Enerji Günlüğü - Türkiye’de enerji piyasasının en dominant ürününün doğalgaz olduğunu söylemek mümkün. Çünkü doğalgaz petrol fiyatlarında yaşanan gelişmelerden etkilendiği gibi, enerjinin en yaygın kullanım formlarından elektrik üzerinde de belirleyici bir role sahip. Türkiye’nin elektrik kurulu gücünde dörtte birden fazla bir payı bulunan doğalgaz çevrim santralleri, en rahat aç-kapa yapabilen tesisler olarak, elektrik arz-talebindeki gelişmelerin yönetilmesinde özel bir rol de üstleniyor.
Bu arada, 21. yüzyılın ilk çeyreğinde, kullanım alanı ve toplam içindeki payı en hızlı artan birincil enerji kaynağı hangisi diye sorulsa rahatlıkla “doğalgaz” cevabı verilebililir. Çünkü hem sağladığı konfor, hem de kömür ve petrol gibi diğer fosil yakıtlardan daha az kirletici özelliğe sahip bir kaynak olması, doğalgazı yenilenebilir kaynaklarla birlikte halen tercih edilen bir enerji türü konumuna getiriyor.
Hal böyle olunca, enerjide dışa bağımlılığı yüksek bir ülke konumundaki Türkiye’nin de bu alandaki gelişmelerden etkilenmesi kaçınılmazdı elbette. Nitekim Türkiye, büyük bir tüketici ülke oluşu, topraklarından geçen boru hatları ve yeni keşfettiği dev rezervlerle doğalgaz alanında kritik bir konuma sahip.
Türkiye’de doğalgaz alanındaki gelişmeleri öteden beri yakından izleyen isimlerden biri ile, BOTAŞ’ın eski Gaz Alım Dairesi Başkanlarından, enerji piyasaları uzmanı Ali Arif Aktürk ile konuştuk. Aktürk’e, petrol ve doğalgaz fiyatlarında son zamanlarda yaşanan yükselişi ve bunun olası etkilerini sorduk.
TÜRKİYE UCUZLUKTAN FAYDALANDI
Son beş altı yıldan bu yana teknoloji ve altyapıdaki gelişmelerin etkisiyle spot LNG piyasasının büyüyüp yaygınlaştığına işaret eden Ali Arif Aktürk, “2020 yılında ise tüm dünyada pandeminin etkisiyle ekonomiler daralınca petrol doğalgaz fiyatları geriledi. Türkiye de bundan yararlandı ve 2020 yılında oransal olarak tarihinin en yüksek LNG ithalatını gerçekleştirdi” dedi.
GAZ FİYATLARI REKOR SEVİYELERDE
Ancak Aktürk, pandemi etkisiyle ötelenmiş talep devreye girince 2020 yılının son çeyreğinden itibaren yükselişe geçen gaz fiyatlarının son dönemde rekor seviyelere ulaştığını ifade etti. Aktürk şunları söyledi “Bugün Avrupa’nın en büyük doğalgaz piyasası konumundaki Hollanda’da bulunan TTF’de, İngiltere’deki NBP’de fiyatlar rekor seviyelere ulaştı. Akdeniz havzasında birim (MMBTU) başına fiyatlar 5 dolardan 14 dolar seviyesine yükseldi. Bu artışın büyük kısmı son 4-5 ay içinde yaşandı. Bu yükseliş Türkiye ve bölgedeki diğer doğalgaz ithalatçısı ülkeleri çok yakından ilgilendiriyor.”
PETROLDE YÜKSELİŞ GAZI DA ETKİLER
Türkiye’nin uzun vadeli doğalgaz ithalat kontratlarının halen ağırlıklı olarak petrole endeksli olduğunu hatırlatan Ali Arif Aktürk şöyle devam etti:
“Türkiye’nin uzun dönemli kontratlar kapsamında ithal ettiği doğalgaza ödediği fiyat üç ayda bir, son altı aylık dönemlerin verileri dikkate alınarak yeniden hesaplanıyor. Türkiye, buna göre belirlenen fiyatlardan gaz alıyor. Dolayısıyla petrol fiyatlarının yükselmesi Türkiye’nin uzun vadeli kontratlardaki fiyatlarını etkileyecektir.”
“YENİ GAZ TEDARİK KAYNAKLARI BULUNMALI”
Ali Arif Aktürk, Türkiye’de kış döneminde özellikle konutlardaki talep artışı nedeniyle spot doğalgaz tedarik ihtiyacının arttığını, doğalgaz çevrim santrallerinin gaz kullanımının da yükseldiğini anlattı. Artan talebi karşılayabilmek için Türkiye’nin yeni kaynaklardan gaz ithal etmesi gerektiğini kaydeden Aktürk
“Türkiye’nin kontrata bağlanmış tedarik imkanı 42 milyar metreküp. Oysa toplam talebin 60 milyar metreküplere varacağını söyleyenler var. Bu kadar olmasa bile 57-58 milyar metreküpe ulaşılacaktır” dedi.
“GAZ FATURASI 2 MİLYAR DOLAR ARTAR”
Ekim ayından sonra da hava sıcaklıklarına göre değişecek olsa da ısınma amaçlı gaz talebinin artacağını ifade eden Ali Arif Aktürk şöyle devam etti: “6-8 milyar metreküp arası ilave tüketim olacağını varsayarsak, bu kısım yeni fiyatlardan, yani daha yüksek birim fiyatlardan tedarik edilmek durumunda. Bunun bizim ithalat faturamıza 1-2 milyar dolar arasında ilave bir etsisi olur diye düşünüyorum.”
İTALYA PİYASASINA ENDEKSLİ FİYATTAN HAZAR GAZI ALINACAK
Ali Arif Aktürk, Türkiye’nin Azerbaycan ile üç yıllık spot boru gazı anlaşması yaptığına ilişkin haberler yayınlandığını belirterek “Yine de ilave spot LNG’ye ihtiyaç olacak” ifadesini kullandı. Aktürk şöyle konuştu:
“Türkiye’nin spot Azerbaycan gazı için yaptığı yeni spot doğalgaz kontratlarında tarafların İtalya'daki gaz piyasasına bağlı bir fiyat formülü üzerinde anlaştıkları yazılıp çizildi. Bu, satıcı ülke Azerbaycan açısından bir fırsat maliyeti olarak görülebilir. Çünkü TANAP üzerinden piyasaya sunulan bu gaz, Türkiye şebekesine verilmezse İtalya’ya kadar gidecek bir ürün. Bu yüzden de BOTAŞ ve Azerbaycan gazının satıcısı konumundaki oyuncular, pazarlıklarda İtalya piyasasını baz almaları şaşırtıcı değil.”
Mehmet KARA - Enerji Günlüğü