Bugün, yani 17 Aralık 2013 tarihinde Azerbaycan`ın başkenti Bakü’de "Şahdeniz" projesinin 2. aşaması nihai yatırım anlaşmasının imza töreni yapıldı. Anlaşmayı SOCAR Başkanı Rövnag Abdullayev ve BP Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye bölgesel Başkanı Gordon Birrell imzaladılar.
"Şahdeniz-2" projesinin uygulanması sonucunda Azerbaycan`ın sürekli ekonomik gelişiminin ve uluslararası işbirliğinin sağlanması öngörülmektedir. Nitekim "enerji güvenliği Azerbaycan’ın milli güvenliğin ayrılmaz bir parçasıdır" ve bu Azerbaycan için her zaman önemli olmuştur.
Bu sebepten Azerbaycan, 2011`de Avrupa Birliği ile stratejik işbirliği hakkında memorandum, 2012`de Türkiye ile Trans-Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi anlaşmasını imzalamış ve Trans-Adriyatik projesini tercih etmiştir.
Bugün nihai yatırım anlaşmasının imzalanmasıyla Azerbaycan bundan sonraki hem ekonomik, hem de siyasi tercihinin Türkiye ve Batı eksenli olduğunu bir kez daha kanıtlamıştır.
Anlaşmanın hayata geçirilmesiyle Avrupa`nın enerji haritasının değişeceğini söyleyebiliriz. Projenin gerçekleşmesi Avrupa Birliği ile bölgenin ilişkilerini güçlendirecek ve enerji kaynaklarının Avrupa`ya naklini çeşitlendirmeye olanak sağlayacaktır. Anlaşmalar, Avrupa`ya yönelik dördüncü gaz rotasının oluşturulmasını sağlamak için 45 milyar dolar değerindeki bu boru hattı projesinin gerçekleşmesine zemin hazırlamaktadır.
Alınacak gaz arzını çeşitlendirmek ve Avrupa`nın Rusya`ya bağımlılığını azaltmak için Norveç, Rusya ve Cezayir`den mevcut boru hatlarının üstüne "Dünyanın önde gelen hidrokarbon bölgelerinden biri" olarak nitelendirilen Hazar bölgesinden, Azerbaycan`dan Güney Avrupa`ya gaz arzını karşılamak için yeni bir kaynak açacaktır.
Şahdeniz 2 projesi ilk aşamada Azerbaycan, Türkiye, Yunanistan, Arnavutluk, Bulgaristan ve İtalya`yı kapsayacak. Daha sonra bu ülkeler arasına Karadağ ve Hırvatistan`ın, sonraki aşamada ise Romanya ve Avusturyalı ortakların da katılacağı ifade ediliyor.
Şahdeniz 2 Projesi, Azerbaycan gazına Avrupa`ya geçiş yolunu açmaktadır. Bugünkü kararla 9 Avrupa şirketiyle bağlanmış gaz satışı sözleşmeleri şimdi artık yürürlüğe girecek. Sonuçta, Şahdeniz gazının yılda yaklaşık 10 milyar metreküpün 25 yıl içinde İtalya, Yunanistan ve Bulgaristan`daki tüketicilere nakledilmesi öngörülüyor. Ayrıca, Şahdeniz-2’den üretilecek gazın yılda yaklaşık 6 milyar metreküpü Türkiye`deki tüketicilere ulaştırılacak.
Gaz satışı ve nakli konusundaki tüm anlaşmalar, Şahdeniz ortaklarının tahsis ettiği Azerbaycan Gaz Tedarik Şirketi tarafından SOCAR çatısı altında yönetilecek.
Aynı zamanda Şahdeniz-2 projesi nihai yatırım kararının imzalanması Azerbaycan ve Gürcistan ile Güney Kafkasya Boru Hattı (SCP) genişletilmesi, Türkiye üzerinden geçen Trans-Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP), ayrıca Yunanistan ve Arnavutluk`a geçerek İtalya`ya uzanan Trans-Adriyatik Boru Hattı (TAP) inşaatı ile ilgili planların gerçekleşmesini başlatmaktadır.
Belirtmek gerekir ki, projenin uygulanması sırasında en modern teknolojiler uygulanacak. Azerbaycan gazını Avrupa`ya ulaştıracak boru hatlarının toplam uzunluğu yaklaşık 3 bin 500 kilometre olacak.
Bu projeler aynı zamanda, Azeri doğal gazının Bulgaristan`a ulaşması için gereken altyapıyı da oluşturacak ve Avrupa`ya yeni bir Güney Gaz Koridoru açacak.
Şahdeniz-2 ile Güney Gaz Koridoru Boru Hattı Projeleri, dünya petrol ve gaz endüstrisinde şimdiye kadar gerçekleştirilmiş en büyük ve en karmaşık girişimlerden biridir.
Şahdeniz projesi kapsamında denizde 26 sualtı kuyusunun kazılması ve tamamlanması, ayrıca köprüyle birleştirilecek iki platformun inşaatı, karada ise Sengeçal’da yeni teknik tesislerin inşası öngörülmektedir.
Şahdeniz-2 ve GGK’nın genişletilmesi projelerinin toplam değeri yaklaşık 28 milyar dolar olacak. Şahdeniz yatağından üretilecek yılda 16 milyar metreküp gaz, yaklaşık 3 bin 500 kilometrelik mesafeye nakledilerek Gürcistan, Türkiye, Yunanistan, Bulgaristan ve İtalya`daki milyonlarca tüketicinin ihtiyacını karşılayacak.
Bu hat üzerinden Gürcistan ve Türkiye`ye ilk gaz satışının 2018 yılının sonlarında gerçekleşmesi öngörülüyor. Buradan geçecek gazın Avrupa`ya ulaştırılması ise bundan yaklaşık bir yıl sonrasında mümkün olabilecek.
Şahdeniz yatağındaki günlük kondensat üretiminin, mevcut 55 bin varilden 120 bin varile ulaşacağı tahmin ediliyor. Daha yakın zaman için ise Şahdeniz ortakları mevcut cihazlar aracılığıyla üretimin yılda 1.4 milyar metreküp artırılmasının şartları konusunda SOCAR ile mutabık kalmış durumdalar. Üretimin bu seviyeye yükselmesi için 2014 yılının sonuna kadar çalışmaların tamamlanması bekleniyor.
SOCAR ve Şahdeniz ortakları ayrıca sahayla ilgili Üretimin Paylaşımı Hakkında Anlaşma`nın (ÜPHA) süresinin 2048 yılına kadar uzatılması için şartları da görüşmüş durumdalar. Şahdeniz ortakları, ÜPHA alanı içindeki yapılarda araştırma ve değerlendirme çalışmalarının yapılmasına dair anlaşmaya da vardılar.
Şahdeniz yatağı, 1999 yılında keşfedildi. Azerbaycan 2006 yılından itibaren Şahdeniz-1 Aşama işletmesinden Gürcistan ve Türkiye`ye gaz ihraç ediyor.
Nihai yatırım kararı aşamasında, SOCAR, Norveçli Statoil şirketinden Şahdeniz ve Güney Kafkasya Boru Hattı`nda yüzde 6.7 katılım payı, BP ise Statoil şirketinden Şahdeniz ve Güney Kafkasya Boru Hattı`nda yüzde 3.3 katılım payı aldı. Her iki operasyon 2014`te yerine getirilmesi beklenen şartlara bağlandı.
Şahdeniz ortakları (satın alma işlemlerinden sonra) aşağıdaki şirketlerdir: BP, operatör (28,8%), SOCAR (16,7%), Statoil (15,5%), Total (10%), Lukoil (10%), NIKO (10%) ve TPAO (% 9). Bu oranlar Statoil’den BP ve SOCAR’ın uygun olarak aldıkları yukarıda belirtilen katılım paylarını da içeriyor. Bu işlemler onların sonuçlanması için 2014`te yerine getirilmesi beklenen şartlara bağlı.
BOTAŞ ve BP`nin, TANAP`ta 2014`te tamamlanması beklenen payları alması işleminden sonra TANAP ortakları ve payları şöyle olacak:
SOCAR, operatör (68%), BOTAŞ (20%) ve BP (12%).
TAP ortakları ve payları ise şöyle : SOCAR (20%), BP (20%), Statoil (20%), Fluxys (16%), Total (10%), E.ON (9%) ve Axpo (5%).