Enerji Günlüğü - Enerjide dışa bağımlılığı azaltmak için yerli kömür kullanımını arttıracak bir eylem planı hayata geçirilecek.
Para Dergisi’nden Erkan Kızılocak’ın haberine göre, düşen elektrik fiyatı ve yüksek döviz kuru termik santrallerin zarar etmesine neden olsa da yerli kömürden elektrik üretimi yeniden gündemde.
Habere göre, geçtiğimiz hükümet döneminde yerli kömürden elektrik üretiminin artırılmasıyla ilgili bir çağrı yapılmıştı. Bu kez Başbakan Ahmet Davutoğlu başta yenilenebilir ve yerli kömür olmak üzere enerji yatırım süreçlerinin hızlandırılması için genelge yayımladı. Bu kapsamda özel sektöre açılacak linyit sahaları ile rödovans usulüyle yeni ihale edilecek sahalara yapılacak üretim tesisleri dahil bütün elektrik üretim ve iletim tesislerinin yatırım sürecini hızlandırmak üzere Enerji Yatırımları Takip ve Koordinasyon Kurulu oluşturuldu.
Eylem planının hayata geçmesiyle ilgili ilk adım geçtiğimiz günlerde Enerji Bakanı Berat Albayrak tarafından atıldı. Bakan Albayrak, kömürden elektrik üreten yatırımcılarla biraraya geldi. Edinilen bilgiye göre, Elektrik Üretim A.Ş’nin (EÜAŞ) yapacağı ihale, özel sektörün ilgisini çekecek şekilde ‘talep garantisi-hasılat paylaşımı’ veya ‘belirli bir süre alım garantisinin’ sağlandığı Yap İşlet veya Yap-İşlet-Devret modeliyle yapılacak.
SANTRALLERİN MODERNİZASYON İHTİYACI GÜNDEMDE
Türkiye’de kömür santrallerinin çoğu eski teknolojiyle kurulmuş Yap-İşlet santraller. Çevre mevzuatının ağırlaşması bu santrallerin modernizasyon ihtiyacını gündeme getiriyor. 2018 yılına kadar tüm termik santrallerin emisyon değerlerine ulaşması gerekiyor. Yerli kömüre dayalı santral kurulum maliyetinin ise 1 MW başına 1 milyon dolar olduğunu kaydediliyor.
SEKTÖR TEMSİLCİLERİ TEMKİNLİ
Enerji Bakanlığı’nın yerli kömürle ilgili yatırım çağrısı sektör çevrelerinde belli oranda heyecan yaratsa da önemli sorunlar var. Bunların en başında elektrik fiyatlarının PMUM denilen dengeleme ve uzlaştırma piyasasında çok düşmesi. Elektrik fiyatlarının bazı saatlerde 2 kuruşa kadar düşmesi, yerli kömüre dayalı santrallerin zarar etmesine neden oluyor. Yatırımcılar, Yap-İşlet kapsamındaki doğalgaz santrallerinin ürettiği elektriğe devletin alım garantisi vermesinin rekabette ciddi bir sorun yarattığı görüşünde.
İthal kömüre dayalı elektrik üretiminde 1390 MW ile en büyük yatırımcı Eren Holding. Eren Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Eren, PMUM’da elektrik fiyatlarının çok düştüğünü hatta bazen 2 kuruşa kadar gerilediği dönemde zarar etmemek için santrali geçici olarak kapattıklarını söylüyor. Eren’e göre, yatırım ortamı biraz gri. Bu şartlarda yeni kömür yatırımı zor. Eren, son yapılan düzenlemeyle kömür işletmelerindeki işçi maliyetinin arttığını da öne sürüyor.
YERLİ KÖMÜR PROJELERİ
Yerli kömürle ilgili en önemli proje ise linyit havzası olarak görülen Konya Karapınar’da planlanan santral yatırımı. Kamu tarafından ihale edilecek sahada özel sektör eliyle farklı ünitelerden oluşmak üzere toplam 5 bin MW’lik (megavat) termik santral kurulması planlanıyor. Ayrıca Trakya Ergene ve Afşin-Elbistan gibi linyit sahaları da elektrik üretimi için daha fazla değerlendirilecek. Şu anda 43 milyar kWh (kilovatsaat) olan kömürden elektrik üretimi 2016 sonunda 57 milyar kWh’ye çıkarılması öngörülüyor.
TÜRKİYE KÖMÜR VERİLERİ
Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) verilerine göre, Türkiye 57.5 milyon tonla dünyada en büyük altıncı linyit üreticisi konumunda. Türkiye ayrıca 2 milyon ton taşkömürü ve 0.9 milyon ton asfaltit üretimi yaptı. Yerli kömür üretimi bu açıdan 17 yıl önceki seviyelerine gerilemiş durumda.
Türkiye Elektrik İletim A.Ş’nin verilerine göre de 31 Ocak 2016 tarihi itibariyle yerli kömüre dayalı santrallerin toplam kurulu gücü 9 bin 278 MW. Yerli kömürden elektrik üretiminde en büyük oyuncu Afşin-Elbistan’da 2800 MW’ye ulaşan kurulu gücüyle halen EÜAŞ. Özel sektör yatırımcıları ise Çelikler Holding, IC İçtaş, Konya Şeker, Bereket Enerji, Ciner Holding ve Aksa Enerji.
İthal kömüre dayalı elektrik santrallerinin kurulu gücü 6 bin MW’yi geçiyor. Toplamda 15 bin MW’yi aşan kömüre dayalı elektrik üretim kapasitesi sözkonusu. Bu haliyle yerli kömürün elektrik üretimindeki payı yüzde 16’ya yaklaşıyor. Yine verilere göre, elektrik üretiminde doğalgazın payı yüzde 48.1, hidrolik enerjinin yüzde 16.1, ithal kömürün payı yüzde 13.8, yenilenebilir ve atık toplamının payı yüzde 4.8 olurken, sıvı yakıtların payı yüzde 1.5.
TKİ’nin değerlendirmelerinde Türkiye’de 20 bin MW’nin üzerinde kurulu güç yaratabilecek bir linyit üretim potansiyeli bulunduğuna dikkat çekiliyor. Sektör çevreleri ise yerli kömürün tamamı değerlendirilse bile 10 bin MW civarında bir ilave üretim kapasitesi oluşabileceğini savunuyor.
TÜRKİYE’DEKİ KÖMÜR YATIRIMLARI
Bereket Enerji Muğla Yatağan ve Zonguldak Çatalağzı’nda yerli kömüre dayalı 2 tane santral işletiyor. Bu santrallerin kurulu gücü 980 MW.
IC İçtaş, yerli kömüre dayalı Muğla Yeniköy ve Kemerköy linyit sahalarında toplam 1050 MW kurulu gücü olan 2 santral işletiyor.
Bir kooperatif şirketi olan Konya Şeker, 2013 yılında Sivas Kangal termik santralini 2015 yılında ise Soma termik santralini özelleştirme ihalesinde devraldı. Yerli kömüre dayalı elektrik santrallerinin kurulu gücü 1500 MW’ye yaklaşıyor. Konya Şeker Karapınar’da kurulması planlanan Enerji İhtisas Bölgesi’ndeki 5 bin MW’lik termik santral projesinde en büyük payı almayı hedefliyor. Firma kooperatif olması nedeniyle yerel halkın payının da olduğu bir sistem üzerinde çalışıyor.
Aksa Enerji, yerli kömüre dayalı ilk termik santralini geçen yıl Bolu Göynük’te devreye aldı. İnşasına 2012 yılında başlanan santral iki aşamalı olarak devreye alındı. Santralin 135 MW kurulu güçteki ilk fazı Temmuz 2015 tarihinde, 135 MW'lık ikinci fazı ise Ocak 2016 tarihinde ticari faaliyetine başladı.