Bundan 10 yıl kadar önce bir think-tank kuruluşunun İngilizce web sayfasında yayınlanmak üzere "enerji" ve dar kapsamda, "termik santral" konulu makaleler yazmaya başladım. Yılların birikimi olan kişisel arşiv dokümanlarım büyük oranda İngilizce idi. Termik santraller konularında detaylı ve uzun yorumları İngilizce kolayca yazabiliyordum. Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK) web sitesinde yazan yazarlar genelde "stratejik analist" unvanını kullanıyorlardı.

İş tarifim olarak ismimin altına, benzer makaleleri yazan yabancı yazarların kullandığı "Energy Analyst" tanımlamasını kullandım. İngilizce yazılarımın Türkçelerini yazmam için talep geldi. Yazılı basın ve web sayfaları bu talebe davet açtı. Haftalık teknik ağırlıklı yazılarım her iki dilde devam etti. Her ne kadar dolu olursam olayım, artık mutlaka haftalık yazımı yazıyorum. Prensip olarak radyo ve TV programlarına, ticari panellere konferanslara çıkmam. Sadece üniversite davetleri olursa, katılırım.

YENİ BİR KAVRAM

Peki enerji analisti ne iş yapar? Kimdir, nedir, ne yapar? Olmak için hangi eğitimleri almak, hangi tecrübelere sahip olmak gerekir? Bu unvana sahip kişiler ileride nasıl bir araya gelip yardımlaşmalı, kurumsallaşmalı? Enerji piyasalarına, yeni yatırımlara nasıl katkı koymalı, bilgiyi nasıl paylaşmalı, nasıl çoğaltmalı?

Tüm bu sorulara bir çırpıda tek başına cevap vermek kolay değil. Ancak "bir yerden başlamak lazım" diyerek, bu yazıyı kaleme alıyorum. Ancak sizlerin bu sorulara vereceği cevapları öğrenmeyi de çok isterim. Lütfen bu konudaki görüşlerinizi, değerlendirmelerinizi bizimle paylaşırsanız çok yararlı olacağını biliniz. Biz de bu bilgi ve görüşlerinizden istifade eder, onları ileriki yazılarımızda tüm okuyucularımıza yansıtmaya çalışırız.

HER MAKALE YAZAN ANALİST Mİ?

Enerji konulu makale yazan herkes "enerji analisti" iş tanımı içinde yer alır mı? Bu konu henüz pek net değil. Yurdumuzda "finansal analist", "business analyst" iş tanımlarına herkes aşina oldu. Ama "enerji analisti" yeni bir kavram, yeni bir iş alanı haline geldi. "Analyst" tanımı son yıllarda ABD içinde expert (uzman) yerine kullanılır durumda. ABD TV`lerinde her hangi bir konuda fikrine başvurulan insanları, o konunun analisti olarak tanıtıyorlar.

CIA gizli belgelerini kamuoyuna sızdıran Edward Snowden, "Stratejik Analist" olarak bu kurumda sözleşmeli çalıştı. CNN ve FoxTV’de askeri yorumlarını ilgiyle dinlediğimiz Yarbay Ralph Peters, TV açıklamalarında "Askeri Analist" (military analyst) unvanını kullanır. CNN yorumcusu, Wolf Blitzer, "politika analisti" (political analist) olmayı tercih eder. Daniel Yergin ve Fatih Birol, enerji analistleri için ufuk genişleten önemli uluslararası isimlerdir.

DANIŞMAN DEĞİLDİR

Enerji analisti, bence "Danışman" değildir. Danışman iş tanımının bizde tam ne olduğunu pek bilen yok. Belki ilk kullanımda danışman, kamuda siyasi iradeye yakın olanların getirildiği bir kadro tanımını çağrıştırıyor. Bizim coğrafyada, çok genç insanlar, yaşlı kurt siyasilerin danışmanı nasıl olabiliyorlar? Belki genç danışmanların yabancı dil ve bilgisayar yetenekleri öne geçmiş olabilir.

Milletvekili danışmanlarının en önemli işi, vekilin seçmenlerinin kişisel sorunlarına çözüm bulmaya çalışmak. Yani hastaya hastane/ doktor, öğrenciye yurt, işsize iş, kamu kurumlarının misafirhanelerinde ucuz/ bedava konaklama vb. Ayrıca, doküman hazırlamak, mümkünse konuşma metni/ bilgi notu hazırlamak, twitter, facebook takip etmek, vekil adına mesaj göndermek, tercümanlık yapmak, hepsi bu iş kapsamında sayılıyor.

Özel sektörde ise yeni emekli olan, meslek tecrübelerinin piyasa değeri henüz kaybolmamış, ilişkileri bitmemiş, çevresi ve etkisi geniş kişilerin iş başlatmak, iş bitirmek, iş kovalamak için kullandıkları görev tanımı gibi değerlendirmek mümkün.

UZMANLIK İŞİDİR

Kuzey Amerika’da ve çoğu Batı Avrupa ülkelerinde, Enerji Analisti, enerji konularında (subject matter) bilgisi olan, analitik yöntemlerle analizler yapan, uzman arkadaşlarımızın yaptığı işlerdir.

Aktif konular "Enerji Verimliliği" (energy efficiency), "Yenilenebilir Enerji" (renewable energy) gibi konular ve analizler, enerji harcamaları, enerji tasarrufları, enerji odaklı ekonomik modellerin hazırlanması, Enerji Dengesi (energy balance), Enerji Denetimi (energy audit) gibi çalışmalar, yani spekülatif olmayan (deterministic) işler bu kapsamdadır. Yanlış bir analiz yapan Analist için sadece kişisel kredi kaybı meydana gelir.

Bilgi ile tecrübenin kullanıldığı alan, doğrudan Danışmanlık (energy advisor) işidir. Danışman, her konuda değil, sadece ilgi/bilgi alanına giren konularda (teknik, mali, hukuksal, pazar) danışmanlık yapar, yapmalıdır. Bu iş hem serbest, hem de kadrolu olarak yapılabilir. Önemli olan konu, tecrübe ve buna müşterinin verdiği değerdir.

Danışman olarak, proje fizibilitesi, enerji politikaları, enerji stratejisi, pazar analizi gibi konularda verilecek tavsiyeler düşünülebilir. Burada verilen hizmet tavsiye seviyesinde kalmalıdır. Karar verici (executive) hareket müşteri tarafından yapılmalı, aksi takdirde, yapılan hizmet danışmanlık değil, doğrudan yönetici (executive) işi olur.

GENEL TANIMLAMA

Enerji analisti ne iş yapar? İngilizce google taramalarında bu işin tanımı şöyle:

Enerji konularında piyasa bilgileri toplayan, değerlendiren, stratejik tahminler yapan, fiyatları gözleyen, eğilimleri takip eden, bunları yazıya döken, yazılı, basılı ve web (internet) ortamlarında yayınlayan, bu konularda özel şirketlere yeni yatırımları için yardım eden, karar vericileri yönlendiren, geçmiş teknik tecrübeleri ile enerji konularını yorumlayan, ortak çözümler üreten, enerji piyasalarında kamu kurumlarını bilgilendiren, bu konuları kendine iş edinen kişiler...

Enerji Analisti her şeyi bilmez, her şeyi çok doğru bilmesi gerekmez. Ortaya iyi-kötü bir yorum yapar. Ortada hiçbir yorumun olmaması iyi değildir. Ortada bir yorum varsa, üstünde başka yorumlar yapıp daha iyisine, daha doğrusuna ulaşmak mümkün olur.

Fiziki doğrular değişmez, ancak sosyal, iktisadi doğrular zamana, mekâna, kişilere, sosyal ortama, coğrafyaya bağlı olarak değişir. Burada doğru olan, kabul gören bir olay, Suudi Arabistan’da veya Yeni Zelanda’da yanlış olarak algılanabilir. İstanbul’da herkese normal gelen bir durum, Artvin’de veya Diyarbakır’da farklı yorumlanabilir. 100 veya 200 yıl önceki değer yargılarıyla bugünü değerlendirmek mümkün değildir.

YURT DIŞINDA PARA KAZANDIRIYOR

Enerji analisti, bir yatırım için kısa süreli mesleki destek veren, şirketin full-time kadrosunda olmayan, esnek çalışma (flextime) kavramıyla çalışan, tecrübeli teknik uzman olmalı diye düşünüyorum. Sadece teknik eğitim yetmez. Enerji yatırım projelerinde yıllar boyu proje yöneticisi, iş geliştirici, müzakereci olarak her sorumlulukta çalışmış olmaları gerek.

Bu iş para kazandırıyor mu? Yurtdışında evet kazandırıyor, Enerji Analistleri makale başına iyi para alıyorlar. Özel proje ile görevlendirilmişler ise onlara gün başına net bir para ve business-class uçak, 4 yıldız otel masrafları ödeniyor. Rakamlar artık standart olmuş, fazla pazarlık yapılmıyor. Bu ödemeyi almayan/alamayan zaten çalışmıyor. Bizde İstanbul bağlantılı uluslararası şirketlerin bünyesinde bu kapsamda çalışanlar var.

DAHA DA KURUMSALLAŞACAK

Linkedin.com sayfalarında “energy analyst” araması yapıyorum. Eskiden bu iş tanımı sadece yabancı ortamlarda çıkardı. Şimdi yerli enerji şirketlerinde, yatırım guruplarında, bankacılıkta "enerji analisti" kadrolarını görüyorum, çok memnun oluyorum. Gelecekte daha da kurumsallaşacak umuyorum.

E-Posta: halukdireskeneli [at]gmail.com