HASAN YİĞİT
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik (LÜY) kapsamında yapılan güneş enerjisi santrali (GES) projeleri kamu tarafından sıkı şekilde incelemeye alınmaya başladı. Bu incelemeler kapsamında yapılan lisanssız GES’ler konusundaki çalışmalara son zamanlarda bir yenisi daha eklendi. Bu sefer yapılan işlemin dayanağı LÜY’deki bir madde değil. Bu seferki Elektrik Tesisleri Proje Yönetmenliği'ndeki bir madde. Bu maddeye sonra döneceğiz,
Önce pratikteki yeni uygulamaya bakalım. TEDAŞ Genel Müdürlüğü, LÜY kapsamındaki yüzlerce projenin dosyasını proje sahiplerine iade etmeye başladı. Son günlerde proje sahiplerine TEDAŞ Genel Müdürü Halil İbrahim LEVENTOĞLU ve Genel Müdür Yardımcısı Orhan GAYRETLİ imzalı bir yazı ulaştırılmaya başlandı.
Bakın bu mektuplarda neler yazıyor?
"Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmeliği 'nin (LÜY) , Bağlantı ve Sistem Kullanımı için başvuru başlıklı 9. maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen 3 ay ilave süre verilmesi koşuluna bağlanan kendi kusurları olmaksızın şartı, Elektrik Tesisleri Proje Yönetmeliği'nin 12. Maddesinde belirtilen 15 iş günlük süreye tarafınızca riayet edilmemesi nedeniyle uygulama alanı bulamamaktadır.
Bu nedenle ilave 3 ay süre verilmesini gerektirecek herhangi bir durum söz konusu olmamakla birlikte 15 iş günü içerisinde eksik ve hatalı belgeler tarafınızca tamamlanamadığından proje dosyanız yazımız ekinde tarafınıza iade olunmaktadır.”
ELEKTRİK TESİSLERİ PROJE YÖNETMELİĞİ
Bir de 30 Aralık 2014 tarih ve 29221 mükerrer sayı ile Resmi Gazete'de yayınlanan Elektrik Tesisleri Proje Yönetmenliği'nin Projelerin Onayı başlıklı 12. maddesini bir bakalım, orada ne yazıyor.
"(1) Bu Yönetmelik kapsamındaki projelerin incelenmesi ve onayı ilgili POB tarafından yapılır.
(2) Hazırlanan projeler ile belirlenen standartların bu Yönetmeliğe kavramsal olarak uygunluğu incelenir. Proje onayı için inceleme aşamasında istenen bilgi, belge, rapor, kaynak, doküman, tesiste uygulamaya esas standartların kod/no bilgileri ve paftalar, başvuru sahibi tarafından ilgili POB’a sunulur.
(3) Elektronik ortamda sunulan projelerde ve/veya basılı doküman üzerinden yapılan detaylı inceleme sırasında tespit edilen eksik ve hatalı hususlar başvuru sahibine 15 iş günü içerisinde bildirilerek ilgili hususların 15 iş günü içerisinde düzeltilmesi istenir. Tespit edilen eksik ve hataların tamamının bu süre içerisinde giderilememesi halinde projeler yazı ile iade edilir.
(4) Gerekli belgelerin eksiksiz olduğu görüldükten ve detaylı inceleme ile projelerin uygun olduğu anlaşıldıktan sonra, sunulan projelerin onaylandığı hususu yazılı olarak başvuru sahibine bildirilir. Bu fıkra kapsamındaki işlemlerin süresi 15 iş gününü geçemez.”
Konunun LÜY’deki maddelerle ilgili kısmına gelirsek… 2 Ekim 2013 tarih ve 28783 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik’in (LÜY), Bağlantı ve Sistem Kullanımı için başvuru başlıklı 9. maddesinin dördüncü fıkrasında şöyle deniliyor:
"Üçüncü fıkrada belirlenen belgeleri zamanında edinemeyen başvuru sahiplerinin, söz konusu belgeleri kendi kusurları olmaksızın edinemediklerinin ilgili Şebeke İşletmecisi tarafından anlaşılması halinde, ilgili gerçek veya tüzel kişilere ilgili şebeke işletmecisi tarafından üç ay ilave süre verilir.”
ŞİMDİ NE OLACAK?
Peki burada kim haklı, kim haksız? Aslında daha da önemlisi, bu projelerle ilgili olarak şimdi ne yapılacak, neler olacak? Tanıdığım bazı hukukçulardan görüşlerini almaya çalıştım. Hemen hepsi de burada TEDAŞ Genel Müdürlüğünün hukuken haklı olduğunu söylüyor. Yalnız hukukçular şunu da ilave ediyor. Yukarıda anlattığımız, proje dosyası iadesini düzenleyen 12. madde bugüne kadar hiç işletilmedi. Proje ekipleri ile proje sahipleri de çoğu işlemlerdeki gibi bu maddeyi de pek ciddiye almadı. Bu da benim Türkiye’deki iş yapma kültüründe genel bir hastalık olarak gördüğüm gecikmeli teslimat/ödeme sendromundan kaynaklanıyor.
HATALI, SORUMLU KİM?
Tamam, diyelim ki TEDAŞ haklı. Peki yıllardır üzerinde emek harcanmış, kafa yorulmuş, para harcanmış bu güneş santrali projelerinin bir anda iade edilmeye başlamasının suçlusu kim? Hem de daha önce neredeyse hiç işletilmeyen bir yönetmelik maddesine dayanılarak…
Buradaki hata proje sahibinde mi? Projeyi hazırlayan şirkette mi? Gördüğüm kadarıyla buradaki tek sorumlu proje yapan firmalar da değil. Proje sahiplerinin de çoğu zaman sorumluluklarını yerine getirmediğine tanık oluyoruz. Dosyaları zamanında teslim etmediklerini, istenilen belgeleri zamanında tamamlamadıklarını görüyoruz.
ZAMAN PARADIR
Belki küçük yaşta gittiğm ve 33 yıl yaşadığım Almanya’da da öğrendiğim "zaman paradır" kavramından dolayı işleri son güne bırakmayı sevmem. İşlemleri uzatmam, geciktirmem, ilk günlerde yapmayı tercih ederim. Zaman zaman danışmanlığını yaptığım işlerde, proje sahibi adına çoğu zaman kurumlara gidip dosyaları bizzat elden teslim aldığım olur. Ancak Türkiye’de maalesef hukukçu arkadaşın da dediği gibi Türk halkı gecikmeli teslimatı / ödemeyi alışkanlık edinmiş. Görünen o ki, bu alışkanlığın her an yatırımcının aleyhine kullanılabileceğini hiç akıldan çıkarmamak gerekiyormuş.
TEDAŞ ŞİMDİYE KADAR NEREDEYDİ?
Tabii burada bir de TEDAŞ tarafına sormak lazım: Şimdiye kadar ilgili yönetmelikteki söz konusu 12. maddeyi neden işletmediniz? Kanuni açıdan, mevzuat açısından, şekil bakımından haklı olmanız bu soruyu sormaya hiç de engel değil. Bugüne kadar neredeydiniz? TEDAŞ’ta 15 günlük süre meselesi şimdiye kadar neden hiç uygulanmadı? Şimdi neden birdenbire bu uygulama hayata geçirildi?
Bana göre aralarında "etik" olmayan “1 ampül ile 1 MW" tarzında projeler de bulunsa, arazi tipi lisanssız GES yatırımcıları bu aşamaya gelinceye dek MW başına en azdan 100 bin TL masraf yapmıştır. Kimileri bundan çok daha fazlasını harcamış durumda. Aralarında arazi satın alanlar, imar işlemlerini başlatanlar bile var. Bir anda 100 bin TL ve daha kötüsü onca emek, çaba, çalışma çöpe gitmiş durumda. Böyle "gece gündüz operasyonları" sisteme karşı bir anti-yatırım algısı yaşatabilir.
Ortalıkta konuşulan rakam 1.200 proje sahiplerine iade edilmiş. Bunların arasında devletin bir başka kurumu olan Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü’nden (YEGM) istenen belgelerin geç gelmesinden dolayı iade edilenler olduğu da biliniyor.
Sonuca bakarsak, ortada bir gauss algoritmus ile zor çözülebilecek kompleks bir sorun var. Bu gauss algoritmus’u çözebilecek tek kurum TEDAŞ. Peki ama nasıl çözecek? Bence TEDAŞ bu uygulamayı yeniden gözden geçirip, devletin başka kurumlarının vergi ve idari para cezaları konusunda geçmişe dönük ilan ettiği af ve kolaylıklara benzer bir adım atılmalı. Yani tek seferlik bir AF. Başka türlü, yatırımcı / proje şirketi / TEDAŞ üçlüsü arasındaki arasındaki bu sorun hukuki sahneye çekilirse daha kompleks bir sorunlar yumağı yaratır diye düşünüyorum.