HALİL SARI
1906 yılında İstanbul’da Yıldız Sarayı, Beyoğlu ve civarının elektrikle aydınlatılması için ‘Siemens’ Şirketinin, 1909 yılında Boğaziçi’nin Asya sahillerini aydınlatmak için ‘Paris Elektrik Şirketi’nin ve 1910 yılında aydınlatma, telefon ve kanalizasyon sistemleri için ‘British Westinghouse Electric and Manifacturing’ şirketlerinin imtiyaz talepleri oldu. Ancak bu imtiyaz talepleri kabul görmedi.
Aynı yıllarda Padişahtan alınan özel izinlerle, Çubuklu’daki Hidiv Köşkü, Perapalas ve Tokatlıyan otelleri özel jeneratörlerden üretilen elektrikle aydınlatılmaya başlandı.
Ancak elektrik enerjisinin faydalarının göz ardı edilemeyecek boyuta gelmesi, Osmanlı Hükümeti`ni bu yönde adım atmaya ittti. 1910 yılına gelindiğinde Hükümet, İstanbul’a elektrik temini için bir santral ve dağıtım tesisleri kurulmasına karar verdi.
Havagazının kentin aydınlatılmasında yetersiz kalması özellikle Beyoğlu Gaz Şirketi’nin ihtiyaçlara cevap verememesi de elektrik enerjisinden faydalanmaya dönük girişimleri hızlandırdı. Hükümet bu gelişmelerden sonra artık havagazı şirketlerinin elektrik imtiyazını engellemeye dönük girişimlerini dikkate almamaya başladı ve hukuki alt yapıyı oluşturmak için kolları sıvadı.
OSMANLI`DA İLK ELEKTRİK DÜZENLEMESİ
Osmanlı`da elektrik enerjisi sektörüne dönük ilk çalışma, 10 Haziran 1910 tarihinde çıkarılan “Menafi Umumiye Müteallik İmtiyazat Hakkındaki Kanun”dur. Kanun ile enerji alanında yatırıma talip yabancı sermayeye kolaylıklar sağlamıştır. 1910 yılında İstanbul’un elektrik imtiyazı hususunda bir ihale düzenlenmiş, ihaleyi 27 Eylül 1910 tarihinde 8 şirket arasından Macar ‘Ganz Anonim Şirketi’ kazanmıştır.
1 Ekim 1910’da Sultan V. Mehmet Reşad başkanlığında toplanan hükümet Macar Ganz Anonim Şirketi’ne 50 yıllık çalışma yetkisi vermiştir. Elektrik dağıtım şirketine verilen imtiyaz toplam 13 belediye dairesini kapsamaktaydı. Ganz elektrik şirketi, aldığı lisansa göre İstanbul`un belirli bölgelerinde, elektrik üretme ve satma yetkisine sahip olacaktır.
SİLAHTARAĞA SANTRALİ (SANTRALISTANBUL)
Ancak, İstanbul’un Avrupa yakasının ‘’sokak ve ev aydınlatması’’ imtiyazı, ‘’İstanbul Havagazı Şirketi’ ’nin elinde olduğu için Ganz Elektrik Şirketi öncelikle Rumeli Yakasında, Yeniköy`deki 20. Belediye Dairesinin sınırlarını kapsayan bölgede faaliyet gösterecektir. Ayrıca Ganz Şirketi, Kabataş’ta 500 Beygir Gücü’nde (BG) 2 adet lokomobil kuracak, kayışla müteharrik dinamodan elde ettiği 500 voltluk doğru akımı o zamana kadar at ile çekilen tramvaylara uygulayarak, Galata-Ortaköy arasını ‘’Elektrikli Tramvay’’ hattı haline getirecek, Haliç’in kıyısında, Silahtarağa’da 3x6700 Beygir Gücünde (B.G), 1500 devirli, toplam 13.400 Kilovat (KW) verebilen türbo-alternatörden ibaret bir santral kuracaktı.
BANQUE GENERALE DE CREDIT, BANQUE DE BRUXELLES
Ganz şirketi bir taraftan yükümlülüğünü yerine getirirken diğer taraftan şirkete finansman desteği sağlamak için ‘’Banque Generale de Credit Hongrois ve Banque de Bruxelles’’ isimli Belçika firmalarıyla birleşerek, 1911’de, her biri 22 Osmanlı altını değerindeki 24.000 hisseden oluşan ‘’Osmanlı Anonim Şirketi’ ‘ni kurmuştur. Bu arada Ganz şirketi taahhüt ettiği işleri yapabilmesi için ‘’İstanbul Havagazı Şirketi’’ nin imtiyaz süresinin bitmesini beklemek zorunda kalmıştı.
OSMANLI PAYİTAHTINDA ELEKTRİĞİN KISA ÖYKÜSÜ
OSMANLI`DA İLK ELEKTRİĞİ KİM NEREDE ÜRETTİ?
OSMANLI`DA ELEKTRİĞİ PARAYA BAĞLAYAN İŞGALCİ
Copyright: Enerji Günlüğü - Halil SARI tarafından, Enerji Günlüğü için kaleme alınan bu yazı kopyalanıp çoğaltılamaz, izin alınmaksızın kısmen dahi olsa yayınlanamaz.