HASAN YİĞİT
Güneş enerjisi yatırımlarının tabana yayılmasında da etkili olacağı düşünülen 10 kW altı güneş enerji santralleri (GES) için son çıkan düzenleme, bu tip tesislerde yapı izni şartını ortadan kaldırdı. Bu değişiklik ile birlikte sektördeki oyuncular, bu tesislerin en kolay ve en kısa sürede nasıl kurulabileceğine odaklanmış durumda. Fakat nedense hiç kimse Türkiye’deki bina stokunun buna hazır olup olmadığına bakmıyor.
Çatılarında GES kurmak isteyenlerin, bu tesislerin yol açabileceği ya da tesislerin bizzat kendisinde ortaya çıkabilecek risklere karşı önlemler alması gerekir. Tabii bu tesislerin 20-30 otuz yıllık ömrü boyunca herhangi kötü bir sürpriz yaşamak istemiyorlarsa… Tahmin edebiliyorum, aklınıza hemen “ne demek istiyorsun” sorusu geliyor. Hemen anlatmaya başlayalım en iyisi.
Yatırım yaparken kar edeceğim diye ucuz ve kalitesiz malzemeler almak size ileride dezavantaj olarak geri dönebilir. Evet, güneş enerjisi, yatırım açısından iyi bir kaynak. Ayrıca uzun süreli bakarsanız, yatırım maliyeti son derece düşük sayılabilir.
Eğer uzun süre bu yatırımın avantajlarından yararlanmak isteniyorsa, bazı ayrıntılara dikkat edilmeli. Fakat çoğu zaman bu göz ardı ediliyor. Sonuç olarak herhangi bir hasar durumunda ne yazık ki yatırımcılar üzülebiliyor. Yatırımcıların ileride “keşke uzman bir şirketten destek alsaydık” dememek için bu hassas ayrıntılara işin daha en başından dikkat etmeleri şart. Şimdi dilimiz döndüğünce bunları sizlere aktarmaya çalışalım.
1 - PARATONER HER ZAMAN ŞARTTIR
Çatı tipi GES’ler, metal altyapı konstrüksiyon üzerine monte ediliyor. Ayrıca güneş modüllerinin çerçeveleri alüminyumdur. Modüller altında ise kablo ve konektör bağlantıları vardır. Bu nedenle bütün çatı güneş santrallerinin yanında büyük bir ağaç ya da başka fiziki varlıklar yer alsa bile paratoner zorunlu olmalıdır.
2 - YILDIRIM TOPRAKTAN BİNAYA GEÇEBİLİR
Genellikle içeriden gelen yıldırımlar (yüksek voltaj) çoğu zaman kurulumlarda göz ardı ediliyor. Topraktan gelen yıldırımdan kaynaklanan yüksek voltajdan korunmak için binalarda mutlaka bir koruma sistemine yer verilmeli. Çünkü böylesi durumlar üzerinde GEG bulunan binanın yanında komşu binalardan da kaynaklanabilir. Yani komşu binaya yıldırım çarpmasının yol açtığı yüksek voltaj, sizin binanıza da gelip kablolar üzerinden bütün binaya dağılır. Evirici dahil bütün elektronik aletler büyük bir risk altında kalır. Bu nedenle çatıda GES olmasa da iç yıldırıma karşı mutlaka bir koruma sistemi yapılması elzemdir.
3 - YANGIN RİSKİNE KARŞI ÖNLEM ALINMALI
Çatıda kurulan GES’ler binada çıkacak yangına karşı elektrik kapatma koruma sistemine de sahip olmalı. Yangın durumunda itfaiye geldiği zaman, bina elektriğini şebekeden kapatabilmesi lazım. Çünkü yangını söndürürken suyun elektrikle temas etmemesi gerekir. Aksi durumda bina ve çevresindeki insanlar hayati tehlike altında kalır. Hatta ana şebekeden gelen elektrik kapatılsa bile güneşli günlerde şebeke ve eviricide az da olsa elektrik akımı mevcuttur. Böylesi durumların yaşanmaması için güneş panellerinin arkalarına açma-kapama koruma sistemi eklenmesi gerekir. Ayrıca bu sistemin şalterinin itfaiyenin ulaşabileceği bir noktada bulunmasında büyük yarar vardır. Çatılarında GES bulunan binaların görünen bir yerinde, binada GES bulunduğuna dair uyarıcı bir tabela asılmasında da büyük yarar var.
4 - AKÜLERİ DEVRE DIŞI BIRAKMA MEKANİZMASI
İleride bazı evlerde elektrik depolanması için aküler kullanılmaya başlanacak. Bu nedenle akülerin yangın durumunda sistemden izole edilmesi için de bir koruma mekanizması kullanılmalı. Çatı tipi GES kurmak isteyenlerin buna yönelik de önlem alması önemli.
5 - DOLU HASARLARINI HAFİFE ALMAYIN
Bildiğimiz küresel ısınma sonucu kötü hava koşulları yaşanmaktadır. Bunlardan birisi de doludur. Dolular güneş panellerinin camlarını kırabilir ve altındaki hücrelere zarar verebilir. Çıplak gözle görülmese bile bu hasarlar güneş hücrelerinde kalıcı hasar bırakabilir. Bu tür mikro çatlaklar ancak özel aletler sayesinde görülebilir. Eğer o bölgede şiddetli dolu olmuşsa santralin bir uzman tarafından kontrol edilmesi gereklidir. Hızlı bir hasar tespiti, modüllerin aşırı ısınmasından dolayı yaşanabilecek yangın tehlikesinden korumuş olur.
6 - HAYVANLAR SİSTEMDEN UZAT TUTULMALI
Çatı tipi GES’lerde yılda en az bir kere sistemin ve özellikle kabloların olduğu bölgelerin hayvanların barınmasına karşı kontrol edilmesi gerekiyor. Kablo kanalları arasında barınmayı tercih eden fareler kabloları kemirmekten de hoşlanabiliyor. Minik dostlarımızın bu kemirme merakı, kısa devre riskini ortaya çıkarıyor. Benzeri şekilde kuşlar da modüllerin köşelerinin alt taraflarını yuva için en uygun mekanlar kabul edebiliyor. Bu ve benzeri misafirler, santral sahipleri için bir tür baş ağrısı kaynağıdır. Bunlardan korunmak için santralin olduğu bölge çit vb. malzemelerle korunmalı.
7 - KÜÇÜK DEMEYİN, MUTLAKA SİGORTALATTIRIN
10 kW altındaki sistemlerin sigortalanması, büyük ölçekli GES’lere göre çok zordur. Çünkü sigorta şirketleri bunları fiyatlandırırken, kendilerini görece yüksek miktarlarda prim almak zorunda hisseder. Bu yüzden, çatı tipi GES’ler için ayrı poliçeler geliştirilmese bile, konut veya işyeri sigortaları içerisine GES klozlarının da eklenmesinde yarar var. GES’lere yönelik poliçe seçenekleri sunan Kotra Sigorta’nın bu konuda hazırlıkları olduğunu biliyoruz ancak alınacak çok mesafe var.
8 - SERVİS AĞI BULUNAN MARKALARI TERCİH EDİN
Çatı tipi GES’lerde, büyük ölçekli GES’lerde olduğu gibi paneller, kablolar, eviriciler ve benzeri ekipmanlar seçilirken, mutlaka kaliteli ve servis ağı bulunan markalar tercih edilmeli. Çünkü kurulacak sistemle ilgili herhangi bir sorun yaşandığında ekipman üretici ve tedarikçisine kolaylıkla ulaşılabilme.i Çoğu Uzakdoğu menşeili ekipmanlar rakiplerine karşı fiyat avantajı sunsa da, sorun yaşandığında ortaya çıkan maliyet, diğerlerine oranla birkaç misli rakamlara ulaşabiliyor. Çünkü Türkiye’de ulaşabileceğiniz yetkili ve teknik servisi bulamadığınızdan, arıza durumunda ekipmanı tamir ettiremeyip yenisini almak zorunda kalabilirsiniz.
9 - GES’İNİZİ YETKİLİ VE UZMAN ŞİRKETLER KURSUN
Kurulumu yapacak şirketi seçerken firmanın bu işte ne kadar uzman olduğuna bakılmalı. Ayrıca kurulumcu firmanın, tesis ile aynı ya da en yakın bölgede bulunmasına dikkat edilmeli. Çünkü aynı bölgedeki kurulumcular, bölgenin iklim şartını bildikleri için çatı kurulumunu buna göre tasarlayabilirler. Peki iyi bir kurulum şirketi, referanslarının dışında nasıl anlaşılır? Yukarıda verdiğimiz ipuçlarının kurulum şirketinin teklifinde yer alması ve meslek odaları ile sektörel derneklere üye olup olmadıkları önemli bir referans kabul edilebilir.
Hasan YİĞİT - Enerji Günlüğü / 10 Temmuz 2017