HALUK DİRESKENELİ
Donald Trump!
Evet gündem bu...
Yazarınız son 1-yıl içinde yazdığı makallerden tam üç tanesinde aynı tahmini tekrarladı: Donald Trump başkanlığı alabilir, arkasından ortalık birbirine girer.
Ama bazı birikmiş gecikmiş kararların acilen alınması lazım, bu zor kararları fazla düşünmeden alacak deli dolu bir cengaver başkan seçilebilir.
Biz böyle dedik ve seçildi, sonunda Trump ABD’nin başına geçti.
Geçen yaz Türkiye'ye geldiklerinde yakınımızın kızıyla evli beş kuşak ABD’li enişteye "2017 yılında ABD'de yeni başkan kim olacak?” diye sordum.
O da düşünmeden cevap verdi, ”sıra Cumhuriyetçilerde” dedi. Ve açıklamasını da getirdi: Yani kim son aday olursa, başkanlığı alır.
Onun söylediği gibi, Cumhuriyetçi başkan adayı Donald Trump oldu, ve seçimleri de kazandı.
Donald Trump, 20-Ocak 2017 günü Yemin etti, resmen Abd başkanı oldu. Ertesi gün aldığı kararlara bakın, aşağıdaki ticaret anlaşmaları askıya aldı.
Ttip, transatlantic trade & investment partnership (Avrupa ile Ticaret İşbirliği Anlaşması)
Tpp Trans Pasific patrnership (Japonya, Çin, Avustralya ve Pasifik Ticaret Anlaşması)
Nafta (Kuzey Amerika, Meksika, Kanada Ticaret Anlaşması)
Arkasından Çin, Japonya, Avrupa ihracatına, ABD girişinde yüzde 35 gümrük vergisi geliyor.
Meksika sınırından göçmenler geçmesin diye duvar örecek. Belgesiz kayıtsız yabancıları sınır dışı edecek. Müslümanları dışlayacak. Suriye'lileri geri gönderecek.
Beyaz Ev (White House) internet sitesinden çevre sayfaları kalkmış. Yani çevre konularında kamu kontrolü azaltılıyor. Yatırım yapın, çevreyi kirletebilirsiniz, deniyor.
İlk gün zengin ABD işadamları ile toplantı yaptı, konuşması tv den yayınlandı. ABD içinde istihdamı artıracağını söyledi, iyi de istihdam zaten çok iyi, işsizlik son yılların en düşük rakamında, %5. Çinlilerin yaptığı basit işçiliği ABD'ye taşıyacaksın da ne olacak? Ne gerek var?
ABD başkanının elindeki güç aslında çok az. Amerikalı seçmen kendi eyaletindeki, kendi yaşadığı şehirdeki şerifi kendisi seçiyor. Hakimi de, savcıyı da, belediye başkanını da, eğitim müdürünü de. Eyalet içi ticaret Washington’dan değil, yerel idare ediliyor.
Bir iPhone bugün 800 dolardan satılıyor. Basit iç aksamı Çin’de yapılıyor. Malzemesi 150 dolar. Çinli üretici parça başına 20 dolar kar ya alıyor ya da almıyor. Yani ABD’li Apple şirketinin karı parça başına 600 dolar. Bu parayı da California'daki IT’ciler alıyor. Şimdi sen bu basit elektronik parçayı Amerika’da yapsan n’olur yapmasan n’olur?
Türkiye’de iPhone tasarımı yapacak, IT servisi verecek, dünyaya suyu (Coca Cola) ve katı sert ucuz hayvan yağını (McDonalds) satacak, ticari uçak yapacak, elektrikli araba yapacak, füze yapacak, uzay mekiği yapacak vs. vs. alt yapı yok, yeni orijinal geliştirilmiş teknoloji yok, girişim yok, yatırım kapasitesi yok. Rusları küstürdük, bizim ekonomi battı. En son termik santral projesinde Çekler’in EXIM kredisini batırmışlar. Kimden kredi bulunacak? ABD, FED'in faizleri yukarı çekmeye başlayınca bizim ekonomi ne olacak?
Trump'ın elinde çok az güç var ve daha ilk günden tüm barutunu tüketiyor. Yakında atacak barutu kalmayacak. ABD medya kuruluşları ile arayı bozdu. Amerikan ve dünya ekonomisi sadece bacası tüten fabrikalardan oluşmuyor. Donald Trump'in emlak, otel, beton ve çimentoya odaklı kafasının bunları algılaması imkansız.
Donald Trump, sadece eğitimsiz orta tabakadan oy aldığı için onlara şirin görünmek amacıyla usulen adım atıyor. Trump için oy veren insanları iki saat Çin usulu bir fabrikada tutamazsınız. Bilgisi olmadan fikri olan insanlar hepsi. Sonunda kandırılan, aldatılan, paraları çarçur edilen bu az eğitimli fakir çoğunluk ABD seçmenleri olacak ama vakit çok geç olacak.
Çin mallarına yüzde 35 vergi koyacakmış. Eee, Çin’in eli kolu boş mu? Onlar da ABD mallarına yüzde 40 vergi koyarlar.
Ellerindeki 2 trilyon ABD doları tutarında ABD hazine bonolarını iadeye başladılar bile.
Çin’de en çok satan araç ABD üretimi GM. GM marka diye ilave vergi de koyar.
Peki bu durumda kaybeden kim?
ABD-Kanada arasındaki otomobil çalışanları birliği geçmişi 100 yıldan fazla. O kadar ki, isçi sendikası bile iki ülke arasında tek… Şimdi NAFTA’yi iptal edersen, ilk batacak ABD içindeki araba tesisleri. Zira Kanada'dan motor alıyorlar, yerine neyi koyacaksın?
Donald Trump yönetimi siyaset alanında çok acemi kalıyor. Siyaset, diplomasi, kamu yönetimi bilmiyorlar, tecrübeleri yok. ABD içinde alışılmamış derecede acemiler. Milyarder olabilirler ama yine de çok acemiler.
Hasbelkader piyasada iyi paralar kazanmışlar, şansları iyi gitmiş. İsleri derinden bilerek degil. Çok acemi oldukları, daha ilk gunden medya ve CIA ile dil dalaşına, atışmalara girmelerinden belli oldu.
Öte yandan Trump ticaret uygulamaları diğer ülkeler tarafından taklid edilirse ne olacak? Trump "önce Amerika", diyor. Avrupa'nın aşırı sağcı partileri aynı şeyleri söylüyorlar. Sloganları da birbirinin aynısı: Önce Almanya, Önce Fransa, Önce Hollanda, Önce Avusturya.
Trump kararları dünya için çok önemli. Bu kararlar ABD için ne derece doğru bilemem ama bizim coğrafyada ciddi benzer uygulamalar olabilir.
Biz aynı politik görüşleri paylaşmıyoruz ama bazı şeyleri yıllardır söylüyoruz. Enerji ekipmanlarında, özellikle termik santral inşaasında yerli tasarım, yerli mühendislik, yerli müteahhitlik, yerli imalat, yerli montaj yapmak gerekir.
Termik santral inşaası, gözde büyütülecek bir şey değildir. Bizim yerli firmalar geçmişte yaptılar, şimdi de yapabilirler.
Bunu uygulamayınca, arkasından herşeyi Çin’den, Uzakdoğu’dan alınca veya ucuz Doğu Avrupa ürünlerini tercih edince ticaret açığımız kapanmayacak şekilde büyüyor.
Çin'den en son yıl 23milyar ABD doları ithalat yapmışız, onlara 2 milyar dolarlık mal-hizmet satmışız. İkili ilişkilerde bu kadar büyük ticari dengesizlik olmaz, olmamalı.
Donald Trump düşünce yapısını iyi incelemek lazım. Ticari piyasa koruma fikirlerini ciddi olarak irdelemekte fayda var. Hangi siyasi irade başta olursa olsun, Trump kararlarını ciddi değerlendirmek lazım. Sadece basit amele işleriyle, çimento karıp hafriyat yaparak ülke ekonomisi kaliteli büyümüyor. Bilmem siz ne dersiniz? Selam ve saygılar…
Haluk DİRESKENELİ / 24 Ocak 2017