alıp satan satan oyuncuların sırtında, gösterge sayılması gereken fiyatlara yansımayan bazı maliyetler var.

Çeşitli zaman dilimlerinde ortaya çıkabilen, gerek ulusal ölçekteki arz-talep dengesizlikleri gerekse iletim şebekesinin yetersiz kalması nedeniyle transferde yaşanabilen sorunlar yüzünden yaşanan bölgesel dengesizliklerin yol açtığı ilave maliyetlerden söz ediyoruz.

Bunlardan biri, kimi zaman dilimlerinde, beklenmedik talep artışları nedeniyle, sistem operatörünün, pahalıya elektrik ürettirmek zorunda kalmasının yol açtığı ilave maliyetler...

Bir diğeri de elektrik arzı yeterli olduğu halde bunu asıl ihtiyaç duyulan bölgelere taşımada yaşanan kısıtlar yüzünden, daha yüksek maliyetli olduğu halde yakın bölgelerdeki santrallere üretim yaptırılmasının getirdiği ilave maliyet artışları...

İşte bu ilave maliyetleri fiyat oluşumuna eklediğinizde, gerçek rakamlara belki ulaşabilirsiniz. Ama göremezsiniz. Bu durumda, elektrik piyasasının gösterge rakamlarının güvenilirliğini sorgulamak zorunda kalırsınız.

Nitekim yatırımcılar da böyle düşünecek ve tesis kurup kurmama kararını ona göre alacaktır ister istemez.

Peki EPDK`nın elektrik fiyat tarifelerine zam yapma gereği nereden çıkıyor?

Piyasa oyuncuları iletim, dağıtım ve perakende satış maliyetlerini, yaptıkları işten elde ettikleri gelirle karşılayamaz duruma geldiği için böylesi bir yol tercih edildi.

Aslında bu cepheden bakarsanız mevcut zam da onları kurtaramaz. Peki niye yüzde 7`lerde bir zam kararı alındı?

Tüketici tepkisinden çekinildiğini düşünüyoruz. Bu tepkileri azaltabilmenin yollarından biri de sanıyoruz eskiden elektrik faturalarında gösterilen kayıp kaçak bedellerinin artık gösterilmeyecek oluşu...

Bu durumda şunu söyleyebiliriz... Elektrik sektörü giderek daha fazla sorunlar yumağına dönüşüyor.

Uzun vadede bu yumağı hiç çözülemez noktaya getirmeden, yeni santral yatırımlarını elektrik çarpmadan önlem almakta yarar var.

Yoksa ileride bu yumağı çözebilmek için ipi kesmek zorunda kalabilirsiniz. Kimin ipini kestiğinizi de bilmeden... 

...