Enerji Günlüğü - Sabancı Holding Enerji Grubu Başkanı Kıvanç Zaimler, Türkiye’nin elektrik üretim yatırımlarına fiyat alım garantisi vermek zorunda kalmaması için serbest piyasanın işletilmesi gerektiğini söyledi.
Sabancı Holding Enerji Grubu Başkanı Kıvanç Zaimler, genel olarak enerji, özel olarak da elektrik piyasalarındaki son durum, gelişmeler ve beklentilerle ilgili değerlendirme ve önerilerini Enerji Günlüğü ile paylaştı. Türkiye enerji sektörünün doğru istikamette ilerlediğini belirten Zaimler “Ancak ilerleme hızımızda ve rotamızda kaymalar olabiliyor” dedi.
ÖNCEDEN BİLMEK DEĞİL ÖNGÖREBİLMEK
Elektrik sektörünün değişmeyen ana konularından birinin öngörülebilirlik olduğunu ifade eden Zaimler şöyle dedi:
“Öngörülebilirlik derken fiyatların önceden belli olmasını kastetmiyoruz. Ayrıca biz, fiyatların yüksek veya düşük olmasını da talep etmiyoruz. Öngörülebilirlikten kastımız, fiyatın her zaman serbest piyasa dinamiği içinde ve maliyetlerin tam olarak yansıdığı şekilde çıkacağını bilmek.”
PİYASAYA GÜVEN NEDEN ÖNEMLİ?
Serbest ticaretin kıymetinin, sert dalgalanmaların yaşandığı dönemlerde daha iyi anlaşıldığını belirten Zaimler “Eğer fiyat belirli bir bantta seyrediyorsa, üretici ve tüketiciler risk yönetimi yapma ihtiyacı duymaz. Bunun sonucu ise oyuncuların daha kırılgan hale gelmesidir” diye konuştu. Zaimler şöyle devam etti:
“Elektrikte sağlıklı fiyat oluşumu, en gerçekçi kaynak ve üretim bileşimini beraberinde getirir. Ülke kaynaklarının en doğru ve en ekonomik şekilde kullanılmasını, doğru üretim karışımının ortaya çıkmasını sağlar. Türkiye’nin önümüzdeki dönemde ihtiyaç duyacağı enerji yatırımlarını tamamen alım garantilerine dayanarak yapmak istemiyorsak, serbest piyasaya güveni tekrar sağlamalı ve piyasayı yeniden canlandırmalıyız. Enerjide verimlilik konusu ülke ekonomisinin ihtiyaç duyduğu rekabetçilik için fiyatlardan çok daha önemlidir.”
EÜAŞ TİCARİ FİYATLAMA YAPSIN
Türkiye’deki enerji alanındaki kamu iktisadi teşekküllerinin (KİT) boyutları ve etki alanları nedeniyle öne çıktığını kaydeden Sabancı Holding Enerji Grubu Başkanı Kıvanç Zaimler şöyle devam etti:
“Elektrik tarafında Elektrik Üretim Anonim Şirketi EÜAŞ’ın üretim ve fiyatlama stratejilerinin ticari temellere oturması, en kritik konuların başında geliyor. Bunun sağlanması, mevsimsel ve saatlik bazda elektrik fiyatlarının arz ve talebi doğru yansıtmasını beraberinde getirecektir. Gece ve gündüz fiyatları arasında fark kalmaması ve yan hizmetlerin gerçek değerinin çok altında fiyatlanması, üretim ve ticaret şirketlerinin katma değerlerini düşürüyor.”
FİYATLARIN PROFİLİ DE ÖNEMLİ
Kıvanç Zaimler, elektrik fiyatlarının sadece seviyesinin değil aynı zamanda gün içindeki saatlere dağılımının da sağlıklı bir piyasa oluşumu için büyük önem taşıdığını vurguladı. Zaimler “Başka bir deyişle, fiyatların profili de çok önemli. Ortalama fiyat aynı olmakla beraber, piyasa da off peak’te (tüketimin düşük kaldığı saat dilimleri) çok daha düşük, hatta eksi fiyatlar, peak’te (talebin zirve yaptığı saat dilimleri) ise çok daha yüksek fiyatlar çıkabilmeli” diye konuştu.
TEİAŞ VE BOTAŞ’A DÜŞEN GÖREV
Sağlıklı bir elektrik piyasasının oluşturulabilmesi açısından TEİAŞ ve BOTAŞ’a da görevler düştüğünü ifade eden Kıvanç Zaimler şunları söyledi:
“TEİAŞ’ın maliyetleri ve dolayısıyla tarifeleri öngörülebilir olmalı. Bu sayede yatırımlar için hazırlanan fizibilite raporlarına güven de artacaktır. BOTAŞ tarifelerinde ise en az bir yıllık hedge edilebilir (risk bertaraf edebilecek) maliyet öngörüsü yapabilmek; elektrik fiyatlarının orta vadeli hesaplanabilir olmasını sağlar. Ayrıca şu anda Enerji Bakanlığı ve EPDK’nın öncülüğünde çalışmaları devam eden spot boru gazı ve LNG ithalatı ve ihracatına yönelik düzenlemeler, özel sektörün de doğalgaz piyasasında etkinliğini arttırarak serbestleşmeye katkı sağlayacaktır.”
DESTEKLER REKABETİ BOZMAMALI
Kıvanç Zaimler, enerji arz güvenliğinin sağlanması için geçmişte hayata geçirilen Yap İşlet/Yap İşlet Devret kontratlarının zamanında sona ermesiyle kamuya ve düzenlemelere yönelik güvenin arttığını söyledi. Buna karşın, finansal sürdürülebilirliğin birçok şirket açısından önemini koruduğunun altını çizen Zaimler şöyle dedi:
“Kapasite Mekanizması gibi piyasayı etkilemeyen yöntemlerin geçici sürelerle etkin şekilde uygulanmasını destekliyoruz. Ancak şirketlerin sürdürülebilirliğini sağlarken, onları piyasa dışına çıkartacak veya eşitler arasında rekabeti bozacak adımlardan kaçınılmasını da özellikle rica ediyoruz.”
TALEP TARAFI AKTİF ROL ÜSTLENSİN
Kıvanç Zaimler, elektrik piyasasında serbest fiyat oluşumunun olmazsa olmazlarından birinin arz, yani üretici ve satıcı tarafının yanı sıra talep, ani alıcı, tüketici tarafının da aktif oyuncu haline gelmesi olduğunu ifade etti. Zaimler, “Oysa talep tarafı, elektrik piyasasında halen doğrudan temsil edilmiyor. Büyük tüketicilerin de artık piyasa oyuncusu olup, risklerini piyasada yönetmesi piyasanın olgunlaşmasına katkı sağlayacaktır. Tüketicilerin esnekliklerini devreye sokarak arz güvenliği ve sistem maliyetlerine bedeli karşılığında katkı sağlamalarına olanak verecek Talep Tarafı Katılımı yönetmeliği de bir an önce işler hale gelmeli” diye konuştu.
PARA KAYBETSEN DE SÖZÜNÜ TUT
Geçtiğimiz iki yıl içinde ikili anlaşmalar piyasasında taahhütlerini yerine getirmeyen oyuncular yüzünden güvenin sarsıldığını ifade eden Zaimler, “Güven ortamının yeniden sağlanarak ticaretin tekrardan başlaması önemli. Güven kavramının öneminin farkındalığıyla bu işi yapan özel sektör şirketleri olarak belirli dönemlerde para kaybetsek de bütün anlaşmalarımızın arkasında durmalıyız. Ayrıca EPİAŞ’ın işleteceği İleri Tarihli Fiziksel Teslimatlı Elektrik Piyasalarının doğru yapıyla devreye alınması da çok önemli” ifadelerini kullandı.
