Enerji Günlüğü - Yaklaşık bir haftadan bu devam eden, lisanssız üretilen elektriğe satış kısıtlaması getirilmesine yönelik tartışmalara Elektrik Mühendisleri Odası da (EMO) müdahil oldu. EMO’dan yapılan açıklamada, önemli eksikleri ve yanlışları olmakla beraber, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği ile enerji maliyetleri ve elektrik faturalarının son dönemde çok hızlı artması nedeniyle lisanssız yatırımlara yönelik ilginin de yükseldiği hatırlatıldı.
ÇATI GES YATIRIMLARI HIZLANMIŞTI
Elektrik faturasını düşürmeyi hedefleyen tüketicilerin olanakları ölçüsünde başta güneş olmak üzere küçük ölçekli yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi yatırımlarına yöneldiğinine değinilen EMO açıklamasında “Bu alana yönelen küçük ve orta ölçekli bazı yatırımcılar da lisanssız üretim mevzuatındaki kolaylıktan faydalanıp kurulu gücü yüksek, fiili tüketimi düşük tüketim tesislerinin bina, çatı ve diğer uygun alanlarını kiralayarak elektrik üretim tesisi yatırımlarına hız vermişti” denildi.
Son yönetmelik değişikliğiyle lisanssız tesislerin, lisanslı santrallara benzer şekilde gelir elde etmesinin önüne geçilmesinin hedeflendiğine değinilen EMO açıklamasında, bunun yönetmeliğin ruhuna aykırı birtakım uygulamaları engelleme amacı taşıması itibarıyla olumlu değerlendirilebileceği ifade edildi.
“YÖNETİM ZAFİYETİ ÖRNEĞİ”
Bu değişikliği “Türkiye'nin enerji alanındaki başıboşluğu, kronik hale gelen denetim ve yönetim zafiyetlerini bir kere daha gösteren özlü bir örnek” olarak nitelendiren EMO’nun açıklamasında şu görüşlere yer verildi:
“Öncelikle bu değişiklik başta güneş olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelen ilginin düşmesine neden olma riski taşımaktadır. Sınırlandırmanın 12 Mayıs 2019`dan itibaren geriye dönük olarak başlatılması son dönemde gerçekleştirilen yatırımlar için sorun teşkil edecek, örneğin kredi ödemelerinde risk oluşacaktır. Bu nedenle uygulama için geçiş tarihinin, yürürlük tarihinden sonra belirlenmesi daha doğru olurdu.”
ÜÇTE İKİSİ NEDEN KORUNDU?
Temmuz 2022 itibariyle 8 bin MW’nin üzerinde bir kurulu güce sahip lisanssız elektrik üretim tesislerinin üçte ikilik kısmı için önceki mevzuattan kaynaklanan haklarının korunduğuna dikkat çekilen EMO açıklamasında “Son değişikle yaklaşık üçte biri için 10 yıllık üretim fazlasını satma hakkı, tüketim miktarıyla sınırlandırılmıştır. Bunun nedenini anlamak da mümkün değildir” denildi.
ÜLKE EKONOMİSİN BALTALAMAK
EMO, bina yüzeyleri ve çatılarda halen yüksek bir elektrik üretim potansiyeli bulunduğuna işaret ederken “Bu kapasitenin yalnızca mahsuplaşmaya izin verilmesi durumunda kullanımının sınırlı kalacağı açıktır. AKP döneminde sıkça örneğini gördüğümüz, günübirlik, plansız kararlar, sektörün geleceğinin yanı sıra ülkenin ekonomisini de baltalamaktadır” değerlendirmesinde bulundu.
"HURDA GÜNEŞ PANELİ PİYASASI OLUŞACAK"
EMO yönetimi, üç yıldan fazladır uygulanan bir kuralı bir gecede geriye dönük olarak değiştirmenin başka sonuçlarının da olacağı belirtildi. Açıklamada “Üretim fazlasını bedelsiz sisteme vermek zorunda kalacak tesislerin bir kısmı sökülecek, bir kısmında ise kapasite düşürme çalışması yapılacaktır. Kaynak israfı yaratan bu değişiklik, ikinci el, sökülmüş veya hurda güneş paneli piyasası doğuracaktır.”
“KÜÇÜK YATIRIMCI ÜRETİME KATILMALI”
Enerjide dışa bağımlılık çıkmazından kurtulmanın yolunun yerli cihaz ve ekipman geliştirme koşuluyla yenilenebilir enerji yatırımlarına ağırlık vermekten geçtiğine değinilen EMO açıklamasında “Bu kapsamda tüm uygun alanların kullanılması amacıyla başta kooperatifler olmak üzere küçük yatırımcıların, kendi ihtiyaçları dışında da enerji üretebilmesine olanak sağlanmalıdır. Bu yatırımlara yönelik lisanslama süreçleri kolaylaştırılmalı, üretilecek enerjinin hangi şartlarda, ne kadar süre satın alınacağı günübirlik değişmeyecek kurallara bağlanmalıdır” denildi.
"YANLIŞ YÖNLENDİRME: HALKA BEDAVA ELEKTRİK"
EMO, son yönetmelik değişikliğinin olumsuz etkileyeceği, devrede veya kurulma aşamasındaki lisanssız üretim tesisleri için kamu yararı gözetilerek acil bir ara çözüm geliştirilmesi gerektiğini savundu. Söz konusu değişikliğin ülkenin yenilenebilir eneri alanındaki gelişimine ket vuracağını iddia eden EMO, buna rağmen mevzuattaki güncellemenin “halka bedava elektrik verilecek” türü ifadelerle ve “bir müjde verir gibi” kamuoyunda tartışmaya açılmasını “anlaşılmaz bir durum” olarak niteledi.
"ENERJİ KOOPERATİFÇİLİĞİ VE DAĞITIK ÜRETİM DESTEKLENSİN"
Türkiye’de enerji alanında kamu yararını gözeten bir kurum bulunmadığı iddiasına da yer verilen EMO’nun açıklamasında şöyle denildi:
“EPDK`nın farklı sermaye gruplarının ve lobilerin birbiriyle çelişen çıkarlarını dengelemek için mevzuatı yapboz tahtasına çevrilmesine artık izin verilmemelidir. Ucuz ve kaliteli enerjiye erişimi güvenceye almak için yurttaşların kuracakları kooperatifler aracılığıyla dağıtık üretim tesisleri kurmaları teşvik edilmelidir. Enerji şirketlerinin inisiyatifine terk edilen bu alanda yeniden kamu otoritesi tesis edilmelidir. Kamunun enerji yatırımları yapmasının önündeki engeller kaldırılarak, elektrik alanında dikey entegre kamu tekeli yeniden kurulmalıdır.”