METİN TÜRKYILMAZ
Gazeteciliğe 1990 yılında başladığımda ilk özel haberlerimden biri petrolün ne zaman biteceğiyle ilgiliydi. Haberim, dünyadaki petrol rezervlerinin 40 yıllık ömrü olduğu esası üzerine kurulmuştu. Petrol rezervleri yıllık petrol tüketimine bölününce öyle bir ömür biçiliyordu.
Aradan 27 yıl geçti, tüketim de arttı ama ömür 13’e düşmedi. Tam tersi, hem 27 yıllık tüketim karşılandı hem de petrol rezervleri günümüzde 49 yıllık tüketimi karşılayabilecek düzeyde.
Bunun sebebi belli; yeni yataklar bulundu; bulunmaya da devam ediyor. Özellikle Venezüela, Kanada başta olmak üzere birçok ülke çok büyük petrol yatakları buldular.
BP’nin Dünya Enerji İstatistikleri çalışmasına göre, 1995-2015 döneminde, petrol rezervleri Venezüela’da 234,6, Kanada’da 123.8, İran’da 64.1, Irak’ta 43.1, ABD’de 25.2, Kazakistan’da 24.7, Katar’da 22 milyar varil arttı. Veneüzela petrol rezervlerini 66.3 milyar varilden 300.9 milyar varile çıkararak Suudi Arabistan’ı geride bırakırken, rezervlerini 48.4 milyar varilden 172.2 milyar varile çıkaran Kanada üçüncü sıraya yerleşti.
Bu dönemde, petrol rezervleri milyar varil olarak İran’da 93.7’den 157.8’e, Irak’ta 100’den 143.1’e, Kuveyt’te 96.5’den 101.5’e, ABD’de 29.8’den 55’e, Libya’da 29.5’den 48.4’e çıkarken Rusya’da 113.6’dan 102.4’e, Birleşik Arap Emirlikleri’nde 98.1’den 97.8’e indi.
Venezüela ve Kanada dışında en dikkat çekici rezerv artışları Kazakistan, Katar, Brezilya, Angola, Azerbaycan ve Vietnam’da görüldü. Kazakistan petrol rezervlerini bu dönemde 5.3 milyar varilden 30 milyar varile, Katar ise 3.7 milyar varilden 25.7 milyar varile, Brezilya 6.2 milyar varilden 13 milyar varile, Angola 3.1 milyar varilden 12.7 milyar varile, Azerbaycan 1.2 milyar varilden 7 milyar varile, Vietnam 0.8 milyar varilden 4.4 milyar varile çıkardı.
Bu arada Çad’ın 1,5 milyar varillik petrol rezervi bulmasından, Güney Sudan’ın 3.5 milyar varillik petrol rezervinden, Sudan’ın 0.3 milyar varillik petrol rezervlerini 1.5 milyar varile çıkarmasından da bahsetmek gerekir. Bu rezervler de Sudan’daki kavganın asıl nedenini açıklıyor gibi.
Yine bu dönemde, dünya petrol rezervlerindeki artışın yüzde 41.1’i Venezüela, yüzde 21.7’si Kanada, yüzde 11.2’si İran kaynaklı…
Ortadoğu’nun dünya petrol rezervlerindeki payı bu dönemde, yüzde 58.9’dan yüzde 47.3’e, Asya ve Pasifik’in payı yüzde 3.5’den yüzde 2.5’e gerilerken, Venezüela’daki artış nedeniyle Güney ve Orta Amerika’nın payı yüzde 7.4’den yüzde 19.4’e, Kanada’dan dolayı Kuzey Amerika’nın payı yüzde 11.3’den yüzde 14’e, Afrika’nın payı yüzde 6.4’den yüzde 7.6’ya çıktı
Dikkat çekici olan Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) rezervlerinin azalma bir yana artmaya devam etmesi. OPEC üyelerinin 1995 yılında 786.6 milyar varil olan petrol rezervleri 2015 yılında 1 trilyon 211.6 milyar varile yükseldi.
Rezervler dünyada yüzde 50.7 artarken, OPEC üyelerinin rezervlerindeki artış yüzde 54’ü buldu. Dünyadaki 571.4 milyar varillik rezerv artışının 425 milyar varili OPEC üyelerinden kaynaklandı. Böylece OPEC üyelerinin toplam rezervlerdeki payı yüzde 70’i aşarak yüzde 71.4’e çıktı.
Bu dönemdeki tüketime rağmen, dünya petrol rezervlerinin yüzde 50,7 artarak 1 trilyon 126.2 milyar varilden 1 trilyon 697.6 milyar varile çıkmasıyla mevcut tüketimle rezervlerin ömrü 49 yıla yükseldi.
Peki petrol rezervleri bütün ülkelerde arttı mı? Tabii ki artmadı. Hatta bazılarında ciddi şekilde azaldı. Petrol rezervlerindeki en büyük azalış 38 milyar varille Meksika’da oldu. Meksika’nın petrol rezervleri 48.8 milyar varilden 10.8 milyar varile indi. Rusya, Birleşik Arap Emirlikleri, Norveç, Endonezya, Malezya, Mısır, İngiltere, Suriye, Kolombiya, Danimarka, İtalya, Romanya rezervleri azalan diğer ülkeler olarak kayıtlara geçti.
Sonuç olarak bir ülkenin (Venezüela) 300 milyar varilin, bir ülkenin (Suudi Arabistan) 265 milyar varilin, bir ülkenin (Kanada) 170 milyar varilin, bir ülkenin (İran) 150 milyar varilin, bir ülkenin (Irak) 140 milyar varilin, iki ülkenin (Rusya, Kuveyt) 100 milyar varilin üzerinde, bir ülkenin (Birleşik Arap Emirlikleri) 100 milyar varile yakın petrol rezervi var. İki ülkenin de (ABD, Libya) 48-55 milyar varil arasında petrol rezervi bulunuyor.
Toplam 49 ülkenin 0.4 milyar varilden fazla petrol rezervi var. Türkiye’nin bunlardan İran, Irak, Azerbaycan, Suriye ile kara sınırı, Rusya, Mısır ve Romanya ile deniz komşusu. Kara ve denizden 13 komşusundan 7’sinde petrol var, Türkiye’de yok. Demek ki, daha fazla petrol araması yapılması gerekiyor.
ABD sadece Teksas eyaletinde 2013 yılında 3 bin, ABD genelinde 45 bin kuyu açarken, Türkiye 1940-2014 döneminde, 74 yılda 4 bin 200 kuyu açmışsa, petrolü tabii ki bulamaz.
Burada söylenecek tek söz kalıyor: Ne kadar ekmek o kadar köfte.
Petrol rezervi 0.4 milyar varilden fazla olan 49 ülkenin, çeşitli bölgelerin ve OPEC’in1995 ve 2015 petrol rezervleri, dünya rezervlerindeki payları, rezerv artışları ve rezervlerdeki değişim oranları şöyle:
| 1995 | 2015 | |||||
| Sonu | Sonu | Petrol | ||||
| Petrol | Dünya | Petrol | Dünya | Rezervinde | ||
| Rezervi | Rezervinde | Rezervi | Rezervinde | Değişim | Rezervlerdeki | |
| Milyar | Payı | Milyar | Payı | Milyar | Değişim | |
| Ülkeler | Varil | (Yüzde) | Varil | (Yüzde) | Varil | (Yüzde) |
| Venezüela | 66,3 | 5,9 | 300,9 | 17,7 | 234,6 | 353,8 |
| Suudi Arabistan | 261,5 | 23,2 | 266,6 | 15,7 | 5,1 | 2,0 |
| Kanada | 48,4 | 4,3 | 172,2 | 10,1 | 123,8 | 255,8 |
| İran | 93,7 | 8,3 | 157,8 | 9,3 | 64,1 | 68,4 |
| Irak | 100,0 | 8,9 | 143,1 | 8,4 | 43,1 | 43,1 |
| Rusya | 113,6 | 10,1 | 102,4 | 6,0 | -11,2 | -9,9 |
| Kuveyt | 96,5 | 8,6 | 101,5 | 6,0 | 5,0 | 5,2 |
| Bir. Arap Emirlikleri | 98,1 | 8,7 | 97,8 | 5,8 | -0,3 | -0,3 |
| ABD | 29,8 | 2,6 | 55,0 | 3,2 | 25,2 | 84,6 |
| Libya | 29,5 | 2,6 | 48,4 | 2,9 | 18,9 | 64,1 |
| Nijerya | 20,8 | 1,8 | 37,1 | 2,2 | 16,3 | 78,4 |
| Kazakistan | 5,3 | 0,5 | 30,0 | 1,8 | 24,7 | 466,0 |
| Katar | 3,7 | 0,3 | 25,7 | 1,5 | 22,0 | 594,6 |
| Çin | 16,4 | 1,5 | 18,5 | 1,1 | 2,1 | 12,8 |
| Brezilya | 6,2 | 0,6 | 13,0 | 0,8 | 6,8 | 109,7 |
| Angola | 3,1 | 0,3 | 12,7 | 0,7 | 9,6 | 309,7 |
| Cezayir | 10,0 | 0,9 | 12,2 | 0,7 | 2,2 | 22,0 |
| Meksika | 48,8 | 4,3 | 10,8 | 0,6 | -38,0 | -77,9 |
| Ekvador | 3,4 | 0,3 | 8,0 | 0,5 | 4,6 | 135,3 |
| Norveç | 10,8 | 1,0 | 8,0 | 0,5 | -2,8 | -25,9 |
| Azerbaycan | 1,2 | 0,1 | 7,0 | 0,4 | 5,8 | 483,3 |
| Hindistan | 5,5 | 0,5 | 5,7 | 0,3 | 0,2 | 3,6 |
| Umman | 5,2 | 0,5 | 5,3 | 0,3 | 0,1 | 1,9 |
| Vietnam | 0,8 | 0,1 | 4,4 | 0,3 | 3,6 | 450,0 |
| Avustralya | 3,8 | 0,3 | 4,0 | 0,2 | 0,2 | 5,3 |
| Endonezya | 5,0 | 0,4 | 3,6 | 0,2 | -1,4 | -28,0 |
| Malezya | 5,2 | 0,5 | 3,6 | 0,2 | -1,6 | -30,8 |
| Mısır | 3,8 | 0,3 | 3,5 | 0,2 | -0,3 | -7,9 |
| Güney Sudan | ,… | ,… | 3,5 | 0,2 | ,… | ,… |
| Yemen | 2,0 | 0,2 | 3,0 | 0,2 | 1,0 | 50,0 |
| İngiltere | 4,5 | 0,4 | 2,8 | 0,2 | -1,7 | -37,8 |
| Suriye | 2,6 | 0,2 | 2,5 | 0,1 | -0,1 | -3,8 |
| Arjantin | 2,4 | 0,2 | 2,4 | 0,1 | 0,0 | 0,0 |
| Kolombiya | 3,0 | 0,3 | 2,3 | 0,1 | -0,7 | -23,3 |
| Gabon | 1,5 | 0,1 | 2,0 | 0,1 | 0,5 | 33,3 |
| Kongo Cum. | 1,3 | 0,1 | 1,6 | 0,1 | 0,3 | 23,1 |
| Çad | 0,0 | 0,0 | 1,5 | 0,1 | 1,5 | ,… |
| Sudan | 0,3 | 0,0 | 1,5 | 0,1 | 1,2 | 400,0 |
| Peru | 0,8 | 0,1 | 1,4 | 0,1 | 0,6 | 75,0 |
| Ekvator Ginesi | 0,6 | 0,1 | 1,1 | 0,1 | 0,5 | 83,3 |
| Brunei | 1,1 | 0,1 | 1,1 | 0,1 | 0,0 | 0,0 |
| Trinidad ve Tobago | 0,7 | 0,1 | 0,7 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
| Danimarka | 0,9 | 0,1 | 0,6 | 0,0 | -0,3 | -33,3 |
| İtalya | 0,8 | 0,1 | 0,6 | 0,0 | -0,2 | -25,0 |
| Romanya | 1,0 | 0,1 | 0,6 | 0,0 | -0,4 | -40,0 |
| Türkmenistan | 0,5 | 0,0 | 0,6 | 0,0 | 0,1 | 20,0 |
| Özbekistan | 0,3 | 0,0 | 0,6 | 0,0 | 0,3 | 100,0 |
| Tunus | 0,4 | 0,0 | 0,4 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
| Tayland | 0,3 | 0,0 | 0,4 | 0,0 | 0,1 | 33,3 |
| Ortadoğu | 663,3 | 58,9 | 803,5 | 47,3 | 140,2 | 21,1 |
| Güney ve Orta Amerika | 83,7 | 7,4 | 329,2 | 19,4 | 245,5 | 293,3 |
| Kuzey Amerika | 126,9 | 11,3 | 238,0 | 14,0 | 111,1 | 87,5 |
| Avrupa ve Avrasya | 141,2 | 12,5 | 155,2 | 9,1 | 14,0 | 9,9 |
| Afrika | 72,0 | 6,4 | 129,1 | 7,6 | 57,1 | 79,3 |
| Asya ve Pasifik | 39,1 | 3,5 | 42,6 | 2,5 | 3,5 | 9,0 |
| OPEC | 786,6 | 69,8 | 1.211,6 | 71,4 | 425,0 | 54,0 |
| Dünya | 1.126,2 | 100,0 | 1.697,6 | 100,0 | 571,4 | 50,7 |