Enerji Günlüğü - EMO, spot elektrik piyasasında açıklanan 12 Nisan 2023 tarihli saatlik verilerde olağan dışı artış ve azalışlar görüldüğünü bildirdi ve hata varsa derhal inceleme ve açıklama yapılmasını istedi.
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) bir basın açıklaması yayınlayarak, elektrik üretim verilerinde 12 Nisan 2023 tarihinde görülen ani yükselmeye dikkat çekti ve “Üretim verilerindeki sapma hata mı, manipülasyon mu" diye sordu.
Açıklamada, enerji üretim şirketlerine Enerji Piyasaları İşletme AŞ’nin (EPİAŞ) yapacağı ödemelerde bu üretim rakamlarının baz alındığı, dolayısıyla verilerde hata varsa fazladan ödemenin kaçınılmaz olacağı belirtildi. EMO, temel kamu hizmetlerinden biri olan elektrik enerjisinin gereksiz yüklerle pahalılaştırılmasına, sıradan bir emtia gibi alınıp satılmasına artık izin verilmemesini istedi.
“VERİLERDE ÇELİŞKİ VAR”
Elektrik Mühendisleri Odası 48. Dönem Yönetim Kurulu imzası ve “Enerji borsasında neler oluyor?” başlığıyla yayınlanan açıklamada, şu ifadeler yer aldı. “Erişimi temel insan hakkı kabul edilen kamu hizmetlerinden biri olan elektrik enerjisi için 2006 yılında Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği`nin (DUY) uygulanmasıyla birlikte bir spot piyasa yapısı oluştu. Kamuoyunda fiyatların sadece yukarı yönlü hareket etmesi nedeniyle ‘karaborsa’ olarak tabir edilen bu spot piyasanın yönetimi, 2015 yılında EPİAŞ’a devredildi. Böylece iletim sisteminin teknik dengelemesini de yapan Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) bünyesindeki Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi (PMUM) üzerinden yürütülen piyasa işletim faaliyetleri EPİAŞ`a aktarıldı. İkili anlaşmalar dışında kalan enerji üretimi, EPİAŞ bünyesinde oluşan borsa yapısı içinde fiyatlandırılarak, satın alınmaktadır. Bu ‘sanal’ piyasada üretim şirketlerinin saatlik bazda verdiği fiyat teklifleri, üretimle tüketimin dengelendiği noktaya kadar işlem görmektedir. EPİAŞ`ın kamuoyunu ve enerji şirketlerini bilgilendirme amacıyla kurduğu Şeffaflık Platformu`nda yayınlanan verilerde, dün (12 Nisan 2023) saat 08:00 itibarıyla elektrik üretiminde ani bir yükselme yaşandığı görülüyor. Yayınlanan eş zamanlı verilere göre saat 07.00 itibarıyla 30.621MWh düzeyinde olan saatlik üretim, saat 08.00`de 52.278MWh`a sıçramaktadır. Yüzde 70`leri aşan bu ani üretim artışı, yeniden normal seviyelere düşerek saat 09.00 itibarıyla 33.588MWh olarak kayıt altına alınmıştır. Söz konusu saatlerdeki tüketim verilerine bakıldığında ise saat 07.00 itibarıyla 30.968MWh olan tüketimin, hayatın olağan akışıyla birlikte saat 08.00`de 35.193MWh`a, saat 09.00 itibarıyla ise 37.129MWh`a yükseldiği ortaya çıkmaktadır. Her iki veriyi bir arada değerlendirdiğimizde, 08.00`de üretimin tüketimden 17.085MWh fazla olduğu görülüyor. Bu saatte ülkemizde tüketilen enerjinin yarısına yakın bir üretim fazlalığı olması akla yatkın değildir. Depolama teknolojilerinin kullanımına henüz ciddi bir kapasite yaratamamış olan ülkemizde, elektrik enerjisi üretildiği anda tüketilmesi gereken bir karaktere sahiptir. Üretimin tüketimden bu düzeylerde fazla veya az olması durumunda zaten teknik olarak şebeke dengesinin sağlanması da mümkün değildir”.
“VERİLER HATALIYSA FAZLADAN ÖDEME KAÇINILMAZ OLUR”
Şeffaflık Platformu`nda yayınlanan anlık veriler için bir hata ve sonradan düzeltme payı olmasının normal kabul edilebilir olduğunu bildiren açıklamada, bu boyutta bir veri hatasının söz konusu olmaması gerektiği kaydedildi.
Açıklama şöyle devam etti, “Saatlik tüketim verileri, üretim şirketlerinin verdikleri tekliflerin yönünü belirlemektedir. Ayrıca enerji üretim şirketlerine EPİAŞ`ın yapacağı ödemelerde de bu üretim rakamları baz alınmaktadır. Bu verilerde bir hata söz konusuysa fazladan ödeme yapılması kaçınılmaz olacaktır. En yüksek teklifin geçerli sayıldığı bu borsa yapısında, saat 08.00 için kamuoyuna açıklanan verilerle mali işlem yapılacaksa, fiyatın tavanda şekillenmesi de kaçınılmazdır”.
“HATA OLUIP OLMADIĞI EN KISA SÜREDE AÇIKLANMALIDIR”
Hisse senedi ve diğer emtia borsalarında buna benzer veri sapmalarının, manipülasyon riskine karşı mutlaka mercek altına alınarak, incelendiğini hatırlatan EMO, verilerde bir hata olup olmadığının en kısa süre içinde kamuoyuna açıklanmasını; üretim şirketlerine yapılan ödemelerin nasıl şekilleneceğinin de net bir şekilde ortaya konmasını istedi.
EMO açıklamasında temel kamu hizmetlerinden biri olan elektrik enerjisinin gereksiz yüklerle pahalılaştırılmasına, sıradan bir emtia gibi alınıp satılmasına son verilmesi talebini yineledi ve enerjinin, kâr odaklı sıradan bir ticari faaliyet alanı olmaktan çıkartılarak, yeniden kamu hizmeti olarak yapılandırılmasının, sanayiciler başta olmak üzere tüm üretici kesimler ve yurttaşların yararına olduğunu vurguladı.
Açıklama şu ifadelerle sona erdi, “Kamunun enerji alanına yatırım yapmasının önündeki engeller kaldırılarak, üretim, iletim ve dağıtımıyla dikey entegre bir kamu tekeli tekrar kurulmalıdır. Önümüzdeki dönemde enflasyonla etkin mücadele için ‘planlı’ bir enerji yönetimine geçilmesi artık zorunluluk haline gelmiştir. Asgari ücretle geçinen geniş halk yığınlarının bu yükü daha fazla kaldıramayacağı uyarısını tekrar ederek, enerjinin yönetiminin ticari ve siyasi müdahalelerden uzak özerk bir yapıya devredilmesi çağrımızı yineliyoruz”.