Enerji Günlüğü - Radyoaktif atıklar ve kullanılmış yakıtların yönetim sorumluluğunu yetkilendirilmiş kişiler gözetecek. Sahipsiz atık ve radyoaktif kaynaklara ilişkin işlemler NDK ve TENMAK tarafından koordine edilecek. 

Radyoaktif Atık ve Kullanılmış Yakıt Yönetimi Yönetmeliği, Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK) tarafından yayımlanarak yürürlüğe girdi. 

Yeni Yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle; 2004 tarihli Radyoaktif Madde Kullanımından Oluşan Atıklara İlişkin Yönetmelik; 2009 tarihli Yüksek Aktiviteli Kapalı Radyoaktif Kaynakların ve Sahipsiz Kaynakların Kontrolü Yönetmeliği ve 2013 tarihli Radyoaktif Atık Yönetimi Yönetmeliği yürürlükten kaldırıldı. Bundan böyle yürürlükten kaldırılan bu düzenlemelere yapılan bütün atıflar yeni Yönetmeliğe yapılmış sayılacak. 

Yeni düzenleme radyoaktif atıkların ve kullanılmış yakıtların güvenli olarak yönetilmesine ilişkin ilkeler ile usul ve esasları belirlemeyi amaçlıyor ve nükleer enerji ve iyonlaştırıcı radyasyona ilişkin faaliyetlerin yürütülmesi sırasında ortaya çıkan radyoaktif atıkların ve kullanılmış yakıtların güvenli olarak yönetimine ve sahipsiz radyoaktif maddelere ilişkin hususları kapsıyor. 

Yönetmeliğe göre radyoaktif atıklar çevreye salınamayacak veya bırakılamayacak. Atıkların ve kullanılmış yakıtların çalışanlar, halk, çevre ve gelecek nesiller üzerindeki etkilerinin kabul edilebilen düzeylerden fazla olmaması için yetkilendirilen kişi tarafından gerekli önlemler alınacak. Bu çalışmalar sırasında radyolojik olmayan tehlikeler ile iş sağlığı ve güvenliği hususları ayrıca dikkate alınacak; radyoaktif atıkların ve kullanılmış yakıtların ülke sınırları ötesindeki halk ve çevre üzerindeki olası etkileri de dikkate alınacak.

Yetkilendirilen kişiler; radyoaktif atıkların oluşumunun miktar, hacim ve radyoaktivite olarak mümkün ve makul olan en düşük seviyede tutulması amacıyla yeniden kullanım ve geri kazanım dâhil olmak üzere gerekli önlemleri alacaklar. 

RADYOAKTİF ATIK YÖNETİM PLANI

Yetkilendirilen kişiler, yetkilendirme başvurularında NDK’ya ibraz etmek üzere radyoaktif atık ve kullanılmış yakıt yönetimi planı hazırlayacaklar. Bu plan en az aşağıda sıralanan bilgileri içerecek.  

• Radyoaktif atık oluşum mekanizmaları.
• Radyoaktif atık ve kullanılmış yakıt yönetimini yapacak tesis organizasyonu.
• Radyoaktif atık yönetim ilkeleri, radyoaktif atık oluşumunun kontrolü ile radyoaktif atıkların miktar, hacim ve radyoaktivite olarak mümkün ve makul olan en düşük seviyede tutulması için alınacak önlemler.
• Ortaya çıkması beklenen radyoaktif atıkların; radyolojik, fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini, sınıflarını, yıllık ve toplam miktarlarını içeren envanteri.
• Ortaya çıkması beklenen kullanılmış yakıtların; türünü, reaktivitesini, radyoaktivitesini, aktivite konsantrasyonunu, yanma oranlarını, ısı üretimini, yıllık ve toplam miktarlarını içeren envanteri.
• Elleçleme, işleme, depolama, salım, yeniden kullanım ve geri kazanım veya serbestleştirme yöntemleri.
• Tesisten gönderilmesi planlanan radyoaktif atıklar ve kullanılmış yakıtlar.
• Radyoaktif atıkların, gönderilmesi planlanan radyoaktif atık tesisinin atık kabul kriterlerine uyacak şekilde uygunlaştırılacağını gösteren bilgiler.
• Radyoaktif atıkların ve kullanılmış yakıtların taşınması ve depolanması sırasında kullanılacak paketler.
• Kullanım dışı kalmış kapalı kaynakların yönetimi.
• Serbestleştirilmesi ve salımı planlanan radyoaktif atıklar.
• Radyoaktif atıkların ve kullanılmış yakıtların saha içi taşınması.
• Radyoaktif atıkların ve kullanılmış yakıtların yönetimine ilişkin uygulanacak prosedürler.
• Radyoaktif atıkların ve kullanılmış yakıtların yönetiminde esas alınan düzenleyici belgelerin listesi.

RADYASYONDAN KORUNMA PROGRAMI

Yetkilendirilen kişiler, yetki başvurusu yaparken NDK’ya ibraz etmek üzere radyasyondan korunma programında yer alan radyoaktif atık yönetimi planı da hazırlayacaklar. Bu planda da asgari olarak aşağıdaki bilgiler yer alacak. 

• Radyoaktif atık oluşum mekanizmaları.
• Radyoaktif atık yönetim ilkeleri, radyoaktif atık oluşumunun kontrolü ile radyoaktif atıkların miktar, hacim ve radyoaktivite olarak mümkün ve makul olan en düşük seviyede tutulması için alınacak önlemler.
• Ortaya çıkması beklenen radyoaktif atıkların; radyolojik, fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini, sınıflarını, yıllık ve toplam miktarlarını içeren envanteri.
• Ortaya çıkması beklenen radyoaktif atıkların yönetimi, serbestleştirilmesi ve salımı ile kullanım dışı kalmış kapalı kaynakların yönetimi.
• Radyoaktif atıkların taşınması sırasında kullanılacak paketler.
• Radyoaktif atıkların yönetimine ilişkin uygulanacak prosedürler.

Radyoaktif atık tesislerinde, radyoaktif atık yönetimine ilişkin bilgiler tesisin güvenlik analizi raporunda yer alacak ve bu raporun içeriği NDK tarafından düzenlenecek. Tesislere ve radyasyon uygulamalarına ilişkin faaliyetler dışında kalan diğer faaliyetler için gerekli görülmesi durumunda yetki başvurusunda sunulacak olan radyoaktif atık yönetim planının içeriğini de NDK belirleyecek.

KULLANIM DIŞI VE SAHİPSİZ RADYOAKTİF KAYNAKLAR

Kullanım dışı kalmış kapalı kaynaklar hiçbir şekilde çevreye bırakılamayacak veya yetkilendirilen kişi tarafından nihai olarak depolanamayacak. Bu kaynaklar mahrecine iade edilecek; mahrecine iade edilmesinin mümkün olmadığı durumlarda söz konusu kaynaklar, radyoaktif atık tesisine teslim edilecekler.

Sahipsiz radyoaktif maddelerin kontrol altına alınması için gerekli işlemleri, Türkiye Enerji Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) belirleyecek. TENMAK, gerektiğinde ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yaparak gerekli önlemleri alacak veya aldıracak ve bertaraf dâhil gerekli iş ve işlemleri yürütecek. Sahipsiz radyoaktif madde nedeniyle ortaya çıkabilecek zarar ve masraflar; varsa, NDK tarafından tespit edilen son sahibi tarafından karşılanacak.

İthal edilecek metal hurdaların yurda girişinde radyoaktivite içerdiğinin tespit edildiği hâllerde; çıkış ülkesinde hurdalar gemi veya kara nakil aracına yüklenmeden önce NDK tarafından yetkilendirilen tüzel kişiler tarafından yapılan radyasyon kontrolü sonucunda tanzim edilen, metal hurdanın radyoaktivite içermediğini gösteren belgenin sunulması durumunda, radyoaktif madde ihtiva eden metal hurdalara, NDK’dan görüş alınarak sahipsiz radyoaktif madde olarak işlem tesis edilebilecek. Bu durumlarda, radyoaktif madde ihtiva eden metal hurdaların radyoaktif atık yönetimine ve taşınmasına ilişkin masraflar, söz konusu hurdaların ithalatçısı tarafından karşılanacak.