Üniversiteye girdiğim 1968 yılında ilk sömestre bize bilgisayar programlama dersi verdiler. Bu derste fortran programlama dili öğrendik. Delikli kart kullanıyorduk. Bir program için yüzlerce delikli kart basıyorduk. Program çoğu zaman ilk kullanımda çalışmıyor, devamlı yenileme kart değişimi yapıyorduk.
Her öğrencinin kullanım zamanı, kullanım kodu vardı. İlerleyen yıllarda içten patlamalı motor tasarımı (internal combustion engines) dersinin tüm hesaplarını bu bilgisayar ortamına girdim ve tüm sömestre sürecek elle hesaplama sürecini 24 saatlik zaman dilimine sığdırdım.
Bilgisayar ODTÜ Fizik bölümünde tüm bir bina içindeydi. Yükseltilmiş tahta zemin, altı kablolarla doluydu. Hava deniz kara kuvvetlerinin programları çalışacağı zaman bina silahlı askerlerle kontrol altına alınır kimse içeri giremezdi.
Okul bitti, dört işlem elektrikli hesap makinasının bile olmadığı, her şeyin zor olduğu fabrika ortamında 10 yıl çalıştım. Sonra iş değiştirdim. Yeni işimde dördüncü kat dip klimalı odada bir bilgisayar vardı.
Odada büyük ciddiyet ile muhasebe bilgilerini ekrana giren kendilerine programcı görüntüsü veren muhasebeciler ve başlarında bir uzman yönetici vardı. Bilgisayarda birkaç muhasebe programında bilgi girişi yapıyorlar, gün sonunda girilen yeni bilgilerle güncelleme yapıyorlardı.
Şirketin yetkili üst düzey yöneticilerinin masalarında bir ekran bir klavye workstation tabir ettiğimiz cihazlar vardı ama kimse kullanmıyordu, kullanmasını bilmiyordu. O ekranlar çalışmıyordu ama masada statü sembolü idi.
Bir gün termik hesapları elle yapmaktan bıktım. Elektronik hesap makinası da yoktu. Dördüncü kat bilgi işlem yöneticisine gidip kullanım için yardım istedim. Gönülsüzce bir-iki kullanım gösterdi. Makina nasıl açılıp kapanıyor, program düzeni nasıl kuruluyor, basic program lisanı nasıl çalıştırılıyor, çıktı nasıl alınıyor? Bana bunlar yetti. Kalanını yıllar öncesi üniversitede öğrendiğim fortran dili ve daha basit yeni basic dili ile yapabilirdim.
Termik hesapları yavaş yavaş bilgisayara girdim. Teklif mektuplarını, açıklama bilgilerini ekledim, zaman içinde bilgi girişini büyüttüm. Artık teklifleri bilgisayar çıktısı ile verebiliyordum. Mektupları, daktilo yazan genç kızların kontrolünden çıkardım. Bir basit yazım hatasının değişiminde suratları düşen genç kızların işini kolaylaştırdım.
Bir gün Amerikalı bir müteahhit grup bizimle bir yurtiçi ihalesine hazırlık için geldi. Toplantı odasında üç ay çalıştılar. Yanlarında o sırada yeni piyasaya çıkmış, ilk sürüm üretim IBM PC kişisel bilgisayar vardı. İşleri bitti, teklifi verdiler ve ülkelerine döndüler.
Herhalde taşımaya üşendiler, IBM PC kişisel bilgisayarı toplantı odasında bize bir şey söylemeden bırakıp gittiler. Bilgisayar orada bir süre kaldı, kimse dokunmadı, arayan soran da yoktu.
Bir gün kimseden izin almadan boş duran yeni kişisel bilgisayarı açtım. Kullanımı çok kolaydı. Basic diliyle birkaç termik hesap, buhar kazanı boyut ve fiyat analizi girdim. Basit bir printer yazıcısı vardı. Teklif çalışmalarımı bu bilgisayara yavaş yavaş çevirdim.
Bir gün bizimle iş yapan bir başka Amerikan firmasının Ankara temsilcisi ofise geldi. Bir basit 5,25" diskette Lotus 1-2-3 spreadheet tablo hesap programını getirdi. Bu yeni yazılımla işler daha da kolaylaştı. Artık teklif fiyatlamayı çok daha detaylı yapabiliyordum.
Bir başka gün ofise internet modem kondu. Amerika’daki ana ortak firmanın telefonunu çevirip, burada hazırlanan dökümanları onlara gönderebiliyordum.
Günler geçti, ofiste çalışan herkesin önüne bir masaüstü bilgisayar kondu. Herkese şirket bilgisayar sunucusu üstünden eposta adresi verildi. Yazışmalar kâğıt ortamından kurtuldu, her şey bilgisayar ortamına girdi.
Şimdi bilgisayarlar daha büyüdü, güçlendi, programlar çeşitlendi, kolaylaştı, iPhone, iPad kullanımları başladı. Üniversitelerde bilgisayar bölümleri açıldı, işleri sadece bilgisayar uzmanı yetiştirmek olan eğitim programları kondu. Bilgisayar oyunları, APP programları popüler oldu. Youtube video çekimleri ile iyi para kazanma imkanları oluştu. Twitter, Facebook, Instagram kullanımları yaygınlaştı. Bradaki ortamlarda, içerik sağlayıcılara para kazanma imkanları oluştu.
Sosyal medya kullanımları haberleşme ve etkileşim arttı. Kötü kullanım, yalan yanlış içerik, haber oluşturma ve bunlardan kaçınma sakınma, doğrulama yöntemleri gelişti.
Yazarınız son 10 yıldır termik santral yatırımları ve eski pratikler hakkında geçmiş tecrübelerini sizlerle paylaşıyor. Büyükada Kadıyoran yokuşundaki küçük yazlık evde bu makaleleri iPad kullanarak yazıyor. 1990 yılından beri termik santral tasarım fiyatlama yazılımları danışmanlığı veriyor. Piyasanın yeni eğilimlerini, yönelişlerini belirlemeye çalışıyor.
İlk termik yazılımlar, önde gelen önemli Amerikan üniversitelerinde akademik çalışmalarla başladı. İlk üretilen akademik sürümler piyasa taleplerine cevap verebilmek için bağımsız olarak gelişti, büyüdü, çeşitlendi.
Eskiden termik santral tasarım yazılımları 5,25" disketlerle kargo ile yurtdışından yurtiçi alıcıya ulaşırdı. Sonra yazılımlar 3,5" disketlere, daha sonra CD içine sığdırıldı. Şimdi yazılımlar artık kargo ile gönderilmiyor. Bir eposta içinde verilen link adresi ile size ulaşılıyor. Verilen link ile yazılımı bilgisayarınıza 5-10 dakikada yüklüyorsunuz. Size gönderilen basit bir USB çubuk kilit (dongle veya hardware key) ile yazılımı çalıştırıyorsunuz. Kilit kimde ise onun bilgisayarı çalışıyor.
Satıcı yazılım firmaları yazılımları geliştirebilmek için büyük Ar-Ge harcamaları yapıyorlar. Başka firmalardan destek alıyorlar (outsourcing). Yazılımları kısa süreli deneme amaçlı çalıştırmak mümkün. Ön ödemeli satılıyor ancak bir aya kadar deneme sürümleri almak mümkün. Bu sürede yazılım kullanıma açılıyor, belirlenen sürede ödeme yapılırsa kullanım devam ediyor, ödeme yapılmazsa kullanım kapanıyor.
Artık uluslararası enerji ihalelerine katılmak, hazırlanmak, fiyat teklifi hazırlamak için detaylı yazılım kullanmak mecburi oldu. Yazılımları tüm ülkelerin büyük müteahhit firmaları kullanıyorlar. Sadece fosil yakıtlı termik santral değil, yenilenebilir enerji, güneş rüzgar hidroelektrik santral kurulumları için bile yazılımlar var. Bu yazılımları 3-5 günde basit excel yazılımları ile üretmek çalıştırmak artık mümkün değil. Aldığınız ucuz çözümlerle iyi sonuca ulaşmak başarılı olma imkanı yok.
Herşeyin bir bedeli var. Hiçbir şey, hiçbir yazılım bedava değil. İyi para kazanmak istiyorsanız, iyi yazılıma, iyi para ödeyeceksiniz.
Büyükada-10 Eylül 2021