Geçtiğimiz Haziran ayında Virginia’da düzenlenen mitingde iklim değişikliğiyle dalgasını geçiyordu: "Küresel ısınma iyidir, bugün sıcak olacağını duydum, bu da iyi bir şey.” Sonra hızını alamayıp makaraya devam etti: “Önümüzdeki 497 yılda okyanuslar sekizde bir inç yükselebilir diyorlar, eğer şanslıysanız size de biraz deniz kenarı kalabilir."[1]
Bu cümlelerin sahibinin küresel ısınmaya karşı önlem alma gibi bir derdinin olmayacağını tahmin etmek zor değil.
Aksine, önümüzdeki günlerde Beyaz Saray’a yerleşecek olan Trump ve ekibinin hedefi, daha fazla petrol, gaz ve kömür üretmek. Sloganları ise yeterince açıklayıcı: "Del bebeğim, del”.
Yeni başkan, fosil yakıt üretimini artırarak dünyada bir “enerji hâkimiyeti" kurmayı öncelikli hedefleri arasına aldı.[2] Bu amaçla, kamu arazilerini aramalara açması, fosil yakıt yatırım izinlerini hızlandırması, çevre düzenlemelerini gevşetmesi, temiz enerji teşviklerini ve elektrikli araçlara yönelik vergi indirimlerini kaldırması bekleniyor. Paris İklim Anlaşması’ndan bir kez daha çekilmesi ve ABD'nin iklim finansmanı taahhütlerini azaltması, beklenen diğer gelişmeler arasında.
Trump’ın yakın dirsek temasında olduğu düşünce kuruluşları da Amerikan halkının bol miktarda enerjiye erişiminin teşvik edilmesini, iklim değişikliğiyle mücadeleyi öneren STK'larla işbirliğinin ve fonlamaların durdurulmasını talep etmekteler.[3],[4] Trump'ın, enerji bakanlığı için düşündüğü petrol ve gaz şirketi yöneticisi Chris Wright ise iklim değişikliği olgusunu reddetmesiyle tanınıyor.[5]
Tüm bu tabloyu bir arada değerlendirdiğimizde, Biden başkanlığında iklim alanında kaydedilen ilerlemenin, yeni dönemle birlikte tehdit altında olacağını, bir süredir baskılanan fosil yakıt yatırımlarının hareketleneceğini söylemek mümkün. Her ne kadar yenilenebilir enerji maliyetleri artık pek çok durumda fosil yakıtlardan daha avantajlı ve bu nedenle enerji dönüşümü artık geri dönülemeyecek bir noktaya ulaşmışsa da, ABD yönetimindeki yeni anlayış, tüm dünyada daha temiz enerjilere geçiş sürecini yavaşlatabilir.
Aslına bakılırsa, ABD’nin fosil yakıt üretimi Biden döneminde de hız kesmiş değildi. Tam tersine, dünyanın açık ara en fazla petrol ve doğal gaz üreten ülkesi haline geldi. Küresel petrolün yaklaşık beşte birini, doğal gazın dört birini üretiyor. En fazla kömür üreten dördüncü ülke konumunda. Dünya petrol ihracatının yüzde 10’a yakını, petrol ürünleri ihracatının yüzde 20’den fazlası ABD tarafından yapılmakta. Sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatında yüzde 20 ile en büyük paya sahip. Kömür ihracatında ise yüzde 7 ile dördüncü sırada.[6] Mevcut piyasa koşulları içinde hiç de kolay görünmüyor ama Trump’ın bu profilin de üzerine çıkmasının pek çok coğrafyada sarsıcı etkilerinin olacağını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Dediğini yapar ve fosil yakıt üretimlerini arttırarak enerji maliyetlerini düşürebilir mi, henüz bilmiyoruz. Ama yeni dönemde pek çok ülkenin gözü kulağı Trump’ın enerji politikalarında olacak. En başta da Rusya ya da Körfez ülkeleri gibi ekonomilerini büyük ölçüde fosil yakıt ihracatına bağlamış ülkelerin. Ancak, fiyatlardaki gerileme, Çin ve Hindistan’ın yanı sıra aralarında Türkiye’nin de olduğu enerji ithalatçısı pek çok gelişmekte olan ülke için fırsat anlamına gelecektir. Trump politikaları bu ülkelerin enerji maliyetlerini düşürürken, fosil yakıtlardan çıkma yönündeki iklim baskısını da azaltacaktır. Öte yandan, Trump’ın enerji ithalatına getirmesi muhtemel yüksek vergiler iki komşusunda şimdiden paniğe yol açmış durumda.[7] Ancak bu gelişmenin sadece Kanada ve Meksika'yla sınırlı kalmayacağını öngörebiliriz.
Trump’ın enerji ve iklim politikalarından en fazla etkileneceklerin arasında Avrupa Birliği (AB) de bulunuyor. Son yıllarda iklim alanındaki en önemli ortağı olan ABD’nin desteğini kaybetmesi, AB’nin iklim diplomasisindeki işini zorlaştıracak ve karbonsuzlaştırma politikalarını çok daha maliyetli hale getirecektir. Öte yandan, Trump’ın LNG ihracatının artırılmasına yönelik teşvik politikası, Rusya-Ukrayna kriziyle birlikte ABD enerjisine giderek daha fazla bağımlı hale gelen AB’nin söz konusu bağımlılığını çok daha üst seviyelere taşıyacaktır. Bu gelişmenin, AB için “yağmurdan kaçarken doluya yakalanma” anlamına gelip gelmeyeceğini ise zaman gösterecek.
Sonuç olarak, Trump'ın dönüşüyle birlikte, küresel enerjinin yönü ve iklim değişikliğiyle mücadele çabalarının geleceği belirsizlik içine girmiş görünüyor. Kampanya dönemindeki söylemin uygulamalara yansıması durumunda, Türkiye’nin de içinde olduğu pek çok ülkede yol haritalarının yeniden değerlendirilmesine, enerji planlarının iklim taahhütlerini zayıflatıcı yönde revize edilmesine tanık olabiliriz.
Ankara, Ocak 2025
[1] The New York Times, 2024. “At the Republican National Convention, Climate Change Isn’t a Problem”, by Lisa Friedman, July 15, 2024, https://www.nytimes.com/2024/07/15/climate/republicans-climate-change-fossil-fuels.html.
[2] Time, 2024. “Breaking Down Donald Trump’s Call for ‘Energy Dominance’ and Its Potential Real-World Limits”, by Matthew Daly, November 30, 2024. https://time.com/7199047/donald-trump-energy-dominance-plans-limits/.
[3] Forbes, 2024. “Trump Defends Nominating People With Project 2025 Ties: Here’s The Full List”, by Alison Durkee, Dec 12, 2024, https://www.forbes.com/sites/alisondurkee/2024/12/12/trump-defends-nominating-people-with-project-2025-ties-heres-the-full-list/.
[4] Project 2025, Presidential Transition Project, 2024. “The Truth About Project 2025”, https://www.project2025.org/truth/.
[5] The New York Times, 2024. “Trump’s Choice to Run Energy Says Fossil Fuels Are Virtuous”, By Lisa Friedman, December 12, 2024, https://www.nytimes.com/2024/12/12/climate/wright-trump-oil-gas-energy.html.
[6] Energy Institute, 2024. Statistical Review of World Energy 2024. https://www.energyinst.org/statistical-review/home.
[7] The Japan Times, 2024. No winners seen in Trump’s ‘destructive’ energy tariffs, By Lucia Kassai, Robert Tuttle and Elizabeth Elkin, December 13, 2024, https://www.japantimes.co.jp/business/2024/12/13/economy/trump-energy-tariffs-no-winners/.