Enerji Günlüğü - Enerji Bakanı Fatih Dönmez, elektrikli otomobillerin motorları, rüzgar türbinleri, bilgisayar ve cep telefonu gibi ürünlerin kritik parçalarından, neodim, demir ve bor alaşımından yapılmış kalıcı mıknatısın (Neo-Mıknatıs, NdFeB) yerli imkanlarla üretileceğini söyledi.

Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA), Munzur Üniversitesi ve Türkiye Enerji Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu TENMAK’ın işbirliğiyle yürütülecek nadir toprak elementleri (NTE) araştırma projesine Avrupa Birliği tarafından 14 milyon Euro destek sağlanacak. Projenin anacı, nadir toprak elementlerinin üretimden nihai kullanıma kadarki bütün aşamalarında güvenilik ve kesintisiz bir tedarik altyapısı oluşturmak. Proje kapsamında, küçük ve orta ölçekli işletmeler, imalat sanayi, Ar-Ge merkezleri, girişimciler, yatırımcılar ve kamu kurumlarına, NTE alanında altyapı kurulum ve teknik bilgi destekleri sağlanacak. Çeşitli teknik danışmanlık hizmetleri ve laboratuvar kurulumlarının da planlandığı projede, pek çok kritik sektörde kullanılan nadir toprak elementinin yerli imkanlarla üretimi imkânları için geniş katılımlı bir Ar-Ge ekosistemi oluşturulacak.

NEO MIKTANIS KULLANIMI ARTIYOR

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez günümüzde başta elektrikli araçlar olmak üzere rüzgâr türbinleri, fiber optik kablolar, güneş panelleri, bilgisayar ve cep telefonları gibi pek çok üründe nadir toprak elementlerinden yararlanıldığını hatırlattı. NTE’lerin tedarik riski bulunduğuna işaret eden Bakan Dönmez, “Bu alandaki dışa bağımlılığımızı ortadan kaldırmak, ileri teknoloji ürünlerdeki yerlilik oranının artırılması açısından önemli” dedi.

NADİR ELEMENT KAYNAKLARI

Türkiye’nin nadir elementler arama, bulma, geliştirme, işleme konularındaki kendi birikimini sağlaması gereğine işaret eden Bakan Dönmez, “Çevre dostu yöntemlerle mevcut kaynaklarımızdan ihtiyacımızın önemli bir kısmını giderebilecek kapasiteye sahibiz. Türkiye’nin en büyük iki NTE cevherleşme sahasından yüksek saflıkta elde edeceğimiz ürünlerle, bu alandaki ham madde ve tedarik kaynaklarını önemli oranda yerlileştirmiş olacağız” diye konuştu.

GERİ DÖNÜŞÜMLE YÜKSEK SAFLIKTA ÜRÜN

Enerji Bakanı Dönmez, NTE Araştırma Geliştirme Projesi sayesinde bu elementlerin sadece jeolojik kaynaklardan değil, geri dönüşüm yöntemiyle de elde edileceğini belirterek şöyle konuştu:

“Yurt içinde yüksek miktarda NTE içeren mıknatıs, batarya ve LED sistemleri gibi elektronik atıkların geri dönüşümlerini sağlayarak, doğrudan imalat sanayinde kullanabileceğimiz yüksek saflıkta ürünler elde edeceğiz.”

ELEKTRİKLİ MOTORUN KRİTİK PARÇASI

Proje kapsamında, yerli otomobilin elektrik motoru, rüzgar türbinleri, bilgisayar ve cep telefonları gibi sektörlerde ihtiyaç duyulan ve kritik öneme sahip NdFeB Mıknatısı’nın yerli imkanlarla üretileceğini anlatan Dönmez, “İmalat sanayi için yüksek katma değerli ürünler geliştirip, patentlerini alacağız. Yurt içi laboratuvarlarda NTE’ler için kullanılacak referans malzeme üretimini de yine yerli imkânlarla sağlayacağız” dedi.

ONAYLANMIŞ LABORATUVARLAR

AB desteğiyle yürütülecek projeyle ulusal çapta hizmet verebilmesi ve uluslararası standartları karşılaması adına laboratuvar akreditasyonları sağlanacak. NTE sektörünün gelişmesinde önemli role sahip hedef grupların analizleri yapılacak ve böylece ulusal düzeyde NTE’lere dair farkındalık ve bilinirlik düzeyi yükseltilecek.

KLASİK MIKNATISLARIN YERİNİ ALDI

Neodim mıknatıs ya da neo-mıknatıs olarak da bilinen NdFeB’ler en yaygın kullanılan nadir toprak elementi mıknatısı kabul ediliyor. İnternette yapılan kısa bir taramayla, neodim, demir ve bor alaşımından yapılmış kalıcı mıknatısların (NdFeB) giderek neden önem kazandığını anlamak mümkün. NdFeB’ler neodim, demir ve bor alaşımından yapılmış kalıcı bir mıknatıs olarak tanımlanıyor ve piyasada bulunan en güçlü kalıcı mıknatıs türü olarak nitelendiriliyor. Farklı üretim süreçleri nedeniyle, sinterlenmiş NdFeB mıknatıslar ve bağlı NdFeB mıknatıslar olmak üzere iki alt gruba ayrılıyor. Kablosuz aletlerdeki elektrik motorları, sabit disk sürücüleri ve manyetik tutturucular gibi güçlü kalıcı mıknatıslar gerektiren modern ürünlerdeki birçok uygulamada diğer mıknatıs türlerinin yerini almış durumda.

Mehmet KARA - Enerji Günlüğü