HASAN YİĞİT
Son zamanlarda Lisanssız Üretim Yönetmeliği (LÜY) kapsamında sadece bir ampul ölçeğindeki tüketim noktası karşılığında 1 MW’lik elektrik satan güneş enerji santralleri konusunda tartışmalar çıktı.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) bu konuyla ilgili yeni kararlar alıyor. LÜY kapsamındaki “1 Ampul ile 1 MW” santrallere lisanslı üretim seçeneği sunulması, daha doğrusu, bu tür santrallerin lisanslanmaya zorlanmasına yönelik hazırlıklar olduğu duyumları geliyor.
Biz daha en başından “1 ampul için 1 MW” lisanssız üretim izni verilmesine karşı çıkmıştık. Bunu sağır sultan bile duymuştur.
Bu tür “etik dışı” başvurular ve bunların önünün açılmasından dolayı lisanssız üretim yönteminden asıl yararlanması gereken sanayici/üretici yatırımcıların yolları kapanmış oldu.
Son dönemde enerji yönetiminin, çatı tipi (mini GES’ler) ve öztüketim ağırlıklı projelere öncelik vermesini doğru buluyor ve destekliyorum. Aslında “1 ampul için 1 MW” türü yeni girişimlerin önü kesildi ama maalesef pek çok proje için de “Atı Alıp Üsküdar’ı geçti” demek yanlış olmaz.
22 Haziran 2017 tarihli 7150-2 nolu EPDK Kurul kararı ile bazı “1 ampul için 1 MW” yöntemiyle kurulan GES santrallerin usulsüz abonelik kullandıkları gerekçesiyle mercek altına alındıklarını da görüyoruz.
Ancak ben bu Kurul Kararı’nı “1 Ampül ile 1 MW” türü güneş santrali kurarken usulsüz abonelik gösterenlere yönelik bir tür af olarak görüyorum.
Türk Ceza Kanunu’na göre ortada bir “Yalan Beyan” var. LÜY kapsamında başvuru yaparken başvuru sahipleri bütün bilgilerim doğrudur diye ıslak imzalı beyanda da bulunuyor.
Eğer ortada abonelik konusunda bir yalan beyan varsa, bu da kamuyu dolandırmak/kandırmak anlamına geleceğinden ötürü konu Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamına giriyor. TCK’da bu tür suçlara büyük cezalar öngörülüyor.
Şimdi bizim “1 ampul ile 1 MW” türü lisanssız GES’lerle ilgili bir önerim var. Sektördeki pek çok kişi bu önerim üzerine bana kızıp küfür edecek belki ama umurumda değil. Etik dışı işlem yapan ve yalan beyanda bulunan bu şirketler için bu önerim az bile.
Önerim şu:
Lisanssız GES işletmeleri, faaliyetlerine devam edebilmek için devlete tek seferliğine, lisans bedeli benzeri bir ödeme yapmalı. Ödenecek tutarın hesaplanmasında ise 2015 yılındaki GES lisansı yarışmalarında ortaya çıkan rakamlar referans alınmalı. Devlet, lisanssız GES’in bulunduğu ildeki lisanslar için açılan ihalede oluşan en yüksek ihale bedeli neyse onu almalı işletmeciden. Hatta buna bir de alt sınır koyulmalı. Ödenecek tutar, 2015 ihalelerindeki ortalama rakamın yarısından az olamamalı.
2015 yılındaki ihalelerin tablosuna bakılınca 2015 GES ihalesinin ortalama fiyatı MW başına 1 milyon 889 bin 705 TL. Bunun yarısı da 944 bin 852 TL tutuyor. Bitlis, Elazığ, Siirt, Mardin, Batman, Erzurum vs gibi ihale bedelli MW başına 944 bin 852 TL altında kalan ve ihale yapılmayan Çanakkale, Bandırma gibi iller için de ödenecek bedelin MW başına 944 bin 852 TL olarak ön görülmesini öneriyorum.
Şimdi bu rakamlar kimilerine çok yüksek gelecektir. Ama olaya bir de döviz kuru cephesinden bakalım. 2015 yıllında Ocak-Nisan ayları arasında dolar 2,45-2,60 TL seviyesindeydi. Şimdi dolar kuru 3,80 TL seviyesinde. 2015 yıllında ihalede bu fiyatlara verilmişse ve son YEKA-GES ihalesinde 6,99 $cent/kWh teklif edilmişse lisanssız GES’lerden alınacak bu tutar çok makul bir rakam olarak görünüyor.
Tabii bir de rekabet mevzuatını düşünmemiz lazım. Devletin 2015 yılında ihale bedeli ödeyerek lisans alan şirketlere karşı da sorumluluğu var. Diyelim ki daha düşük bedeller tahsil ettik. Peki ya 2015 yılındaki ihaleden lisans kazanan şirketler Rekabet Kurumu’na başvurursa sonuç ne çıkar?
Ayrıca lisanslı santrallerde hat kullanım bedelli LÜY kapsamındaki GES santrallerine oranla çok düşük. Bilindiği gibi lisanslı GES santralleri kamu yararı kapsamına giriyor. LÜY kapsamındakiler ise kamu yararı kapsamı dışında tutuluyor.
Şimdi Hasan Yiğit, bu da nereden çıktı derseniz, son olarak size şunları söyleyebilirim: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile EPDK’nın LÜY kapsamındaki “1 ampul ile 1 MW” türü güneş santralleri için son uygulamalarına bakılırsa, hat kullanım bedellerine her yıl zam yapılması ve satılan elektriğe özel üretim vergisi (ÖÜV) gibi bir uygulama getirmesi bile şaşırtıcı olmaz.
Geçtiğimiz aylarda bir Uzakdoğulu üreticiye “Yalanıcının Mumu yatsıya kadar yanar” sözü ile son paylaşımımı yapmıştım. Burada “Yalan beyanda bulunanın mumu yatsıya kadar yanar” demek istiyorum.
Hasan YİĞİT - Enerji Günlüğü