Enerji Günlüğü - Elektrik Üretim AŞ'nin, 2.6 milyar lirayla 2013 yılının en kârlı sanayi kuruluşu unvanını elde etmesinin arkasında, amortismanları tamamlanan hidroelektrik santrallerden sıfıra yakın maliyetle elektrik üretmesi yatıyor. Bir de özel sektöre yaytığı satışlar karını yükseltiyor.
Devletin elektrik üretim şirketi EÜAŞ, İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Listesi'nde 2012 yılında beşinci sıradayken, 2013'te 3'üncülüğe zıpladı. Hatta EÜAŞ bununla da kalmayıp adeta kâr patlaması yaşadı ve 2012 yılında 423.5 milyon lira olan net kârını 2.6 milyar liraya yükseltti. EÜAŞ bu rakamla 2013'te Türkiye'nin en kârlı sanayi kuruluşu unvanını elde etti.
Peki neydi bu başarının arkasında yatan neden? EÜAŞ yetkililerine bu soruya yönelten Hürriyet Gazetesi'nden Merve Erdil, aldığı cevaplardan yola çıkarak EÜAŞ'ın kar şampiyonluğunun sırrını yazdı. İşte haberin ilgili bölümleri:
EÜAŞ yetkilileri, sorumuzu şöyle yanıtladı: "Geçen yıl doğalgazdan daha fazla üretim planlamıştık. Ancak yaklaşık 10 milyar kilovatsaat elektriği, maliyeti daha yüksek olan doğalgaz yerine, maliyeti sıfıra yakın olan HES'lerden ürettik. Geçtiğimiz yıl elektriğin yarısını HES'lerden ürettik. Maliyetlerimiz aşağı düştü. Elimizdeki HES'lerin birçoğu amortismanını tamamlamış santraller, finansman yükü kalmadı. Bu nedenle maliyetleri çok düşük. 2013'te 1.1 milyar lira kar programlamıştık, yıl içinde bunu 2 milyar 5 milyon lira olarak revize ettik."
KÂRLILIK 10 YILI BULABİLİR
Ancak enerji uzmanları, "HES'lerden elektrik üretimi diğerlerinden daha kârlı" gibi bir sonuca varılmaması gerektiğini de vurgulayarak şu değerlendirmeyi yapıyor:
"HES'lerden elektrik üretimi, yatırım maliyetlerinin geri dönmesinden sonra karlı. Bu süre 10 yılı bulabilir. EÜAŞ'ın elinde istisnai 2-3 santral dışında, tümü kredi geri ödeme ve ilk yatırım maliyetlerini tamamlamış. Marjinal maliyetleri sıfıra yakın. Atatürk Barajı gibi bir yatırımın, ilk yatırım maliyeti yaklaşık 7.5 milyar dolar. Elektrik üretimi uzun vadeli bir iş, santralin üretime geçmesi bile üç yılı buluyor. Türkiye'de doğalgaz ve hidroelektrik santralleri arasında yarış var. Eğer yatırımcı ilk yatırım maliyetini düşük istiyorsa gaz, düşük değişken maliyet istiyorsa HES ve RES'lere yöneliyor. Diğer yandan, HES'ler sınırlı bir kaynak, doğalgazda ise gaz bulduğunuz sürece üretim yapabiliyorsunuz. Önemli olan dengeli portföye sahip olmak."
BİR KÂR İKİ FARKLI YORUM
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) yetkilileri, EÜAŞ'ın kârı konusunda "Kamu şirketinin bu kadar yüksek kâr oranıyla, kamu hizmeti sunması anlaşılır değil" yorumunu yapıyor. Deloitte Türkiye Enerji Endüstri Lideri Uygar Yörük ise elektrik fiyatlarının sübvanse edilmesi nedeniyle EÜAŞ'ın potansiyelinin altında kar ettiğini dile getirerek, şunu söylüyor: "Sübvansiyon yani 'son kullanıcı tarifesi yükselmesin' mekanizmasıyla EÜAŞ edebileceği kârın çok altında kâr ediyor. EÜAŞ enerjisinin önemli bölümünü TETAŞ'a düşük fiyattan satıyor. Bu nedenle kârlılığı da seneden seneye dalgalanma gösteriyor. EÜAŞ'ın bir miktar elektriği de serbest piyasada değer görüyor, o tarafta sattığı fiyatlar yükselince kârlılığı artıyor. Bütün portföyünde ürettiği elektriği TETAŞ'a değil de serbest piyasada satıyor olsaydı, bundan çok daha fazla kâr ederdi."
kWh BAŞINA 3 KURUŞA ÜRETİM
Bir başka sektör temsilcisi "Keban Barajı, Atatürk Barajı'nız varsa elektrik üretmek kârlı bir iş. Barajlı HES'lerde üretim maliyetleri 2 kuruş, 3 kuruş civarındayken, 15-16 kuruştan satıyor. Tabii EÜAŞ bunu doğalgaz ve kömür santralleriyle paçallıyor" şeklinde konuştu.
Enerjisa gibi özel sektöre ait enerji şirketlerinin, İSO 500 listesine girmesi için 5 ila 7 bin megavat gibi bir kurulu güce ulaşmaları gerektiğini vurgulayan yetkililer, "Özel sektörün bu kadar yüksek kurulu güce sahip olmasına kanun izin vermiyor zaten, EÜAŞ'ınki istisnai bir durum" diyor.