Dün, (28 Haziran 2013) Bakü`deki Four Seasons otelinde Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi ile BP arasında Azerbaycan gazının Avrupa pazarına çıkarılması için anlaşma imzalandı. Bunun sonucunda Azerbaycan gazını Avrupa`ya ulaştırmak için "Trans Adriatic Pipeline" (TAP) boru hattı projesi tercih edildi. Bu olayı, söz konusu projenin ana rakibi konumundaki Nabucco West`in yaydığı haber de onaylamakta.
"Nabucco" projesinin liderlerinden biri olan Avusturya`nın OMV Şirketi de "Şahdeniz Konsorsiyumu tarafından Nabucco projesi seçilmedi" diye bir bildiri yayınladı. Yapılan açıklamada, Şah Deniz 2 sahasındaki doğal gazı Avrupa`ya ulaştırmak üzere kurulan konsorsiyumun, gazı, "daha ekonomik olduğu gerekçesiyle" TAP adlı alternatif bir boru hattı ile Avrupa`ya ulaştırmak istediğini bildirdiği ve bu önerinin kabul edildiği belirtildi. OMV açıklamasında, ilave gazın Avrupa`ya ulaştırılması yönünde yeni yollar arayacakları notu da yer aldı.
Peki, TAP’ın Nabucco West’e tercih edilmesinin nedeni ne?
Bazı uzmanlara göre, kararın alınmasında etkili olan nedenlerden biri TAP tarafındakilerin aktif politikalar uygulaması. Öte yandan, Şah Deniz Konsorsiyumunda yer alan tarafların yaptığı aktif politikalarla birlikte, Batı Nabucco içerisinde hem bürokratik sıkıntıların yaşandığı, hem de ortaklar arasında ağız birliği olmadığı iddia ediliyordu. Nitekim, 2012 Aralık ayına kadar Batı Nabucco`nun bu yarışı kazanma ihtimali oldukça yüksekti. Daha sonra TAP`ın daha girişimci hareket etmesi bu sonucu doğurdu.
AZERBAYCAN`A YARAR, RUSYA`YI FAZLA VURMAZ
Enerjinin hem siyasi, hem de ekonomik tarafları vardır. Fakat ilk olarak şunu belirtmemiz daha doğru olur. TAP, bölgede çıkarları olan tüm paydaşları ve özellikle Azerbaycan`ı memnun eden bir projedir. Öyle ki, bu kemer (hat), Rusya`ya alternatif proje olsa da Azerbaycan’ın kuzey komşusunun çıkarlarına ciddi darbe vurmamakta.
ÇEKYA, POLONYA VE ROMANYA HALA RUSLARIN
Öte yandan, Rusya daha ziyade Nabucco West`in tercihine karşı çıkmakta idi. Nabucco West`in seçilmesi halinde Rusya`nın Orta ve Doğu Avrupa`daki tekeli ciddi darbe alacaktı. Nedeni ise Nabucco West’in işte bu ülkelere gaz naklini öngörmesiydi. TAP’dan ise bu bölgeden yararlanabilecek tek ülke Bulgaristan. TAP’ın gerçekleşmesi, Rusya`nın Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Polonya ve ileride Romanya’nın Rusya gazından asıllığının muhafaza edilmesine yol açacaktır.
RUSYA İÇİN EHVEN-İ ŞER
Rusya`nın tek kaybı, TAP`ın tercih edilmesinden sonra, Güney Akım`dan İtalya`ya gaz nakledememesi olacak. Dolayısıyla, alınan bu karar sonucunda Rusya, Doğu Avrupa`da genel olarak tekelini koruyabilecek, fakat İtalya pazarına yönelik potansiyel satışından mahrum kalacak. Dolayısıyla TAP’ı Rusya için "kötülerin en iyisi" olarak nitelendirebiliriz. Bu açıdan baktığımız zaman, Moskova’nın Nabucco West`e ciddi itiraz ederken, TAP`a karşı nötr tutumu gayet anlaşılır bir durumdur.
AVRUPA BİRLİĞİ RAZI
TAP tercihi genel olarak Avrupa Birliği`ni de memnun etti. Bunun nedenleri de açıktır. Azerbaycan gazı ilk kez doğrudan Avrupa pazarına çıkacak; hatta bu anlaşma sonucu, Rusya`ya bağımlılık riski taşıyan bölge ülkelerinden sadece Bulgaristan bu durumdan kurtulabileceği halde.... Aynı zamanda AB üyeleri İtalya ve Yunanistan ve ayrıca Arnavutluk dahil bir kaç Balkan ülkeleri de bu anlaşmadan yararlanabilecekler. Fakat AB Merkezi ve Doğu Avrupa ülkelerinin Gazprom’a bağımlılığını kaldırmak için başka projeler üzerinde düşünmesi gerekmektedir.
AZERBAYCAN DA MEMNUN
Bu anlaşmadan Azerbaycan da memnun. Şöyle ki; TAP Nabucco’dan 450 km daha kısa ve dolayısıyla ekonomik açıdan daha verimlidir. Nabucco West`e oranla kemerin yapım masrafları da hayli az olacak. Azerbaycan artık kendi doğal gazını doğrudan Avrupa pazarına ve dünya piyasa fiyatları ile pazarlayabilecek. Bu ise Azerbaycan için yeni geniş bir pazarın açılmasına, Rusya’dan piyasa bağımlılığının ortadan kalkmasına ve Bakü`nün doğal gaz ihracatında temel amacına ulaşmış olması anlamına gelmektedir. Bakü bu kararla Avrupa Birliği`nin enerji güvenliğine ciddi katkıda bulunmakta, fakat bu arada Moskova ile karşı rekabete girişmemekte ve iyi ilişkilerinin korumaktadır. Bu açıdan TAP anlaşması Azerbaycan için hem de siyasi-diplomatik önem taşımakta.
TÜRKİYE HER AÇIDAN KAZANÇLI
TAP`ın seçilmesinin Türkiye açısından doğuracağı sonuçlara ilişkin de bunun Türkiye için bir kayıp olmadığını söyleye biliriz. Söz konusu anlaşmadan kesinlikle kazançlı çıkan iki ülke vardır: Türkiye ve Gürcistan. Türkiye TANAP-a sahip olmakla aynı zamanda TAP’a "ev sahipliği" yapacak ve bu projeden de kendi iç ihtiyaçları için yararlanmak imkanı doğacak. Türkiye zaten TANAP `ın gerçekleşmesiyle birlikte 10 milyar dolarlık bir yatırım almış olacak. Bu sıcak para değil, direkt yabancı yatırım olacak. Türkiye için doğal gazın TAP veya Batı Nabucco ile ihraç edilmesi önemli değil. Burada önemli olan doğal gazın Türkiye üzerinden taşınmasıdır.
TÜRKİYE`YE YILDA 12.6 MİLYAR M3 GAZ
Öte yandan, Türkiye`ye nakledilen gazın hacmi yıllık olarak 12,6 milyar metreküpe ulaşacak. Aynı zamanda, BOTAŞ verilerine göre, Avrupa`ya doğal gaz temin edecek önemli projelerden ilki 2007 yılında işletmeye alınan Türkiye-Yunanistan-İtalya Doğal Gaz Boru Hattı (ITGI) Projesi. Proje kapsamında plato seviyede Yunanistan`a 3,6 bcm/yıl ve İtalya`ya 8 bcm/yıl olmak üzere toplam 11,6 bcm/yıl hacmindeki gazın Hazar kaynaklarından sağlanarak Türkiye üzerinden taşınması planlanıyor.
GÜRCİSTAN YATIRIM ÇEKECEK
Gürcistan ise her zaman olduğu gibi transit ülke olma durumundan yararlanacak. TAP çerçevesinde yapılacak 40 milyar dolarlık yatırımın 25 milyar doları Azerbaycan ve Gürcistan ekonomisine yönelecek.
Şimdi de biraz TAP projesinin ayrıntılarına bakalım. Avrupa`ya gaz iletimi amacıyla İsviçre`den bir şirket tarafından geliştirilen TAP Norveç`in Statoil (42,5%), İsviçre`nin Axpo (42,5%) ve Almanya`nın E.on şirketleri (15,0%) tarafında kurulan bir konsorsiyumdur.
800 km uzunluğu olan bu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi`nin başlangıç noktası Yunanistan`ın Selanik şehri. Türkiye ve Yunanistan`ın mevcut altyapısının kullanılması öngörülen projede hattın, Arnavutluk ve Adriyatik`i geçerek İtalya`ya ulaşması planlanıyor. Bulgaristan bu hatta iç ağlar yolu ile bağlanmakta.
Bununla birlikte, Arnavutluk, Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek ve Karadağ da Şah Deniz gazından faydalanmak imkânı kazanacaklar. Hattın maksimum aktarım gücü yıllık 60 milyar metreküp olacak ve birinci aşamada yıllık 10 milyar, daha sonra 21 milyar metreküp gaz nakledilecek.
MEHMET KARA YAZDI: NABUCCO ÖLDÜ MÜ?
TANER YILDIZ: TAP TÜRKİYE`YE ORTAKLIK TEKLİF ETTİ