Enerji yatırımlarını yürütmek, uzun soluklu maraton yarışları gibidir. Bu piyasada 100 metre koşusu yapamazsınız. Bugünden yarına hemen pozisyon değiştiremezsiniz. Yakıt tipini bir anda değiştiremezsiniz.
Bu uzun maraton koşusunda tedarik güvenliği tam olan yerli kömürü kullanmaya bakın, derim. Olaya kısa dönem bakarsanız çok zorlanırsınız, belki batarsınız.
Hamitabat, Bandırma, Gebze-Adapazarı, OvaAkça, Temelli gaz yakan büyük kapasiteli kombine çevrim santralleri çalışıyor. Çünkü yakınlarındaki şehirlere ve endüstri merkezlerine baz yük santral olarak elektrik veriyorlar.
Diğer gaz santrallerinin durumu hiç iyi değil. Doğalgaz fiyatlarındaki ucuzlama henüz iç piyasaya yansımadı. Halen doğalgaz yakan bir büyük kombine çevrim santral çalışmıyor, elektrik üretmiyor, para kazanmıyor. Bir diğeri yüzde 30 kapasitede çalışıyor.
Yurtiçinde ve yurtdışında ithal kömür yakan çok sayıda termik santral "Ticari Mağduriyet" nedeniyle büyük kapasiteli işletmelerine zaman zaman ara vermişler. Detaylar ilgili mercilere bildirildi, biz de herkesle beraber duyduk.
İthal kömür fiyatları ton başına 50 doların altına inmesine rağmen ithal kömür yakan termik santrallerde üretilen elektriğin maliyeti, piyasa elektrik satış fiyatlarının üstünde kalmış. Sonunda düşük fiyatla piyasaya ürün satmak istemeyen yatırımcılar doğal olarak ekonomik kararı vermişler ve işletmeyi belirli sürelerde durdurmuşlar.
Eskiden "Bu durum sadece kombine çevrim santrallerinde olur" diyorduk. Şimdi ithal kömür santrallerinde de oluyor. Yerli kömürü toprak altında bırakıp bir süre yabancı ithal kömür kaynaklarını kullanacaktık. Ne oldu? Ne değişti?
Avustralya'da büyük gaz yatakları var. Piyasası eskiden yoktu. Hepsini ucuz fiyata Çin ve Japonya alıyordu. Avustralya iki büyük tesis kurdu, Wheatstone ve Gorgon. Her bir yatırım 60 milyar dolar. Tüm dünyaya LNG satacaklar.
Beş sene önce gaz MMBtu başına 17.50 dolar idi. Şimdi 6.50 dolar. Yatırımlar iyi, zira önceden gazı satmışlar. Ama şimdi Japonlar bastırıyor ve fiyatta indirim istiyorlar. Bakalım nerede anlaşacaklar.
Avustralya'da artık yeni proje yapamazlar. Üçüncü proje, Browse hiç başlamadan iptal oldu. Halbuki 2010-2013 arası tüm detayları projelendirilmişti. Sadece projelendirme için neredeyse 200 milyon dolar masraf etmişlerdi.
Tüm bunlar, ithal kömüre yatırım konularının yapılabilirliğinin sorgulanması (feasible) enerji güvenliği (energy security) açısından hiç iyi haberler değil.
Enerji konusunda MARKAL/TIMES gibi belirli denenmiş bir model üzerinde ileriye dönük stratejiler yapacak yeni planlar gerek. Mevcut genel kabul gören görüş, maksimum oranda yenilebilir enerjiyi sisteme katabilmek yönünde oluyor.
Ulusal şebekeye besleme (Feed-in) destekleri değişiyor. Piyasada geriye dönük satışlar (reverse capacity auction) başlayacak. Fosil kaynaklı elektrik üretimi gittikçe azalacak. Yakında karbon vergisi konacak, emisyon ticareti oluşacak.
Yani bir süre sonra yerli kömür de pahalı gelebilir ve "Ticari Mağduriyet" yaratabilir.
Şu an için en iyi yöntem, piyasa yatırımcılarının linyit konusunda ne yapacaklarına dair ortak bir görüşe varmaları ve nasıl yatırım yapacaklarına karar vermeleri.
Tabii ki ülkelerin özel durumları, ekonomik güçleri bazı istisnalar yaratabilir. Ama kömür yatırımlarına finansman imkanları bundan sonra gittikçe güçleşecek görünüyor. Bütün bunları bilin ve ona göre yatırım programı yapın.