ODTÜ Üniversitesi Makina Mühendisliği ikinci sınıftayken (1969-1970) programa çok yeni konan “sistem bilimi” dersi almıştım. Bu derste aynı disiplinde elektrik- makine ve inşaat problemlerini çözüyorduk, daha sonra bu listeye ekonomik problemlerin eklenebileceği söylendi. Amerikalı genç bir hoca bize iki sömestre ders verdi. Elektrik mühendisliği bölümü dersi dört sömestre aldılar. Aynı yıl biz makinacılar mikro ve makro ekonomi dersleri de aldık.
Yıllar geçti, fizik ve ekonomi, termodinamik ve ekonomi arasındaki benzerlikler tartışıldı, çeşitli akademik tezler kapsamında birçok yerde yazıldı.
“Ekonominin kendi yasaları var ve mükemmel çalışıyor” diyebilirsiniz. Ancak diplomalı akademisyen ekonomistler kendi aralarında çelişkili açıklamalar yapabiliyorlar. Kendini topluma sözde 'ekonomist' olarak sunanlar ve siyasi gücü elinde bulunduranlar, toplumsal yaşamı derinden etkileyen ve akademik çözümlerden çok farklı, hatta sorgulanabilir girişimlerde bulunabilmektedir.
Google aramalarında bu konuyla ilgili birçok akademik makaleye ve popüler medya makalesine rastlıyoruz. Ancak öncelikle temel kavramların tanımlanması gerekir. Termodinamik yasalarını biliyoruz. Aynı yasaların ekonomiye uygulanmasına pek itiraz yoktur. Burada önemli olan nedir? Ekonomi alanında entalpi, entropi, ekserji kavramlarını nasıl tanımlayacağız?
Ekonomiyi fizik yasalarıyla (termodinamik) açıklamak çok heyecan verici olabilir, ancak hangi ekonomik kavram hangi fiziksel kavrama eşdeğerdir? Bunların önceden belirlenmesi gerekir. Ama bu o kadar kolay değil. Termodinamik yasaları ekonomik bir ortamda nasıl çalışır? Şimdi biraz akıl yürütelim ve fizik kavramlarını ekonomik terimlerle karşılaştıralım,
Ekonomik para kavramı fizikteki enerji kW-saat kavramı mıdır? Faiz gerilim (voltaj) anlamına mı geliyor? Enflasyon neye eşittir? Voltajı (yani herhalde faizi) yükseltirsek enflasyon düşer mi?
Fiziksel çevre tam tersi durumda nasıl tepki verir? Enerji kW-saat ekonomideki paranın büyüklüğünü anlatır mı? Amper, ekonomide Merkez Bankası para arzı mı? Gerilim (voltaj) ekonomide neye karşılık gelir? Enflasyon kavramına eşdeğer olarak ne düşünebiliriz? Bunların hepsi kulağa çok karmaşık geliyor. Enflasyon oranı ilişkisi nasıl açıklanır? Yukarıda verilen sorulara kolay anlaşılan cevaplar yok… henüz.
Belki de ekonomi ve termodinamik arasında analojiler ve analojiler yapmak için aceleye getirilmemelidir. Hızlı bir cevabı kolaylaştırmaya gelmemeliyiz. Odtü’de artık “sistem bilimi” dersi yok, ders programlarından çıkaralı epey zaman oldu, iyi dersti, farklı disiplinlerde çözümleri kolay üretebiliyorduk . Keşke ekonomi de mühendislik bilimleri kadar kolay ve öngörülebilir olabilseydi.