Enerji Günlüğü - Gazprom Yönetim Kurulu Başkanı Aleksey Miller, Rus Gazı'nı taşıyacak Türk Akımı projesinin temelinde güzergah çeşitlendirmesi yaklaşımının yattığını, bu projeyi engellemenin vahim hata olacağını söyledi.
Rus doğalgaz devi Gazprom'un Yönetim Kurulu Başkanı Aleksey Miller, 13 Nisan 2015 Tarihinde Valdai Konferansı'nda bir konuşma yaptı. Miller'in Gazprom'un hedef ve stratejilerini ortaya koyan konuşması, Rusya'nın uzun vadeli enerji stratejilerine ilişkin ipuçlarını da içeriyor. İşte Miller'in konuşmasından ilginç ve önemli bölümler:
AVRUPA STRATEJİSİNDEN AVRASYA STRATEJİSİNE
Gazprom için gelişim vektörü Avrupa stratejisinden Avrasya stratejisine geçiş üzerinden ilerliyor.Avrasya’da yeni bir mega piyasa oluşuyor. Gazprom Doğu ve Batı doğalgaz sistemlerini birleştirerek Batı Sibirya’da büyük bir kaynak altyapısı yaratacak Doğu Güzergahının yapımına başladı. Gazprom bu yeni Avrasya stratejisini yeni ortaklarıyla gerçekleştirecek.
FİYATLARI ASYA PAZARI BELİRLEYECEK
Avrasya stratejisi anlık bir girişim değil. Avrupa’daki de dahil olmak üzere mevcut ticaret stratejimizi temel alan ve piyasa gerçeklikleri üzerine inşa edilen bir strateji. Önümüzdeki yıllarda enerji piyasasında fiyat belirleyici faktör Asya pazarı olacak.
KARŞILIKLI BAĞIMLILIK YERİNE TAM ÇEŞİTLENDİRME
Çok ciddi bir değişim yaşanıyor. Geçtiğimiz yıllarda karşılıklı bağımlılığı temel alan, içinde bazı çeşitlendirme unsurlarını da barındıran bir enerji modeli kullanılıyordu.Ancak son zamanlarda bu model tarihe karışıyor. Bunun yerini tam çeşitlendirme modeli alıyor.
AVRUPA ENERJİ BİRLİĞİ'NE UYUM SAĞLAYABİLİRİZ
Avrupa tarafında kaynakların, üreticilerin, boru hatlarının, dağıtım sistemlerinin vb. çeşitlendirilmesinden söz edildiğini görüyoruz. Bize göre bu model ciddi enerji güvenliği riskleri taşıyor. Ancak Avrupa Enerji Birliği'nin temelinde bu model var ve buna Gazprom da uyum sağlayabilir. Avrupa piyasasının tüm kurallarına riayet edeceğiz. Enerji Birliğinin özünde iyi birçok fikir olduğu düşüncesindeyiz. Bazı amaçları da bizimkilerle ortak.
DOĞALGAZDA ADİL FİYATLANDIRMA ÖNEMLİ
Doğalgaz fiyatlandırılmasının adil bir şekilde yapılması önemli bir mesele. Gazprom sıklıkla farklı piyasalarda farklı fiyatlar belirlemekle suçlanıyor. Avrupa piyasasının eşit fiyatlandırma yönünde ilerlemesi gerektiği söyleniyor. Oysa piyasa bölünmüş durumda. Fiyatlar her bir ülkenin enerji bileşimine, her bir piyasada şirketlerin enerji güvenliğinden ne derece sorumlu olduğuna bağlı. Örneğin en düşük fiyatlardan birini Almanya ödüyor ve doğalgazın Almanya piyasasında çok önemli bir rol oynadığını biliyoruz.
FİYATLAR FARKLI AMA BAKIN BAKALIM NEDEN?
Fiyatların neden farklı olduğunu anlamak için nasıl belirlendiğine bakmak gerekiyor. Avrupa Komisyonu fiyatları eşitlemeye çalışırsa, en düşük değil, en yüsek fiyat taban fiyat olarak belirlenecektir.
ŞEFFAFLIK İSTENİYOR AMA GAZPROM'UN FİYATI BELLİ
Piyasaların yeterince şeffaf olmadığı söyleniyor. Oysa Gazprom’un fiyatı nihai fiyatın yüzde 45 ila 50’sidir. Geri kalan marjdır. Tüketicinin Gazprom’un uyguladığı fiyatın nihai satış fiyatının yalnızca yarısını oluşturduğunu bilmesi gerek. Tüketicilerin yenilebilir enerjiye teşvik ödendiğini bilmesi gerek. Açık bir tartışma ortamı lazım. Almanya, enerji güvenliğine dayalı olmayan bir fiyatla karşılaşmaya razı mı? Açık yürekli bir diyalog gerekiyor.
ÇEŞİTLENDİRME RİSK DENGESİZLİĞİ YARATTI
Bir modelden (karşılıklı bağımlılık) diğer bir modele (çeşitlendirme) geçerken, tüketicilerle tedarikçilerin üstlendiği riskler arasında bir dengesizlik oluştu. Düzenleme, transit vb. tüm riskler artık tedarikçinin omuzlarında. Kapasite geliştirme riski bunlardan en önemlisi.
AL YA DA ÖDE CEZALARININ TAHSİLATI ZOR
Herkes Gazprom’un al-ya da-öde cezalarını tahsil etmede sıkıntı yaşadığını biliyor. En yaygın gerekçe mali güçlük. Ancak al-ya da-öde tedarik edilen kapasite karşılığında yapılan bir ödemedir. Gazprom, yıllık sözleşme miktarlarını karşılayacak kadar kapasite yaratmıştır. Bunun bedelini kim ödüyor? Gazprom... Söz konusu kapasiteyi sürdürülebilir kılmak için sürekli harcama yapıyoruz.
AB İSTEMEZSE KAPASİTEYİ BAŞKA YERE KAYDIRIRIZ
617 milyar metreküp kapasitemiz var. Avrupa’ya bu kadar doğalgaz tedarik edebiliriz ama talep yok. Öyleyse bu fazla kapasiteyi başka pazarlar için kullanabiliriz. Aksi takdirde AB’nin uzun vadeli sözleşmeler kapsamında yarattığımız bu kapasitelere ihtiyacı olduğunu açık ve net söylemesi gerekiyor. Ancak bugün kimse bize bu güvenceyi vermiyor. Riski biz kendimiz üstlenmeye devam ediyoruz. Bovanenkovo-Ukhta gibi yeni kapasiteler oluşturduk. Bunlar Avrupa için oluşturuldu. Avrupa’nın bu kaynaklara ihtiyacı varsa bize net bir yanıt vermeli.
TÜRK AKIMI'NIN TEMELİ GÜZERGAH ÇEŞİTLENDİRME
Yeni model transit risklerini daha da vahim hale getiriyor. Güney Akım’dan vazgeçmek zorunda kaldık. Şimdi uygulamaya konulan Türk Akımı bu yeni çeşitlendirme modelini, aktarım güzergahlarının çeşitlendirilmesini temel alıyor.
UKRAYNA GAZ TAŞIMADA EN ZAYIF HALKA
Transit riskleri büyüyor. Gazprom-AB ilişkilerinin en zayıf halkası Ukrayna doğalgaz aktarım sistemidir. Anlaşmazlık yaratma potansiyeli çok büyüktür. Avrupa’ya transit SSCB’nin Ukrayna’ya hediyesiydi. Ancak bir hediye manipülasyon aracı olarak kullanılırsa pek uzun süre yaşayamaz.
UKRAYNA BY-PASS EDİLİYOR DEMEK TEMELSİZ
Ukrayna’nın etrafından dolaşıldığı yönündeki şikayetler temelsizdir. Bunu uzun zaman önce Yamal-Avrupa’yla başlattık, ardından Mavi Akım geldi. Türk Akımı da bu anlamda yeni bir şey değil. Güney Akım da yeni bir şey değildi, daha önce de Yamal-Avrupa II’yi hayata geçirmemize izin verilmemişti.
TÜRK AKIMI'NDA YUNANİSTAN'DAN SONRAKİ RİSK AB'NİNDİR
Varılabilecek tek bir sonuç var, kapasite yükümlülüklerimizi yerine getiriyoruz. Türk Akımı kapasitesi de oluşturulacak. Yunanistan’dan sonraki her türlü kapasite geliştirme riski ise AB’nin omuzlarında olacak ve 2019’a kadar yetişmesi için yapım süreçinin şimdiden başlaması lazım ancak henüz başlanmış değil. Yine de hâlâ bir şans var. Bu konuda Avrupa’yı uyardık.
TÜRK AKIMI BAUMGARTEN'A BAĞLANABİLİR
Bize sık sık Yunanistan’dan sonra oluşturulacak bu kapasiteye yatırım yapmaya hazır olup olmadığımız soruluyor. Avrupa’nın aktarım kapasitesi olmadığından Türk Akımı halihazırda Avrupa piyasası için bir avantaj sağlıyor. Şimdi bir de Sırbistan’dan, Yunanistan’dan Baumgarten’a bağlantı kurma fikirleri ortaya çıktı. Davet alırsak, bu tür projeleri değerlendiririz. Bizim için yararlıysa katılabiliriz de.
GAZPROM 3. ENERJİ PAKETİNE UYGUN DAVRANACAK
Gazprom Üçüncü Enerji Paketine uygun hareket edecektir. Güney Akım’dan vazgeçtiğimizde Pakete uymak istemediğimiz yönünde bir dolu spekülasyon yapıldı. Bunlar saçmalık. Üçüncü Enerji Paketi kurallarını son derece iyi biliyoruz. Gazprom’un faaliyetlerini Paket çerçevesinde nasıl yürütebileceğini anlıyoruz.
TÜRK AKIMI'NI ENGELLEMEK VAHİM HATA OLUR
Türk Akımı’nı engellemek vahim bir hata olur. Söz konusu doğalgaz başka piyasalara gider. Doğalgaz piyasası şu anda çok istikrarsız. İkinci çeyrekte Avrupa’ya ihracatımızda büyük (yüzde 11) bir artış oldu. Bunun açıklaması mevcut fiyat düzeyleri ve boşalan depolama tesisleridir. Artık tüketiciler Ukrayna transitinin risklerini anladılar ve kış sezonuna hazırlanıyorlar.
FİYATLAR 3. ÇEYREKTE DÜŞER 4'TE HIZLI YÜKSELİR
Üçüncü çeyrekte fiyatlar muhtemelen ikinci çeyrekten daha düşük olacak ancak dördüncü çeyrekte hem ikinci hem üçüncüden daha yüksek fiyat bekliyoruz. İhracatımız 2015’te artacak. Piyasa analistleri bizim beklentilerimizden bile daha iyimser beklenti ifade ediyor. En az 2013 düzeyinde ihracat bekliyoruz.
UKRAYNA İLE GAZ İLİŞKİLERİ NORMAL
Ukrayna’nın ödediği fiyat Avrupa’nınkinin çok altında. Bu durum hemen ters akıma yansıdı. Ukrayna’ya Avrupa’dan gelen ters akım ikinci çeyrekte %15 düştü. Devam eden ters akım muhtemelen daha uzun vadeli sözleşmelerden kaynaklanıyor. Ukrayna’yla 2009’da yapılan sözleşme halen yürürlükte. Bu sözleşmeye harfiyen uyuyoruz. 2019’a dek de uymaya devam edilecek. Bu konuda herhangi bir soru ya da belirsizlik yok. İndirimler yapıldı, gelecekteki indirimler de görüşülecek. Al-ya da-öde cezası alınmıyor. Durum normal. Yeni müzakereler gerektirecek çözülmemiş bir mesele yok.
AB-RUSYA ENERJİ ORTAKLIĞI'NIN ÖNÜNDE HİÇ BİR ŞEY DURAMAZ
AB’nin mevcut politikasının düzeltilebileceği konusunda iyimseriz. Karşılıklı bağımlılığı ve enerji güvenliğini temel alan projeler halen mevcut. Açık ve dürüst olarak çalışmaya devam edeceğiz. Güven zedelenmesi yaşandı ancak yeniden tesis edilebileceğini ümit ediyoruz. Gazprom halen önemli bir tedarikçidir. Rusya ve Avrupa’nın enerji ortaklığının önünde hiçbir şey duramaz. Rus doğalgazı Avrupa enerji piyasasının yeri doldurulamaz bir unsuru olmayı sürdürecek. Tüm engellere karşın, Avrupa arzındaki payımız büyüyor. Bunun altında kırk yıllık ortak çalışma yatıyor. Bu deneyim son derece değerlidir. Ben ortak geleceğimiz konusunda iyimser olmak için birçok neden görüyorum.