Enerji Günlüğü - Son dönemde akaryakıt sektörü yüksek oranlı fiyat artışlarıyla gündemde. Akaryakıt istasyonu işleten bayiler bu yükselişin kendilerini iflasa sürüklediği gerekçesiyle EPDK’dan destek istemişti. Taleplerden biri kabul gördü ve ana dağıtım şirketlerinin elektronik satış sistemleri üzerinden tüketiciye sağladıkları fiyat indirimlerini uygulamak zorunda olmadıklarına karar verildi. Bu karar taşıt ve plaka tanıma olarak da bilinen uygulamaların tüketici açısından cazibesini ortadan kaldırdı. Dolayısıyla elektronik satışların toplam satışlar içindeki payı üzerinde bir etkisi olması bekleniyor. Bu düzenleme, ana dağıtım şirketleri açısından da bir anlam ifade ediyor elbette. Elektronik satışlar sayesinde pazar payını büyütmüş oyuncuların yeni arayışlara girmesi beklenebilir.

Aytemiz Akaryakıt da bu sektördeki ilk 10 oyuncudan biri. Şirket, son dönemde avantajını yitiren elektronik satış ile mobil ve temassız ödeme sistemlerini birleştiren ve üstelik tüketiciye indirim sağlamayı vaat eden bir uygulamayı devreye sokmuş. Aytemiz Genel Müdürü Erol Varlık ile sektördeki son durumu, beklentileri ve şirketin yeni uygulama ve hedeflerini konuştuk.

Akaryakıt sektöründe neler oluyor?

Bizim sektörümüz hiç kolay bir sektör olmadı. Çok göz önündeyiz. Çünkü birincisi vatandaşın, tüketicinin cebini doğrudan etkiliyoruz. İkincisi, fiyatını tam olarak kontrol edemediğimiz bir ürünü satıyoruz. Akaryakıt fiyatları dört faktörle ortaya çıkıyor. Bir tanesi brent petrol, bir tanesi döviz fiyatı, bir diğeri vergilendirme ve son olarak entegre marj. Bu yönüyle baktığımızda biz ilk üçünü sadece izliyoruz. Dövize sektör olarak etkimiz yok, brent ve vergilendirme tarafında da bir kontrolümüz yok. O yüzden akaryakıt sektöründe her ne oluyorsa, sizin dar alanda ne yaptığınız önem kazanıyor. Biz arkadaşlarımızla kendi alanımızdaki operasyonu dizayn etmeye çalışıyoruz. 

Benzin, motorin fiyatlarında neler oluyor?

Genel olarak fiyatlarda yukarı yönlü hareket var. Tüketici tarafında bunun yükü hissediliyor. Biz de dağıtım şirketleri olarak hissediyoruz. İşletme sermayesi tarafında önemli bir ihtiyaç oluşuyor. Her geçen gün daha fazla sermaye koymak zorundayız. Dağıtım şirketleri olarak bizler bayi operasyonlarını fonluyoruz. Fonlamaktan şunu kastediyorum. Vadeli piyasa bu. Vadeli akaryakıt satıyoruz. Bu tür kriz zamanlarında fiyat yukarı gittiğinde biz vadelerimizi geriye çekmiyoruz ve çekemiyoruz. Bu şu demek. Artan fiyatlarla daha fazla işletme sermayesini içeride tutmak zorundasınız.

Aytemiz için nasıl geçiyor bu süreç?

Anlattığım nedenlerle bizim için de zor ve çalkantılı bir dönem. Böyle bir dönemde şunu kritik görüyoruz. Birincisi hazırlıklı olmak. Pandemide sessiz bir dönem oldu. 2020-2021’de kapanmalar oldu. Biz kapanmalarda şirketi daha verimli hale getirdik. Yeni ürünleri, hizmetleri geliştirdik. Onlar için hazırlık dönemiydi bizim için. Yeni döneme iyi ve hazır girdiğimizi düşünüyorum. Adına bir kriz diyemem ama sektör açısından zor bir dönem 2022. Buna bir parça hazır girdik.

Nasıl hazır girdiniz?

Böylesi dönemlerde adaptasyon kabiliyeti kritik. Bir şirketin, çevik olması önemli. Çeviklik öncelikle karar mekanizmasının hızlılığı. Hızlı karar alırsınız da onu uygulayabilir misiniz? Biz birazcık portföyü genişlettik. Elektronik satışlardaki ayak izlerimizi artırdık. Akaryakıt dışı gelirler tarafında önemli bir atılım içerisindeyiz. Yeniden yapılanıyoruz. Elektronik satışlarda pazar payımızı artırıyoruz. Aytemiz Vaay diye ürünümüz var. Türkiye'nin ilk bireysel elektronik ürünü. 2021 sonunda bu ürünün lansmanını yaptık.

Bayilerin şikayetleri üzerine EPDK elektronik satışlardaki indirim oranlarını sınırlandırdı, uygulama alanını daralttı. Bu nasıl etkileyecek?

Bizi göreceli olarak etkilemez. Etkilenmeyeceğimizi söylemek hatalı olur. Etkileniriz ama en fazla sektör kadar etkileniriz. Biz o piyasanın henüz büyük bir oyuncusu değiliz. Bu tür değişimlerden en fazla en büyük oyuncular etkilenir. Biz yine hızlı adapte olmaya çalışacağız bu değişime. Bizim şöyle bir avantajımız var. Daha küçük olduğunuzda daha hızlı hareket ediyorsunuz. O yüzden ben çok kalıcı bir etki görmüyorum.

Düzenleme aslında ne söylüyor, sizin değerlendirmenizi alsak?

Düzenleme esasen şunu söylüyor. Dağıtım şirketleri elektronik satışları bayi tarafında herhangi bir yansıtma yapmadan kendi marjları içinde tekliflendirecekler. Böyle algılıyoruz biz bu düzenlemeyi. Piyasada nasıl bir karşılık bulacak onu zamanla göreceğiz. Benim beklentim elektronik satışların bir parça küçülmesi olur. Satışlarda, elektronik taraftan cari tarafa, yani bayi tarafına kaymalar olabilir.

Elektronik satışların toplam içindeki payı neydi ve ne olur?

Son verilere göre sektörün ortalama yüzde 20-22’si elektronik satışlardan oluşuyor. Bu oranda 2022’de birkaç puanlık düşüş beklerim. Bulunduğu yerden bir iki puan geriye gitme ihtimali olur.

Aytemiz’de ne olur bu oran?

Bizim elektronik satışlar içindeki pazar payımız son açıklanan verilere göre yüzde 1.9’a yükseldi. Yüzde 1.4’lerden başladık, bu da ciddi bir artış. Yarım puanlık artış 1.5’tan 2.0’ye gitmek kolay bir hamle değil, yüzde 30-40 büyümeyi gerektiriyor, biz başarıyla yaptık. 2022 için stratejimiz bunu korumak olur, 2.0’ye yakın bir yerde bitirmeyi bekleriz. Bu hedefte benim bir revizyonum olmaz. Bu değişikliğin bizim pozisyonumuzu etkileyeceğini düşünmüyorum. Ama çok yeni bir karar, biraz bekleyip görmemiz lazım.

Akaryakıt dışı gelirlerde durumunuz ne?

Akaryakıt dışı gelirlerde şunu çok önemli görüyorum. Şirket işletmesi olarak bugün her şirketin markette özel bir sunumu var. Bunun adı farklı olabilir ama özel bir formatı var. Bu formatın bayide kabul görmesi ve bayi istasyonlarında çalışması çok kritik. Çünkü Türkiye pazarı önemli oranda, ki bu yüzde 90’ın üzerinde bayi operasyonudur. Bugün dağıtım şirketinin kendine ait işletme sayısı toplam network’ün yüzde 5’ini geçmez.

Aytemiz Self Servis pompa hizmeti başlatmıştı ne oldu?

Self Servis, yenilikçi bir proje. Yenilikçi projelerin böyle bir zorluğu olur. Kabul edilmesi zaman alır, düşündüğünüzden fazla zaman alır ya da piyasadaki gelişmeler o gördüğünüz fırsatı, farklı hale getirebilir.

Ne demek bu?

Fiyatların yukarı yönlü hareketiyle beraber tüm Türkiye’de rekabet ve indirim arzusu yükseldi. Daha fazla oranda ve tutarda indirim bugün hemen hemen her markada ve birçok bayi tarafından yapılıyor. Zaten bayi indirimlerini de biz kontrol etmiyoruz. Bayiler fiyatlarını kendileri belirliyor. Bugün Türkiye ortalamasında, ciddi indirimler yapılıyor pompa fiyatı üzerinden. Adı ister Self Servis olsun ister olmasın. Self Servis’in kendi içinde bir teknolojisi var. 100’ün üzerinde istasyonumuzda Self Servis var ve çalışır durumda. Lansmanı yaptığımızdan günden bugüne kadar, yani 2021 başına kadar Self Servis sayısını 120’ye kadar getirdik, bu noktadan sonra Self Servis sayısını artırmayı düşünmüyoruz.

Neden?

Çünkü Self Servis dışında alternatif indirim mekanizmalarını geliştirdik. Aytemiz Vaay bunlardan biri. Mobil platformların yayıldığı, teknolojinin hızlandığı bir dönemde Self Servis gibi maliyeti görece yüksek yatırımları çok fazla büyütmeniz mümkün olmuyor. Bugün bir Self Servis ünitesinin kurulması ciddi bir maliyet.

Peki hiç mi avantajı yok?

Self Servis’in şöyle bir avantajı var. Nakit kabulü var. Bugün birçok teknoloji platformunda dijital ödeme yapıyorsunuz. Self Servis’in nakit kabul etme gibi güzel bir özelliği var. Ama yüksek enflasyon ve fiyat ortamında nakit ödemenin azalmasıyla o da bir parça beklentilerimizin altında kalmış durumda. O sebeple Self Servis’i büyütmeyiz.

O zaman bize biraz Vaay uygulamasından söz eder misiniz?

Mobil ödeme, temassız ödeme hayatımıza girmişti ama sınırlıydı. Pandemi ile beraber temassız ve mobil ödemeye ilgi müthiş arttı. Bir tarafta Türkiye’de sadakat sistemleri, kartlı ödeme sistemleri vardı. EPDK tarafından burada bayi katılımının durdurulmasıyla, oradaki ödüller ciddi oranda düştü. Sadakat programlarında ödüller yüzde 0.1’lere kadar düştü. Böyle olunca mobil ödeme ve temassız ödeme güçlenerek geliyor. Zaten biz de sadakat programları zayıflıyor diyerek yeni bir mobil platform yaratalım dedik.

Bunu biraz daha açar mısınız?

Biz istedik ki mobil ödeme platform, temassız ödemeyi de içinde barındırsın. Bizim sektörümüzde faturayı kesen doğrudan dağıtım şirketinin kendisi ve tüketici kredi kartı ile ödemeyi doğrudan dağıtım şirketine yapıyorsa bu bir elektronik satıştır. Dolayısıyla o fırsatı gördüğümüz için değerlendirmek istedik. Biz elektronik satış ile temassızı birleştirelim dedik. Adını Vaay koyduk. Aytemiz olarak ilk defa, perakende müşteri odaklı, bireysel elektronik satış ürününün lansmanını yaptık. Bu ne demek? Elektronik satış için bir şirkete gitmeniz gerekir. Aracınıza bir kit takarlar ya da size bir kart verirler ve aracınızla gittiğinizde yakıt alırsınız. Biz onu mobil platforma indirdik. Bir kod ile işi kolaylaştırdık. Siz istasyona gitmeden önce kredi kartınız ya da banka kartınızla ödeme yapıp Vaay platformundan bir kod alıyorsunuz. İstasyona gittiğinizde kodu söylüyorsunuz, belli bir indirimle akaryakıtınızı alıyorsunuz. Şu anda yüzde 2-3 arasında bir ödül veriyoruz. Bu ödül şu anki pompa fiyatı ile 50-60 kuruşluk hatırı sayılır bir indirim.

Siz kullanıyor musunuz?

Evet, Aytemiz Vaay’ı ben kullanıyorum. Kendi aracımda, eşimin aracında, ailemizin bütün araçlarında kullanıyoruz. Bakın çok kolay. Uygulamayı indiriyorsunuz. Herhangi bir e-ticaret sitesinden alışveriş yapar gibi girdiniz, ürünü seçtiniz, kredi kartı ile bir kod verdik. Kodu pompacıya söyle, yakıtını al. Bu arada biz ödeme almıyoruz, provizyon alıyoruz. 1000 TL’lik provizyon aldık, istasyona gittiniz, 800 TL’lik yakıt aldınız. Provizyondaki tutarın kalan 200 TL’lik kısmı anında serbest kalıyor. Kartınızı tanımlamak zorunda değilsiniz. Ama bizim güzel bir özelliğimiz daha var, birden fazla plaka kullanabiliyorsunuz. Yani siz kendi hesabınız üzerinden eşinizin, kızınızın, oğlunuzun aracına da plakayı girip kodu oluşturarak bunun ekran görüntüsünü yollayıp para ödemeden yakıt almasını sağlayabiliyorsunuz.

Yakıtınız temiz mi?

Önce akaryakıtın kaynağını konuşalım. Türkiye’de iki kaynak var. İthalat ve rafineri. Tüpraş ve STAR rafineri. Yüzde 30’u Tüpraş, yüzde 60’ı kadarı ithal üründür. Tüm şirketler, biz dahil, ithalat lokasyonlarına işlenmiş ürün getirirler, bunu satarlar. EPDK başkanı akaryakıtı ucuz yerden alın derken neyi kastediyor? EPDK düzenlemesi ve kontrolüyle hatalı ürün, kaçak ürün gibi hacimler hemen hemen kayboldu. Sizin ürününüz standart dışıysa bunu Türkiye’de satışa sunamazsınız. Bu yönüyle zaten Türkiye’de satılan bütün ürünlerin belli bir kalite standardı vardır. Yani ürün aynıdır ve belli bir kalitesi vardır. Toparlarsak, Türkiye’de satılan akaryakıtın tamamı belli kalitenin üzerindedir. Kamu otoritesi takip eder. Her şirket özelleştirilmiş ürünle bunu bir adım ödeye götürmeye çalışıyor. Biz de Aytemiz Optimum ile yapıyoruz. Görece olarak bayilerimiz belli oranda indirim sunarlar. Türkiye ortalamasında 25-30 kuruş arasında indirim yapıyor bizim bayilerimiz. Bu anlamda fayda ve fiyat olarak en iyi teklifi sunan markayız diyoruz.

Mehmet KARA - Enerji Günlüğü