HASAN YİĞİT
Öncelikle şunu belirteyim. Bu yazının konusu ilk başta, güneş modülleri karşılaştırmaya yönelik bir çalışma olarak başlamıştı. Hem sosyal medya üzerinden çağrıda bulundum, hem de e-posta yoluyla üreticilerle temasa geçtim. Ama maalesef sadece iki tane fotovoltaik modül üreticisi ürünleriyle ilgili bilgileri şeffafça kullanmama izin verdi. Her ikisine de teşekkür ediyorum.
Şimdi diyebilirsiniz ki o bilgiler şirketlerin sayfalarında var. Evet, doğru. Yalnız Alman ekolünden geldiğim için önce müsaade istemenin daha doğru olacağını düşünmüştüm. Tabii bazı yerli üreticilerin bu bilgilerini internet sayfasında da bulamazsınız, o ayrı. Bazı yabancı üreticiler de halen ana pazarı Türkiye dışı pazarı olduğu için af’larını istediler. Onlara saygım var, en azından arayıp bu hassasiyetlerini bildirdiler.
Başta belirttiğim gibi köşe yazısı olarak değil daha çok güneş panellerinin karşılaştırmasından bahsedecektim. Maalesef elde sadece iki üreticinin bilgileri olunca bu yazıyı kaleme almak istedim.
Bu iki üreticinin modülleri ile FV modül alırken nelere dikkat edilmesi gerektiğini yazmaya karar verdim. Yazımızda yer alacak modüller biri yerli ve biri yabancı üretici. Adil davranabilmek için iki üreticinin de 72 hücrelik modül tiplerini değerlendirmeye aldım.
Yerli olarak Solartürk’ün 335 Wp gücündeki STR-335W modülünü, yabancı marka olarak da Talesun Şirketi’nin 355 Wp gücündeki HIPRO II TP672M ürünlerini baz aldım. Buradan kısa bir not, Talesun Şirketi 270 Wp FV modüllünü Türkiye’de OEM üretimi yaptırarak Türk pazarına “Yatırım Teşvik Belgesi” kapsamında satabiliyor.
Datasheet’lerde benim için çok önemi olmayan verilerden biri garanti süreleri. Önceki yazılarımda yazdığım gibi 10 yıl ürün ve 25 yıl performans garanti süreleri TTK kapsamında hukuken ne kadar geçerli, bu bende hala soru işareti. Bazı üreticilerin 15 yıl ürün garantisi süresi verdiğini de gördüm.
Bu rakamları, ürünlere “pembe gözlük” ile bakılmasını sağlayan unsurlar olarak görüyorum. Kendim çoğu zaman gri gözlükten baktığım için benim açımdan 15 yıl mı verilmiş, 10 yıl mı verilmiş çok önemli değil.
Garanti ve kurulum kılavuzlarını okuduktan sonra 10 veya 15 yıl ürün garantisi ve 25 yıllık performans garantisi ne kadar geçerli olduğunun değerlendirmesini siz okuyuculara bırakıyorum. Kılavuzlardaki sert koşullardan dolayı çoğu projeler kurulumdan sonra otomatik olarak garanti kapsamı dışında kaldı.
Türkiye gibi sıcak ülke coğrafyasında olduğumuz için benim açımdan en önemli verilerden biri modülün çalışma sıcaklık aralığı. Yukarıda yazdığım gibi garanti ve kurulum kılavuzlarında bu madde çok önemli. Güneş paneliniz bu çalışma sıcaklık sınırlarının dışına çıkınca ürünümüz Garanti Kapsamı dışında kalıyor.
Burada Talesun’un ürününde -40 ile +85 Derece görmekteyiz. Bu standart IEC 61730 ve 61215 test koşullarında yapılan deneyimlerden sonra verilen bir rakam. Çoğu üreticilerinde bu rakamı görürsünüz. Buna karşılık Solartürk’ün ürününde burada bir değişiklik görebiliyoruz, orada eksi 40 ile artı 120 derece çalışma sıcaklığı olarak TSE tarafından test yapılmış bir sertifika önümüze çıkıyor. Araştırmalarımdan sonra dipnot olarak TSE’den yerli üretici olarak bu koşullar altında sertifikayı alan tek üretici olduğu bilgisini de aldım.
Bu neden önemli? Antalya Stadyumu’nun üzerinde bulunan FV modülleri yaz aylarında 110 derece çalışma sıcaklığını bulmakta. Arazide Türkiye’nin çoğu bölgelerinde artı 85 derece çalışma sıcaklığını geçmesi çok mümkün değil, yalnız önümüzde açılacak olan çatı pazarında güney bölgelerimizde yaz aylarında 45-50 derece üzeri ortam sıcaklığı yaşandığında bana göre artı 120 derece maddesi çok önem taşır.
Burada TOKİ Antalya stadyumun ihalesinde doğru bir karar alıp, şartnameye -10 ile +120 derece çalışma sıcaklığı için üreticiden taahhütname istemiş idi onu da söyleyeyim.
Datasheet de ikinci önemli madde benim için “PID Free” mi? değil mi? Burada ikisinde de bu olumlu çıktı.
Gelelim “Sıcaklık Katsayısı (Pmax)” verisine. Çoğunuz Datasheet’lerde bunu görmüştür. Peki bu ne anlama geliyor? Oradaki yüzde olarak belirtilen rakam, 25 derece “çalışma sıcaklığından” sonra her bir derecelik sıcaklık artışında modül verimliliğin yüzde olarak yaşadığı kaybı anlatıyor.
Talesun’un ürünündeki oradaki rakam yüzde 0,39 ve Solartürk’ün ürününde bu rakam yüzde 0,41. Burada kısa bir not incefilm (CIS ve CIGS) teknolojilerinde bu rakamlar yüzde 30’ların altında olduğunu da belirtmek isterim.
Bir de Datasheet’de bir rakam var, pazarlamacılar bunu nedense hep öne sokuyorlar. Modül verimliliği, bu önemli mi? bu başka bir soru. Her yeni teknoloji ile bu rakam hep yukarıya çıkar. Bugün Talesun’un ürününde bu rakam yüzde 18,8 ve Solartürk de yüzde 17,15. Bu nerede önem taşıyabilir, arazi ve çatısında çok yeri olmayanlar, aynı alana daha çok kurulu güç kurmak isteyenler için olabilir.
Dataseheet de daha çok maddeler var, yalnız ön teşhis için bu yeterli olarak görüyorum.
Gelelim bu iki üreticisinin Sertifikalarına
Standart IEC 61730 ve 61215 Sertifikaları, yazıldığı gibi standart denetim ve bir üründe beklenen minimum kriterlerdir. Burada 3 yıl geriye gitmek istiyorum. TÜV Rheinland’ın bu denetimlerini yapan birimin Müdürü Dipl. Ing. Willi Vaassen bana röportajında neler demişti, “IEC normlarındaki test prosedürleri, Almanya ve benzeri ülkelerin iklimlerine göre uygulanıyor”. Bu normlar Türkiye iklim coğrafyasına ne kadar geçerli bu başka bir soru. Bunun için 61730, 61215 üzerine çok durmayacağım. Birde “CE” sertifikası bana göre minimum kriterlerden biri olduğu için kısacana burada belirtmek istiyorum.
Gelelim çorbanın içine koyulan özel baharatlara, çorbanın tadını veren bu baharatlar FV modülünde de bu modülün kalitesini öne çıkaran sertifikalar anlamına gelmekte.
Dataseheet’ler bölümünde başta gelen özel baharatlardan biri olan IEC 62804 halk dilinde tanılan “PID Free” sertifikası. Bu iki üretici de mevcut.
IEC 61701 – FV Modüllerin tuzlu su korozyon deneyi. Sahil bandında ve tuz oranı yüksek olan göllerin yakınlarına kullanılacak modüllerinde bu sertifikanın bulunması mecbur olarak görmekteyim. İkisinde de bu sertifika mevcut.
IEC 62716 – FV Modüllerin Amonyak paslanma deneyi: Atık su tesisleri, hayvan barınakların , biyogaz tesislerin yakınlarında ve endüstriyel çatılarına kurulacak modüllerde bu sertifikaların bulunması benim için zorunlu olarak görmekteyim. İkisinde de bu sertifika mevcut.
IEC 62782 - FV modüllerin mekanik yük testi: Bu deneyin amacı, modülün rüzgara, kara, statik, veya buz yüklerine dayanım yeteneğini belirlemektir. İkisinde de bu sertifika mevcut.
Şimdi gelelim Toros Dağlarındaki yaylalarda nadir yetişen baharatlara. 62804, 61701, 62716 ve 62782 nolu sertifikaları Solartürk ürünündeki gibi coğu yerli üreticilerde görebiliyoruz. Yalnız Toros Dağlarındaki yaylalarda nadir yetişen baharatları maalesef Türk üreticilerin mutfaklarında göremedim, belki araştırma yaparken gözlerimden kaçmış olabilir. Böyle bir durumda bana da bildirmenizi rica ederim. Türk üreticisi olarak Global Pazar da rekabetçi olmak istiyorsak ve kaliteli ürünümüz var diyebilmek için bu nadir bulunan baharatları da mutfağınızda bulundurmanız “MECBUR” …!
Talesun’un ürününde bulunan bu nadir baharatlar hangileridir?
ISO 6988 - FV Modüllerin Sülfür Dioxid (Kükürt) korozyon deneyi. Okul günlerimize geri dönünce kimya dersinde öğrencilerin güzel bir şaka sözü vardı, bir hatırlayalım “Hasan 2 Salak Osman 4”. Bu sert asit yağmur yağınca hava da bulunan SO2 ile yağmur suyun birleşmesi ile kolay oluşur. Endüstriyel bölgelerde fabrikalardan sülfür hava ya daha çok karıştığı için Endüstriyel Çatı projelerindeki modüllerde bulunması gereken sertifikalardan biri diyebilirim.
Çöl gibi çok kum olmasa bile İç Anadolu Bölgesi’nde gelecek yıllarda iklim değişmesi ile yaşanacak yüksek tozlanma ya karşı korunmak için IEC 60068 sertifikası faydalı olur. Güneş enerjisi yatırımı uzun vadeli yatırım olarak düşündüğümüzde ISO 6988( SO2) ve IEC 60068 (Kum/Toz deneyi) sertifikaları bana göre yerli modül üreticilerin mutfağında da bulunması gereken baharatlardan.
İki firmanın da TÜV, TSE gibi kuruluşlardan hariç başka deneyimli kuruluşlardan da sertifikaları mevcut. Bu iki üreticinin de kaliteye verdiği önemi göstermekte. Örnek olarak Solartürk’ün Dünyanın önde gelen araştırma merkezlerinden biri olan Alman Frauenhofer Institut dan ve Talesun’unda bana göre bir Alman ya da mühendislik eğitimi almış biri olarak en çok güvendiğim denetim kuruluşu olan Alman VdE den (Türkiye’deki Elektrik Mühendisleri Odası EMO’nun Almanya’daki muadili) deney raporu olması.
Gelelim sonuca, güneş enerjisi yatırımları ömürlük yatırımlardır. Yatırımcı olarak modül seçerken kaliteye çok önem vermesi gerekir. Başta birkaç kuruş kar yapıyım mantığı ile “biraz kalitesiz” ürün alayım demeyin, bu size ileride daha pahalıya mal olabilir. Bunun için üreticinin yemeğe hangi baharatları koyduğunu önce bir inceleyin.
Birkaç gün önce Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın yeni yaptığı denetimlerde yine hileli ürünler bulunduğunu bir hatırlayın. Ucuz malın yahnisi çok olur bu sözü unutmayınız. Benim tavsiyem tek 61730 ve 61215 normları ile kanmayınız, bunlar minimum şartlardır ve bu deneyler yukarıda yazımda belirttiğim gibi Türkiye coğrafyası iklimine göre yapılmamıştır!
Buradan kamuya da bir sözüm var, yukarıda belirttiğim ekstra sertifikaları teknik şartname ye koyulması için en başta kamu ya buradan seslenmek istiyorum. Kamu kuruluşlarından bölgesel koşullar ve iklim şartlarına uygun olmayan teknik şartnameler görmekteyim. Çoğu şartnameler maalesef copy/paste mantığı ile yapılmış. Arazi proje ile atık su tesisin yanında yapılan proje arasında gördüğümüz gibi farklar oluşuyor. Ayrıca Çatı-GES projelerinde yaşanacak yüksek çalışma Sıçaklığı da dikkate alınması gereken maddelerden biri. Aşırı çalışma sıcaklığı yaşanabilecek projeler de TSE’nin verdiği +120 derece çalışma sıcaklığı dayanıklı raporu şartnameye mecburi girmesi gerekenlerden.
Yazımı bu sefer bir öngörü ile kapatmak istiyorum. Kamu projelerinde bu ekstra sertifikalar da teknik şartnameye girdiği an bütün Türk üreticilerimizin mutfağında bu özel baharatları da görme şansımız inşallah çoğalır. Şimdi bana göre iki elimizin parmaklarıyla sayabileceğimiz global pazarda kalitesi ile rekabetçi olabilecek Türk modül üreticilerinin, şartnamelere bu ekstra sertifikalar girdiği an bu sayının artacağına inanıyorum.
Hasan YİĞiT / Enerji Günlüğü