Enerji Günlüğü - Makina Mühendisleri Odası Enerji Görünümü Raporu’na göre Türkiye’de enerji üretimi 1990-2018 döneminde yüzde 58.8 arttı. 1990’da yüzde 52 olan enerjide dışa bağımlılık ise yüzde 72’ye yükseldi.
TMMOB Makina Mühendisleri Odası tarafından hazırlanan Türkiye Enerji Görünümü Raporu 2020 yayınlandı. Enerji politikalarında ciddi ve radikal bir değişikliğe gidilmesi gerektiği görüşüne yer verilen raporda, yenilenebilir enerji kaynaklarının payını artırmaya yönelik politikalara öncelik verilmesi gerektiğinin altı çizildi.
KİRLETME SERBESTİSİ İTHALATI ARTTIRIYOR
Türkiye’nin kömüre göre daha az sera gazı çıkaran doğalgazı kömürle ikame etmeye çalıştığına işaret edilen raporda “Biraz da hidroelektrik ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından destek alıyor. Dışa bağımlılığı azaltma anlamında ilk başta mantıklı görünen bu strateji, kömüre tanınan (kirletme) serbestisi ve iklim hedeflerinin olmayışıyla ithal kömür kullanımını da giderek arttırıyor. 2002 yılında 11,5 milyon ton civarında bulunan taş kömürü ithalatı, 2017 sonunda 37,5 milyon tona ulaştı” denildi.
PLANSIZLIK YERLİ KAYNAKLARA ENGEL
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Türkiye’nin Enerji Görünümü Raporu’nda, enerji talebini yerli imkanlarla karşılama oranının yükseltilmesi gerekliliğinin altını çizildi. Ancak plansızlık ve yanlış enerji politikaları nedeniyle yerli enerji kaynaklarının geliştirilmesine ve bu kaynaklara dayalı üretimin artırılmasına gereken önemin verilmediği iddia edildi.
İTHALAT GİDERİNİN YÜZDE 20’Sİ ENERJİYE
Rapordaki verilere göre, 2013-2019 yılları arasında Türkiye’nin enerji ithalatı içinde en büyük payı ham petrol ve doğalgaz kaynakları oluşturdu. Ham petrol ve doğalgaz ithalatı 2013-2016 döneminde azalırken 2017’den itibaren yeniden yükselmeye başladı. Kömür ithalatı 2014 sonrasında çok büyük artış gösterdi. Kok kömürü ve işlenmiş petrol ürünleri ithalatı ise 2013 yılına göre azalmış durumda. 2019 yılında Türkiye’nin toplam ithalatı 210,3 milyar dolara ulaşırken bunun 41,6 milyar dolarını (yüzde 19,8) ile birincil enerji kaynakları ithalatı oluşturdu.
SERA GAZI SALIMINDA ENERJİNİN ROLÜ
TMMOB Türkiye’nin Enerji Görünümü Raporu’nda iklim krizine de dikkat çekildi. Türkiye’nin sera gazı emisyonlarının yüzde 71,6’sının enerji kaynaklı olduğu bilgisine yer verilen raporda, 2050’den sonra karbon emisyonunun sıfırlanması gerektiğinin altı çizildidi. Enerji ihtiyacının fosil yakıtlar yerine yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanması gerektiği ve bu değişimin hızlandırılmasının beklendiği belirtildi.
YENİLENEBİLİR DÜNYADA YÜKSELİŞTE
TMMOB Türkiye’nin Enerji Görünümü Raporu’na göre 2018 yılında dünya enerji arzının yüzde 31’ini petrol oluşturuyor. Petrolü yüzde 27 pay ile kömür, onu da yüzde 23 pay ile doğalgaz takip ediyor. Dünya birincil enerji arzı 2000-2018 yılları arasında yüzde 42,6 oranında artarken petrol ve nükleerin payında yaşanan azalma ile doğalgaz, kömür, hidrolik dahil yenilenebilir enerji kaynaklarını payı yükselişte.
TÜRKİYE’DE DE YEKDEM ETKİSİ
2000-2018 yılları arasında Türkiye’nin toplam enerji arzı yüzde 81 arttı. Doğalgaz ile yenilenebilir kaynakların arzındaki artışlar ise çok çarpıcı. Bunda fiyat alım garantilerini içeren YEKDEM mekanizması ile bütün illere doğalgaz ulaştırma çabasının etkili olduğu biliniyor. 200-2018 döneminde petrol arzında yüzde 25, kömürde yüzde 78, doğalgazda yüzde 231, hidrolikte yüzde 94, jeotermal, güneş ve rüzgarda yüzde 1090 arz artışı kaydedildi. Biyoenerji, odun, çöp ve atıklar toplamı ise yüzde 53 oranında azaldı.
PETROL, DOĞALGAZ VE HİDROLİK HAKİMİYETİ
2018 itibariyle enerji arzında en büyük pay yüzde 29,17 ile petrolün oldu. Bunu yüzde 28,66 ile doğalgaz, yüzde 28,56 ile kömür izlerken, jeotermal, rüzgar ve güneşin payı yüzde 8,07 oldu. Hidrolik kaynaklar yüzde 3,59’luk paya sahipken, biyokütle, atık ve diğer kaynakların payı yüzde 2,10 olarak kaydedildi.
ENERJİ ÜRETİMİ 28 YILDA NASIL ARTTI?
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Türkiye’nin Enerji Görünümü Raporu’na göre 1990-2018 döneminde Türkiye’nin toplam enerji üretimi yüzde 58,8 arttı. Aynı dönemdeki toplam enerji arzı ise 52.465 bin TEP’ten 143.666 bin TEP düzeyine yükselerek yüzde 173,5 arttı. Türkiye toplam birincil enerji üretimi son 18 yılda ise 13,3 MTEP artış sağladı. Bu artışın 5 MTEP’i güneş, rüzgar ve jeotermal enerji üretimi olmak üzere 8,8 MTEP’i son üç yılda gerçekleşti.
ENERJİDE1990-2018 DÖNEMİNİN ÖZETİ
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Türkiye’nin Enerji Görünümü Raporu’nda 1990-2018 döneminde toplam enerji ithalatının yüzde 273.5, enerji ihracatının ise yüzde 190.5 arttığı kaydedildi. 2000-2018’i kapsayan 18 yılın rakamlarına göre ise enerji ithalatı yüzde 110,2, enerji ihracatı yüzde 281,3 arttı. 2002-2018 yılları arasında ise enerji arzı yüzde 86,3 artarken; enerji üretimi yüzde 62,7; ithalatı yüzde 102,4; ihracatı yüzde 90,6 düzeylerinde arttı. 2017 yılında 145.305 bin TEP olan toplam enerji ürünleri arzı, petrol ve doğal gaz fiyatlarındaki artış ve ekonomik kriz nedeni ile 2018 yılında 1.639 bin TEP azalarak 143.666 bin TEP oldu.
AK PARTİ DÖNEMİNDE NE OLDU?
Türkiye’de AK Parti’nin iktidarda bulunduğu 2002-2018 döneminde toplam enerji arzı yüzde 86,4 arttı. Artış oranı petrolde yüzde 29, kömürde yüzde 107, doğalgazda yüzde 182, hidrolikte yüzde 78, jeotermal, güneş ve rüzgârda ise yüzde 916 olarak kaydedildi. Biyo- enerji, odun, çöp ve atıklar toplamında ise yüzde 50,4 azalma yaşandı.
ÜRETİMİN ARZI KARŞILAMA ORANI
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Türkiye’nin Enerji Görünümü Raporu’ndaki verilere göre toplam enerji üretiminin toplam enerji arzını karşılama oranı; 1990-2018 döneminde yüzde 47,6’dan yüzde 27,6’ya düştü. Bu oran 2000-2018 yıllarını kapsayan 18 yılda ise yüzde 33’ten yüzde 28’e geriledi.
PETROLÜN PAYI 28 YILDA NASIL ERİDİ?
1990-2018 yılları arasındaki son 28 yılda 2,7 kat artan Türkiye toplam enerji arzı içinde doğalgazın payı yüzde 5’ten yüzde 28,7’e; jeotermal, güneş, rüzgârın payı yüzde 1’den yüzde 8,1’e çıktı. Kömürün payı yüzde 30’dan yüzde 28,5’e; petrolün payı yüzde 46'dan yüzde 29’a geriledi. Biyoenerji, odun, çöp ve atıkların payı yüzde 14’ten yüzde 2.1’e düştü.
Yaprak AKTAŞ - Enerji Günlüğü / ANKARA