Değerli Okurlarım,
Bugünkü yazımızda, redovans ile aldığımız sahadaki mevcut yerli kömüre uygun termik santral tasarımını ve o tasarımın tedarikçisini birlikte seçelim. Nasıl seçelim? Bu işi yaparken en iyi en uygun tasarımı nasıl en ucuza alalım?
Bu durum dünyanın her yerinde satın alma departmanlarının ikilemidir. Öncelik en ucuz tekliftedir. En ucuz teklif her zaman en kötüsü, en çabuk eskiyeni, en çok arıza vereni olur. Yerli kaynaklara yönelmek güzel bir politikadır. Enerji arz güvenliği açısından önemlidir. Cari açığı azaltır, olumlu etkiler. Ancak bunun şartları, kuralları, uygulanabilirliği var.
Bizim linyit kömürlerimiz düşük kalorifk değerde. Bugüne kadar bizim yerli kömüre yatırımcı ilgisi yoktu. Kamu işletemiyordu. Son yıllarda yerli linyit kömürlerimizi redovans uygulaması ile 30 yıl ve daha fazla süre işletmesi için yatırımcıya açtık.
"Al bu kömür yatağını, önümüzdeki 6 yılda yakınına bir termik santral kur, elektrik üret, piyasaya sat, para kazan, hazineye de kw-saat başına üretiğin elektrik üstünden kira parası öde" dedik.
İyi hoş, ama yatırımcının Ar-Ge yapacak zamanı yok. Parasını yatıracak, santrali yapacak, elektrik üretecek ve parasını geri alacak. Piyasada bu santrali yapacak imalatçı henüz yok. Kömür yakan termik santral için tasarımcı da yok. Finansör, proje üstünden fonlamıyor. Mevcut malınızı, mülkünüzü ipotek ediyorsunuz, öyle fnansman sağlıyor.
Redovans ihalesi sonrası tüm yatırımcılar projelerine teklif almak için Uzakdoğu firmalarına koşuyorlar. Ortada bizim yerli kömürlerimize uygun tasarımı yapılmış, uzun işletmede denenmiş, termik santral yok. Uzak-Doğu frmaların elinde yok.
Uzakdoğulu frmaların elinde 6000-6600 kcal/kg Üst ısıl değerden ithal kömür için hazır 600-660 Mwe Pülverize Kömür yakan tasarımlar var. Birde her derde deva diye düşünülen ancak henüz kendini ispatlamamış 150-165 Mwe dönüşümlü alışkan yatak (CFB) tasarımlar var.
Bizim piyasada henüz “Non-recourse” (geri dönüşümsüz- proje kefaletli) yatırım fnansmanı uygulaması olmadığı için tasarım kontrolü yok. Teklif edilen projeler henüz bizim kömürlerimiz için denenmedi, projeler kendilerini henüz uzun işletmede ispatlamadı.
Öte yandan kendini ispatlamış çalışır yerli linyit yakan termik santrallerimiz var. Kangal-3, Seyitömer-4, Çayırhan, Soma-B, Afşin-B santrallerimiz uzun işletmede kendilerini ispatladılar. Bu santrallerin, toz tutma fltreleri küçük olabilir, baca gazı kükürtsüzlerştirme sistemleri olmayabilir, bunlar tasarıma eklenir. Ancak bu santraller yerli kömüre uygun. Tasarımları kendilerini ispatladı. Yıllardır çalışıyorlar, rehabilitasyon ihtiyacı var, yenileme gerek.
Yerli imalatçılar, “detay proje verin imal edelim, biz başka şeye karışmayız”, diyorlar. İşin angaryasını üstlenmeye hazırlar. Ama işin kaymağını, paranın çoğunu tasarımcı ana müteahhitlik yapan, fnansmanı sağlayan yabancı frmalar kapıyor.
Büyük yerli guruplar artık yavaş yavaş kendi mühendislik şirketlerini kurmaya başladılar. Başarılı ama küçük mühendislik şirketleri büyük yerli ve yabancı şirketler tarafından satın alındı. Finansal olarak daha güçlendiler. Yazılım harcamalarını, daha yetenekli-eğitimli personel alımlarını, daha uzun soluklu ve masrafı projelendirme-tasarım-yapılabilirlik çalışmalarını artık yapabiliyorlar.
Ne kadar büyük gurup olursanız olun, kendi mühendislik şirketiniz yoksa çok uzağa gidemezsiniz. Büyük projelerde nefesiniz kesilir. Detaya giremezsiniz. İşin önemli kısmı detaydadır. Önünüze gelen teknik dokümanı inceleyebilecek teknik, mühendislik kadrolar gerekir. Her şeyi anahtar teslimi isterseniz, fyat uçar gider.
“Biz işi aldık, şimdi Uzak-Doğu`lu frmalarla görüşme yapıyoruz”, açıklamasını yapan firma yetkilerinin, bu konuları hiç bilmediklerini düşünüyorum. İstediğiniz kadar işbirliği anlaşmaları imzalayın, renkli sunumlar yapın, ne kadar harika güzel tasarımlar olduğunu anlatın, bütün bunlar boş. Uzak-Doğu`da bizim kömürümüze uygun rafta hazır kendini ispatlamış tasarım, henüz yok. Neyi alırsanız deneme olacak.
Yatırımcının zamanı yok. İmalatçıların organize olmaları lazım. Proje tasarım departmanları, mühendislik şirketleri kurmaları lazım. Mevcut kendini ispatlamış çalışan termik santral tasarımlarını incelemeleri, kapmaları, detay tasarım resimlerini almaları lazım.
Bu doğrudan kopyalama ile olur. Legal kopyalama mümkün, çünkü tasarımı yıllar öncesinde yapan frma piyasadan çekilmiştir. Aynı tasarımı kullanan frmalardan satın almakla olur, lisans anlaşmaları ile olur. Tasarım frmasını komple satın almakla olur. Tasarım yapmazsanız para kazanamazsınız.
Haziran`ın ilk haftası içinde 4-5-6 günleri Viyana PowerGen Europe 2013 Konferansı ve Enerji Fuarında olacağım. Bakalım enerji piyasasında neler olmuş, kimler nerelere gelmiş, hangi eğilimler öne çıkmış, Viyana Opera`larında, Konser salonlarında neler var?
Hepinize güzel bir hafta dilerim.
En derin selam ve saygılarımla.
Not: Bu yazı daha önce Ekonomik Çözüm`de yayınlanmıştır. (Enerji Günlüğü)