Enerji Günlüğü - Türkiye’de elektrik sisteminin daha kolay ve verimli işletilmesi için pompaj depolamalı hidroelektrik santrallerine (PDHES) ihtiyaç duyulduğu belirtildi.
Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) Yük Tevzi Dairesi İşletme Koordinasyon Müdür Yardımcısı Fikret Tarhan, ICCI 2017 Fuar ve Konferansı’nda Güç Sistemlerinde Pompaj Depolamalı HES (PDHES) ve Yeni Teknoloji Depolama Sistemleri konusunda bir sunum yaptı. TEİAŞ olarak pompaj depolamalı HES’lerle ilgili 2016 Ocak ayında bir rapor hazırladıklarını belirten Tarhan “Türkiye’nin sistem işletmesinde ne gibi sıkıntıları olduğunu görmek ve ileriye dönük projeksiyonda pompaj depolamalı HES’lere ihtiyacımızın var olup olmadığına karar vermek için böyle bir çalışma yaptık” dedi.
Termik santrallere dayalı kurulu elektrik kapasitesi arttıkça sistem işletmesinin zorlaşacağını savunan Tarhan “Termik santralleri durdurmak zor, durdurduktan sonra tekrar devreye almak çok uzun sürüyor. Ayrıca lisanssız üretimlerin artması, kanal tipi HES’lerin durdurulamaması (hazır su akarken yararlanmak lazım EG’nin notu) kontrol edilemeyen üretimin artacağı anlamına geliyor. Bu fazla üretimin yanında barajlı HES’lerin neredeyse hiçbirinin devrede olmadığını da anlıyoruz. Gelecek senaryosuna göre nükleer santrallerin devreye girmesiyle elektrik sistemindeki baz yük termik santraller daha da artacak.”
AVRUPA İLE ELEKTRİK BAĞLANTIMIZ ZAYIF
Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinin sistemdeki payının yenilenebilir enerji kaynaklarını destekleme mekanizması (YEKDEM) nedeniyle hızla yükseldiğini de hatırlatan Fikret Tarhan şunları söyledi:
“Bunun dışında bizim en büyük dezavantajımız Avrupa ile bağlantı hatlarının üç adet ile sınırlı olması. Bu kısıt sebebiyle ihracat kapasitesi çok düşük. Diğer ülkeler enerji iletim hatları sayesinde fazla enerjilerini başka ülkelere ihraç edebiliyorlar. Bizim böyle bir şansımız yok. Yunanistan ve Bulgaristan enerji iletim hatlarını güçlendirsek bile Balkan ülkelerindeki zayıf iletim hatları bizi yine engelleyecektir.”
YÜK ATMA TERSİYEL YEDEĞİ DÜŞÜK
Türkiye’de elektrik sistemindeki bir diğer hususun da dengeleme güç piyasasında fazla üretimden kaynaklanan, zorunlu yük atma talimatları olduğunu vurgulayan Fikret Tarhan “Sistemi anlık olarak dengelemek zorundasınız. Yenilenebilir kapasite ve termik santrallerin artışıyla birlikte bizim yük atma tersiyel yedek kapasitemiz düştü, daha da düşecek. Ayrıca verimi düşük doğalgaz santrallerinin sitemden çıkmasıyla birlikte bizim tersiyel yük atma kapasitemiz biraz daha düşecek. Yani yenilenebilir enerji ne kadar artarsa dengelemede kullanacağımız tersiyel kapasitemiz o ölçüde aşağı iniyor.”
POMPAJLI HES’LER NEDEN TERCİH EDİLİR?
Verimliliği en yüksek HES’lerin pompajlı HES’ler olduğunu vurgulayan Fikret Tarhan, “Bu tesislerin mantığı şu: İki tane rezervuardan elektrik fiyatlarının düşük olduğu zaman dilimlerinde suyu pompalayarak üst rezervuara, yüksek olduğu dönemde de generatörü çalıştırarak alt rezervuara akıtıp elektrik üretimi yapılıyor. Yani bu tesisler geceleri pompa modunda (rezervuarda su depoluyor), elektrik pik saatlerinde de üretim modunda çalışıyor” diye konuştu.
PDHES’LERİN SİSTEME FAYDASI
Pompajlı HES’lerin avantajlarına da değinen Fikret Tarhan “Bu tesisler iki yönlü çalıştırılabiliyor. Yani kapasite fazlayken su pompalayarak tüketimi artırıyorsunuz, tüketimin yüksek olduğu pik zamanda da üretimi arttırıyorsunuz. Bu sayede elektrik fiyatlarının çok yükselmesini engelleyici bir etkisi var” dedi.
Pompajlı HES’lerin çok hızlı şekilde devreye girip çıkabildiğine değinen Fikret Tarhan “Sistemde gerilim regülasyonu anlamında çoğu hidroliklerin stop ettiği dönemde siz pompa modunda çalıştığınız için voltaj kontrolünü de sağlayabiliyorsunuz. Kurak dönemlerde alt rezervuarda su probleminiz yoksa sürekli çalışma imkanınız oluyor” ifadesini kullandı.
RÜZGAR VE GÜNEŞİ DE DENGELER
Fikret Tarhan, rüzgar ve güneşe dayalı elektrik üretim tahminlerinde sapmalar yaşandığında elektrik sistemini yönetmede sıkıntılar yaşadıklarını hatırlattı. Tarhan “Rüzgar tahminlerinde yüzde 40’larda bir hata sapması olduğu dönemde bu tür hibrit tesisler (Pompajlı HES’leri kastediyor) mantığıyla kesintili üretimi daha stabil hale getirebiliriz. Yani Pompajlı HES’ler yenilenebilir enerji kaynaklarını da maksimum seviyede entegre etme imkanı sağlıyor. Burada tersine türbin ile hızı ayarlanabilir PDHES’lerde esnek çalışma alanı daha yüksek oluyor” diye konuştu.
Gizem ÇINAR - Enerji Günlüğü