Enerji Günlüğü'ndeki petrol haberlerinde sıkça yer verilen aşağıdaki fotoğrafa daha önce denk gelmişsinizdir. Bugün size üzerinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti bayrağı ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) logosu olan o kırmızı beyaz renkteki atbaşı pompanın hikayesini anlatacağım. Hep birlikte 'görmek' için bakacağız.

Kendisi de bir TPAO mühendisi iken 1981 yılında kurumdan ayrılıp çalışma hayatına yurtdışında devam eden Salih Saner, memleketi Kuzey Kıbrıs'ta ODTÜ'nün bir kampus kuracağı haberini alır. Fransız asıllı, neredeyse 100 yıllık, petrol hizmet şirketi Schlumberger'in teklifini reddederek maaşı kirası kadarken ayrıldığı topraklara 28 yıl sonra geri döner. 2009 yılında, Kuzey Kıbrıs’ın Güzelyurt kasabasında yer alan ODTÜ yerleşkesinde Petrol ve Doğalgaz Mühendisliği bölümünün kuruluşunda görev alır. Önünde yılların birikimiyle hayata geçirmesi gereken laboratuvarlar ve sayısız ülkeden onu bekleyen öğrenciler vardır. O öğrencilerin geldiği her bir ülkenin bayrağı yıllarca hocanın ofisini süsleyecektir. İlk zamanlar hocanın kendi koleksiyonundaki kayaç örnekleri, fiziksel jeoloji derslerinde krem peynir kutularında sergilenir. 10 yıl içinde bu plastik kapların yerini camekanlı dolaplar, beyaz fayanstan ibaret 4 duvarın yerini de endüstriye iş yapar hale gelen petrol laboratuvarları alır.

14 Kasım 2011’de dönemin TPAO genel müdürü Sn. Mehmet Uysal'a yavru vatandan bir dilekçe ulaşır. Prof. Dr. Salih Saner şöyle seslenmektedir: ‘Petrol Mühendisliği eğitimi yapan üniversitelerin bahçe düzenlemesinde atbaşı pompa veya sondaj kulesi gibi kullanım dışı olmuş aletler dikkati çeker. Bunlar hem petrol mühendisliğini sembolize eder hem de bu bölüm öğrencilerinin eğitiminde kullanılır...’ Eğitime destek çağrısı yanıtsız kalmaz ve hemen akabinde kampüse hibe edilen atbaşı pompa, daha kurulumu yapılmadan, hocaların ‘Başka ne yapılabilir?’i tartıştığı uğrak bir durak haline gelir. Aslında bu nokta, Antalya körfezinde petrol kapanı olabilecek yapısal şekillerin Güzelyurt istikametinde uzatıldığında varılacak noktadır da. 

TPAO’nun Antalya körfezinde belirlediği kapan olabilecek yapısal şekilleri gösterir haritadan bir kesit (Kaynak: Prof. Dr. Salih Saner)

Atbaşı pompanın açılışı, Türkyurdu-1 arama kuyusu açılış töreninden tam 2 hafta sonra, 10 Mayıs 2012 Perşembe günü yapıldı. Öncesinde Ankara’dan gelen misafirler, rektörlükte karşılandı. Kendilerine adada uluslararası katılımla ilk defa gerçekleştirilen ‘Doğu Akdeniz Petrol Arama Stratejileri ve Kıbrıs’ çalıştayının bildiri kitapçığı hediye edildi. Mayıs ayında yağan yağmur ne organizasyonun gerçekleşmesine ne de neşesine engel olabildi. Açılışa altmıştan fazla sayıda kişi katıldı.

Kurulan ses sisteminde bir şarkı sürekli çaldı o gün: Ajda Pekkan’dan ‘Aman Petrol’. Yapılan açılış konuşmaları İngilizce ve Türkçe idi. Gün, petrol konusunda yapılan hemen her sunumda değinildiği gibi doğru bilinen yanlışlara (‘Türkiye’de petrol var ama çıkartılmıyor, Petrol derinlerde ama biz kazamıyoruz, Petrol bulundu ama kuyu kapatıldı vb) da yer veren bir başka ‘Türkiye’de petrol’ sunumuyla son buldu.

Açılış kurdelesini kesen isimler (soldan sağa): Prof. Dr. Turgut Tümer, Sn. Mehmet Uysal ve Prof. Dr. Salih Saner 

Harita dersi için taşıdıkları boya kalemlerinin incittiği genç gururları, atbaşı pompa onarıyor artık. Öğrenciler mutlu. Bu motivasyonla sonraki yıllarda, makale yarışmalarında, Avrupa’da ve Türkiye’de dereceye giren petrol ve doğalgaz mühendisliği öğrencilerinin fotoğrafları yine burada çekiliyor. Kampus tanıtım yazılarının baş rolü; atbaşı pompa. Makine mühendisliği öğrencilerinin modelleme derslerinde de kullanılan figür, okulun internet sitesini süslüyor.

Bu gördüğünüz fotoğrafta en az 10 milletten öğrenci var. Petrol mühendisleri birliği öğrenci kulübünün (SPE METU NCC) üyeleri var. Laboratuvar çalışanları var. Rektör var. Rektörlük çalışanları var. Bölüm hocaları ve asistanlar var. O zamanki adıyla TPAO’nun, şimdiki adıyla Türkiye Petrollerinin genel müdürü ve çalışanları var. Biraz önce dünyaca ünlü bir danışmanlık şirketinin ‘İyi bir takım nasıl kurulur?’ başlıklı yazısını okudum. Şöyle diyor: ‘Bir ekip; iş birliği, güven ve katılımın ön planda olduğu -ve bunların en tepeden başladığı- bir kültürde etkili olur.’ Sanırım böyle bir şeyden bahsediyor...

Bugün Salih Hoca, Yakındoğu Üniversitesi’nde çalışmaya devam ediyor. Yaş haddi öne sürülerek 2019 yılında ODTÜ'deki görevine son verildi. Kıbrıs’ta geçerli böyle bir yasa olmadığı için mahkemesi sürüyor. ODTÜ Kıbrıs kampusu Petrol ve Doğal Gaz Mühendisliği bölümü ise bu yıl kapatıla-yazdı.