HASAN YİĞİT
Antalya’da gerçekleştirilen Yenilenebilir Enerji Sistemleri ve Enerji Verimliliği Fuarı’nda (RENSEF) Enerji Günlüğü Solar Düello Etkinliği gerçekleştirdik. Enerji Günlüğü Genel Yayın Yönetmeni Mehmet Kara’nın moderatörlüğünde, komşu köşenin yazarı Serdar Ekiz ile güneş enerjisine ilişkin mevzuat ve uygulamaları tartıştık.
Bu oturumda ortaya attığım ve hala arkasında olduğum, gerçekleşme ihtimalini de yüzde 99.9 olarak ifade ettiğim bir iddiam var.
Peki neydi bu iddia? Güneş enerjisi yatırımcısına verilen kilovatsaat (kWh) başına 13.3 dolar/cent’lik satın alma desteği 31 Aralık 2017 tarihinde düşecek. Hatta ben bu iddiamı biraz daha somutlaştırıp bir rakam bile ortaya attım. Bana göre GES yatırımcısına verilecek fiyat alım garantisi rakamı kWh başına 8,00 dolar/cent olabilir.
Peki nerden çıktı bu tahmin rakamı? Biraz anlatayım. Bilindiği gibi, Almanya’da 1 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe girecek yeni Yenilenebilir Enerji Yasası’nda (Erneuerbare Energien Gesetz - EEG) güneş elektriğine ödenecek fiyatlar yeniden düzenlendi. Düzenlemede 750 kW altı, lisans yarışmasına tabi olmayan güneş santralleri için kWh başına satın alım fiyatı 8,91 euro/cent olarak belirlendi. Ve bu rakam aynı zamanda, lisanslı güneş santralleri için açılan ihalelerde oluşabilecek fiyatların üst sınırı.
Gelelim bizim Türkiye deki duruma. Ama dikkat! İlki 15 Aralık 2015 tarihinde yapılacak YEKA ihalesinde güneş santrali projeleri yarışacak. Peki o ihalede oluşacak fiyata getirilen üst sınır neydi bir hatırlayalım… Evet doğru bildiniz, kWh başına 8.00 dolar/cent.
Ben de elimdeki taşları önümüzdeki puzzle’da yerlerine koyup tahminimi oluşturdum. Bence en geç 31 Aralık 2017 tarihinden itibaren geçici kabulü yapılacak yeni santraller, mevcut 13,3 dolarcent’lik fiyat alım garantisini göremeyecek.
RENSEF’teki oturumda bu konudaki iddiamı ortaya atarken bir şey daha söylemiştim. Bu uygulama, çok daha yakın bir tarihte devreye girebilir. Ve şu an itibariyle o ifadenin de arkasındayım.
Peki bu tahmine nereden ulaştım? Cevap basit: Son haftalarda Ankara’daki kurumlarda işlerin duraklamasından… Ve Adana’daki 7. Türkiye Enerji Zirvesi’nde konuşan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak’ın ifadelerinden de anlaşılıyor ki, söz konusu değişiklik çok daha yakın bir zamanda hayata geçebilir.
Gelelim yazımın başlığına. Türkiye’de sağır sultan bile biliyor ki "1 Ampul ile 1 MW" projelere karşı alerjim var ve hatta bunu etik de bulmuyorum.
Lisanssız Üretim Yönetmeliği’nin (LÜY) esas amacı ticari yatırımları artırmak değildi. Esas amaçlardan biri sanayideki elektrik maliyetini düşürmek ve rekabet gücünü artırmak. Maalesef LÜY bazı kesimler eliyle kötüye kullanıldı ve bugünkü tablo ortaya çıktı.
Yüksek miktarda öz tüketimi olmayan arazi projelerinin üreteceği elektriğe ödenecek fiyattaki değişim konusunda inisiyatif Bakanlar Kurulu’nda. Ancak öz tüketim ağırlıklı projeler ve çatı tipi projelerde 13.3 dolar/cent seviyesindeki alım fiyat garantisi, Türkiye’nin COP21 hedeflerine ulaşabilmesi için 31 Aralık 2020’ye kadar uygulamada kalmalı.
Yine Alman EEG'sinden bir örnek vermek istiyorum. Almanya’da çatı tipi GES projeleri arazi GES'lerinden yüzde 20-30 arası daha çok teşvik alıyor. Bu güzel uygulamayı Türkiye’de neden görmeyelim?
Bireysel çatı projeleriyle ilgili mevzuatta ve uygulamada maalesef daha çok belirsizlikler ve zorluklar mevcut. Bu belirsizlikler ortadan kaldırılmalı, zorluklar da acilen düzeltilmeli.
Ayrıca EPDK’nın ve daha doğrusu hükümetin acilen küçük ölçekteki GES'lerin yolunu açması için "yamasız" yeni bir mevzuatı hayata geçirmesini diliyorum. Hükümetten ricam, bireysel çatı GES kurmak isteyenlerin önünün kısa zamanda açılması. Bilindiği gibi Almanya’daki 40 GW civarındaki kurulu GES gücünün yüzde 75'e yakın bölümü Çatı tipi GES’lerden geliyor.
Yenilenebilir enerji yatırımlarında yeni teşvik, yatırım modeli ve ticaret modeli nasıl olmalı sorusunun cevabı da 7. Türkiye Enerji Zirvesi’nde tartışıldı. Ben de bu konuda bir çalışma yaptım ve LÜY kapsamındaki GES projelerini sınıflandırdım.
“1 Ampül ile 1 MW” GES projeleriyle elektrik satmak isteyenler tarafından cadı avına koyulacağımdan adım kadar eminim ama böylesi bir öneriyi birilerinin ortaya koyması lazımdı. İşte önerilerim:
Bir kere, 999 kWe kadar arazi tipi GES projeleri, öztüketim oranlarına göre üç sınıfa ayrılsın. (A) yüzde 33,33’e kadar öztüketim, (B) yüzde 33,34-66,66 arası öz tüketim ve (C) yüzde 66.67 üzekinde öz tüketim...
(A) sınıfındaki projeler, yeni gelecek standart tarife üzerinden, yani kWh başına 8 dolarcent’ten elektriğini satabilin. (B)ve (C) grubundaki GES’lerin elektrik satış fiyatı kWh başına 13.3 dolarcent olsun.
Yalnız gecen EPDK’nın yayınladığı Dağıtım Lisans Sahibi Tüzel Kişiler ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Tarife Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar Değişiklik Taslağı’ındaki Madde 16 (2) deki uygulamayı hayata geçirebilir. Orada “Lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller, sistem üzerinde oluşturdukları maliyetler dikkate alınarak farklaştırabilir” diye yazıyor.
Bu madde de küçük ekleme ile benim (B) ve (C) modelimde kullanılabilinir. (C) sınıfındakiler standart bedelden öderken (B) sınıfındakilerin yüksek bedelden ödemeleri gerekir. Yüksek öz tüketim olan GES yatırımcılarına verilmiş bir ödül olarak görmek lazım bu modeli.
Şimdilik burada bırakalım. Çünkü konu çok önemli olsa da çok karışık… Haftaya görüşmek dileğiyle…