Enerji Günlüğü - Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) daha yürürlüğe girmeden yoğun tartışmalara konu olan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nde yapılan değişiklik dünkü (11 Ağustos 2022) Resmi Gazete’de yayımlanarak uygulamaya koyuldu.
Ancak ekipman üreticileri ve satıcıları, santral kurulum firmaları ve 2019 sonrasında ihtiyacının çok üzerinde elektrik üretecek lisanssız santraller kuranların da aralarında bulunduğu kesimlerin yeni düzenlemeye tepkileri devam ediyor. EPDK, özellikle uygulamanın geriye yürüyecek şekilde devreye girmesine yönelik yoğun tepki çeken düzenlemeyle ilgili yeni bir bilgi notu yayınladı.
BU DEĞİŞİKLİK DE NEREDEN ÇIKTI?
Yönetmelik değişikliğinin, ilgili kanun hükmünün amacına uygun şekilde uygulanması amacıyla yapıldığının altını çizen EPDK yetkilileri, lisanssız elektrik üretimi projelerinin, esas itibariyle kendi ihtiyacını karşılamak isteyen tüketicilere tanınan bir hak olduğunun altını çizdi. 9 Mayıs 2019 tarihli Cumhurbaşkanı Kararı ile lisanssız üretim tesislerindeki üretim kapasitesinin, yatırımı yapacak tüketicinin bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile ilişkilendirilmişti.
GERÇEK TÜKETİCİYİ KORUMAK?
Bu yılın Mart ayındaki bir kanun değişikliği ile de bazı abone gruplarında bu güç iki katı olarak düzenlenmişti. Bu iki adım lisanssız güneş enerjisi yatırımlarına ilgiyi arttırmıştı. EPDK yetkililerine göre, yeni yönetmelik Cumhurbaşkanlığı kararı ve ilgili kanun değişikliğinin sahada nasıl uygulanması gerektiğine dair usûl ve esasları belirliyor. Yetkililer “Bu yönetmelik; ihtiyacın üzerinde satışı düzenleyen ve lisanssız üretim santrali olsun ya da olmasın gerçek elektrik tüketicilerini koruyan bir düzenlemedir” ifadesini kullandı.
KÖTÜ NİYETLİLERE KARŞI ÖNLEM
İmkan bulabilen bütün tüketicilerin ihtiyaç duyduğu elektriği güneşten üretebilmesinin hedeflendiğini vurgulayan EPDK yetkilileri “Ancak kapasite kısıtı ve yer sorunu sebebi ile ihtiyacı olan elektriği üretecek tesis kuramayanların önü açılacak. Lisanssız üretimde aslolan tüketim ihtiyacının karşılanması olmasına rağmen mevzuatın suiistimal edilme çabaları yeni bir düzenleme ihtiyacını doğurdu. Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak satışa konu edilebilecek elektrik miktarını kapsayan yeni bir düzenleme yapıldı” dedi.
DÜZENLEME NASIL UYGULANACAK
Tüketimi kadar üretim hedefinden sapan, kurulu gücünü orantısız şekilde arttırarak lisanssız üretim tesisi kurabilmek isteyen gerçek tüketicilere şebeke bağlantı kapasitesi şansı bırakmayan tesislerin satışa konu edebileceği üretim miktarının belirlendiğini anlatan EPDK yetkilileri şu örneği veriyor:
“Bir önceki yıl 1 milyon kWh elektrik tüketen bir kişi, cari yılda aylık mahsuplaşmanın akabinde en fazla 1 milyon kWh enerjisini satışa konu edebilecek. Yılın ilk ayından itibaren ihtiyaç fazlası enerjiye istinaden ödemeler yapılacak, 1 milyon kWh’ı aşan üretimler ise bedelsiz olarak YEKDEM’e katkı sağlayacak. Önceki yıl tüketimi aşılırsa cari yıldaki tüketim miktarı kadar satış yapılabilecek. Bedelsiz katkı sayılacak enerji için sistem kullanım bedeli alınmayacak.”
ELEKTRİĞİ NEDEN PARASIZ VERSİN?
EPDK yetkilileri, yatırımcıların zarar göreceği, fazla elektriği bedelsiz olarak şebekeye vermeye de yanaşmayacağı eleştirilerine karşı şunları söyledi:
“Elbette şalter kapatmak lisanssız yatırımcısının kendi takdiridir. Ancak böyle bir manzara ile karşılaşılması beklenmiyor. Zira söz konusu tesis, küçük de olsa bir tüketim yapacak ve bunun için çalıştırılması (elektrik üretmesi) gerekecek. Şalteri kapatan yatırımcılar olursa hem kendi tüketimlerini karşılayamayacak hem de yerli ve milli bir kaynağımızın heba olmasına göz yummuş olacak.”
FAKİRE BEDAVA ELEKTKRİK Mİ?
Lisanssız güneş santrallerinde üretilen belli bir miktarın üzerindeki ihtiyaç fazlası elektriğin şebekeye bedelsiz olarak aktarılmasının etkileri de tartışılıyor. Bu durumda devlet, para harcayıp lisanssız elektrik santrali kuran girişimcinin üretimine el koyup fakire mi dağıtmış olacak? Ya da görevli tedarik şirketleri bedavaya aldığı bu elektriği parayla satıp karına kar mı katacak? EPDK’nın açıklamalarına göre bu fazla elektrik bedelsiz olarak YEKDEM havuzuna akacak. Yani dağıtım şirketlerinin kardeş işletmesi konumundaki görevli tedarik şirketlerinin karına kâr katmayacak ama yenilenebilir enerji kaynaklarını destekleme mekanizması kapsamında alınan elektriğe ödenen döviz cinsinden bedellerin birim başına tutarı düşecek. Böylece, EPDK’nın belirlediği elektrik fiyat tarifeleri belirlenirken hesaba katılacak maliyet bir nebze aşağıya çekilmiş olacak. Yani lisanssız GES’lerdeki ihtiyaç fazlası elektriğin şebekeye aktarılması genel olarak tarifeleri düşürmese bilez zam ihtiyacını aşağı çekecek.
SANAYİ VE TİCARET ODALARI SAHNEDE
Konu enerji sektörü olmasına rağmen, lisanssız GES’lerle ilgili yeni düzenlemeye bugüne kadarkinden farklı olarak, ticaret ve sanayi odalarından peş peşe tepkiler geldi. GÜNDER, GENSED ve GÜYAD gibi sektörel kuruluşlardan çıt çıkmazken (Bunun tek istisnası, Enerji Günlüğü’ne konuşan, GÜNEŞDER Başkan Yardımcısı Serdar Ekiz denilebilir), Ankara Sanayi Odası, Giresun Ticaret ve Sanayi Odası, Sivas Ticaret ve Sanayi Odası gibi kuruluşların yöneticilerinden yüksek sesli eleştiriler gelmesi, solar sektöründeki aktörler tarafından ilginç, hadi bir adım öteye geçelim, manidar bulunuyor. Hatta Ankara Sanayi Odası (ASO) Başkanı Nurettin Özdebir’in henüz yayınlanmamışken bu yönetmelik üzerine eleştirilerde bulunması da oldukça dikkat çekici kabul ediliyor.
LİSANSSIZ PROJELER SATIŞA ÇIKAR MI?
Yeni yönetmelik EPDK’nın açıklamalarında yer aldığı şekliyle uygulamaya geçerse, geçmişte “bir ampul, 1 MW” şeklinde eleştirilere konu tesislere benzer, yani ihtiyacı için değil, elektrik satmak üzere lisanssız güneş santrali kuranlar zorda kalacak. Bu durumdaki girişimcilerin lisanssız GES’in atıl kalmaması için ya elektriği tüketecek bir yer bulmaları, yani fabrika ve atölye gibi elektrik tüketecek yeni tesisler/işletmeler kurmaları ya da ellerindeki lisanssız GES’leri elektrik tüketen işletmesi bulunup, ihtiyacını kendi karşılamak isteyen girişimcilere satmaları gerekecek. Tabii bu tesisler, belli bir işletme adına kurulduğu için, bu durumdaki girişimciler şirketlerinin bütününü satmak durumunda kalacak. Önümüzdeki günlerde bu konudaki ilk alım/satım işlemlerinin gerçekleştiğini duymak şaşırtıcı olmaz.
PARAYI VEREN BANKALARIN DURUMU?
Lisanssız GES’lerde ihtiyaç fazlası elektriğe ödeme yapılmayacağı yönündeki düzenleme, finans sektörünü de ilgilendiriyor. Yeni uygulama, çoğu proje finansmanı yoluyla değil de ipotekli krediler şeklinde ya da finansal kiralama (leasing) ile finanse edilen lisanssız GES’lerin, finansmanı geri ödemede sıkıntı yaşamasına yol açabilecek. Tabii öztüketim amaçlı bir yaklaşımla kurulan tesisler bu sıkıntıyı yaşamayacak. Öztüketimden çok, ihtiyaç fazlası elektriği satıp elde edeceği kaynakla geri ödeme yapmaya odaklı proje sahipleri hem kendileri zora düşecek hem de projelerini kredilendiren finans kuruluşu tahsilat sorunu yaşayacak.
OSB’Lİ SANAYİCİYE YENİ İMKANLAR
Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği değişikliğinde pek tartışılmayan, ancak sanayi işletmeleri tarafından sevinçle karşılanan yeni düzenlemeler de var. Bunlardan biri Organize Sanayi Bölgesi (OSB) içinde ya da dışındaki sanayi işletmelerinin başka bir dağıtım bölgesinde lisanssız üretim tesisi kurabilmelerine imkan tanınması. Bu sayede, inşaat yoğunluğu nedeniyle ihtiyacını karşılayacak büyüklükte lisanssız elektrik tesisi kuramayan sanayici, ülkenin başka bir bölgesinde böyle bir tesis kurarak enerji maliyetini kontrol altına alabilecek. Öte yandan, OSB tüzel kişiliklerince kurulmuş ve kurulacak lisanssız üretim tesislerinde üretilecek elektriğin, OSB ana sayaçlarıyla mahsuplaştırılarak, OSB katılımcılarının elektrik giderinin azaltılması da sağlandı.
BAHAR: HAKSIZLIK GİDERİLDİ, MUTLUYUZ
Antalya OSB Başkanı Ali Bahar, DÜNYA Gazetesi'ne yaptığı değerlendirmede, sanayi tesislerinin kendi ihtiyaçlarını karşılama amaçlı lisanssız elektrik üretimi imkanlarını genişleten EPDK kararını olumlu karşıladıklarını söyledi. “Uzun zamandır beklediğimiz bir haberi almış olmaktan dolayı son derece mutluyuz” diyen Ali Bahar şöyle konuştu:
“OSB içerisindeki fabrikalarda elektrik üretimi için GES tesisi kurulmasının önü açılmıştı Ancak çatısı GES kurulumuna müsait olmayan ya da üretim alanları içerisinde GES kuracak boş arazisi olmayan firmalar, bu imkandan faydalanamıyorlardı. Aynı özelliklere sahip fakat üretimini OSB dışında sürdüren bir başka firma, yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretip, bu elektriği fabrikasında kullanabiliyordu. Haliyle bu durum haksız rekabete yol açıyordu. Yapılan düzenlemeyle bu olumsuzluk ortadan kaldırılmış oldu. Aynı zamanda her tesisin çatısına üretim şekli ya da statik nedeniyle GES kurulması mümkün olmuyor. Dolayısıyla bu gibi tesislerde de yenilenebilir kaynaklar kullanılamıyordu. OSB katılımcısı firmalar için her açıdan faydalı ve olumlu bir gelişmedir.”
Mehmet KARA - Enerji Günlüğü