DR. NEJAT TAMZOK
On yıl önce, - ihracat miktarları düşüldükten sonra kalan - net enerji ithalatında dünyadaki yerimiz on birincilikti. Net doğal gaz ithalatında dokuzuncu, kömür ithalatında onuncu, petrol ve petrol ürünleri ithalatında on beşinci sıradaydık.
Sonraki yıllarda diğer ülkeler arasındaki yerimiz giderek yükseldi.
2015 yılı geldiğinde; net doğal gaz ithalatında beşinci, kömür ithalatında yedinci, petrol ve petrol ürünleri ithalatında ise on üçüncü sıraya kadar gelmiştik.
Henüz 2017 yılına ait veriler yayınlanmadı, ama 2016 yılına ait güncellemeyi yapabiliriz.
***
Doğal gazın elektrik üretimindeki kullanımının 2015 ve 2016 yıllarında hızla aşağıya çekilmesi, Türkiye’nin uçuşa geçen enerji ithalatının tam zamanında fren yapmasını sağladı. Doğal gaz ithalatımız 2016 yılında bir önceki yıla göre yüzde 4,5 azaldı. Böyle olunca Dünya sıralamasındaki yerimiz iki basamak geriledi. 2016 yılı itibariyle; Japonya, Almanya, Çin, İtalya, Fransa ve Güney Kore’nin ardından net doğal gaz ithalatı en yüksek yedinci ülkeyiz.
Doğal gazın elektrik üretiminde kullanım oranı 2017 yılında yaklaşık yüzde 10 oranında arttı. Yine de bundan sonraki yıllarda da ilk dörde girmemiz biraz zor. Sıralamamız bir süre daha beşincilikle yedincilik arasında gidip gelecek gibi görünüyor.
***
İthal kömürün elektrik üretimindeki kullanımına paralel olarak kömür ithalatımız da düzenli olarak artmaya devam ediyor. Ama sıralamadaki yerimiz bir önceki yıla göre değişmedi. Japonya, Hindistan, Çin, Güney Kore, Tayvan ve Almanya’nın ardından yine yedinciyiz.
Kömür ithalatının gelecek yıllardaki seyrini hükümetin yerli kömürün teşviki ve ithal kömürün sınırlandırılması yönündeki politikalarının başarı düzeyi belirleyecek. Ama üstümüzde ve altımızda olan ülkelere baktığımızda, büyük olasılıkla, mevcut yerimizi daha uzun süre muhafaza edeceğiz.
***
Net petrol ve petrol ürünleri ithalatımız uzun yıllar 30 milyon ton civarlarında seyrettikten sonra -düşen fiyatların da etkisiyle- son yıllarda hızla yükselerek 40 milyon tonun üzerine çıkmıştı. Artış eğilimi sürmekte. Bu nedenle 2016 yılında buradaki net ithalatta bir basamak yükselerek on ikinci sıraya geldik.
***
Toplamdaki yerimiz ise on yıl öncekine göre iki basamak, 2015 yılına göre bir basamak artışla 2016 yılında dokuzunculuk oldu.
Dolayısıyla enerji ithalatımız düzenli olarak artmaya devam etmekte. Bununla beraber fosil yakıtların fiyatlarındaki gerileme Türkiye’nin enerji ithalat faturasını da önemli ölçülerde azalttı. Bundan birkaç yıl önce 50-60 milyar dolarlar düzeyinde seyreden ve cari açığın en önemli nedeni olarak gösterilen enerji ithalatı faturası, miktarlar artmış olmasına rağmen 2016 yılında yaklaşık 27 milyar dolar oldu. 2017 yılında ise ithalat miktarları çok fazla artış göstermemekle beraber, petrol ve kömür fiyatlarındaki artışlar nedeniyle fatura yüzde 40’a yakın artarak 37 milyar dolar seviyesine yükseldi.
Faturanın son iki yılda görece düşük seyrediyor olması Türkiye’yi rehavete sevk etmemeli ve üç fosil kaynağın fiyatlarında çok yakın bir geçmişte bugüne göre 2-3 kat yüksek fiyat düzeyleriyle karşılaşıldığı unutulmamalıdır. Bu bakımdan yerli ve yenilenebilir kaynaklara öncelik verme yönündeki politikalar doğrudur. Ancak yeterli değildir. Bunun yanında enerji tüketiminin azaltılması da temel hedef olarak konulmalıdır. Bu noktada; inovasyonun, bilgi ve yüksek teknolojinin öne çıktığı düşük enerji yoğunluklu ekonomik faaliyetlerin hedeflendiği yeni bir ekonomik büyüme modelinin ortaya konulması Türkiye için en doğrusu olacaktır.
DR. Nejat Tamzok / Enerji Günlüğü / ANKARA 29 Mart 2018
nejattamzok@yahoo.com
(*) Türkiye’nin net enerji ithalatında dünyadaki yeri, yazar tarafından 2014 yılından bu yana Enerji Günlüğü için güncellenmektedir.