Enerji Günlüğü - Küresel doğalgaz fiyatlarındaki artışlar tüketicilere de yansırken, Türkiye, konut doğalgazının en ucuza tüketildiği Avrupa ülkesi konumunda. Önce küresel talep artışının tetiklediği, ardından Rusya’ya yönelik batı ambargosu ve sonrasında gelen Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışını kısma uygulamaları sonucu artan talep, fiyatlar üzerinde etkili oldu. Enerji emtialarındaki fiyat artışları, nihai tüketicilere de yansıdı, yansıyor.
DÜŞÜK FATURA İÇİN SÜBVANSİYON
Enerji maliyetlerindeki artış, ekonomiler üzerinde enflasyonist etkiye yol açıyor. Ancak pek çok ülke, fiyat artışlarının vatandaşlar üzerindeki etkisini azaltmak amacıyla bazı kullanım alanlarında gaz fiyatlarında sübvansiyon uyuluyor.
Yani enerji fiyatlarındaki artışın bir kısmı genel bütçeden ya da devletin başka gelir kalemlerinden karşılanıyor. Türkiye de gaz fiyatlarını nihai tüketiciye, yani konut gazı kullananlara yansıtmamak için ciddi sübvansiyon uygulayan ülkeler arasında yer alıyor.
ANKARA: UCUZ GAZIN BAŞKENTİ
Household Energy Price Index (HEPI) verilerine göre, metreküp başına Avrupa başkentleri en ucuz gazı Türkiye kullanıyor. Ankara’da doğal gazın konutlardaki metreküp fiyatı 4,68 lira (0,2647 Euro) olurken en pahalı doğal gazı ise Hollanda 53,63 lira (3,01 Euro) kullanıyor.
| Avrupa başkentlerinde konut gazının m3 fiyatı | ||
| Ülke/Başkent | TL | Euro |
| Ankara | 4,68 | 0,2647 |
| Amsterdam | 53,63 | 3,0100 |
| Londra | 35,00 | 1,9600 |
| Berlin | 32,60 | 1,8300 |
| Zagrep | 9,89 | 0,5600 |
| Atina | 32,51 | 1,8200 |
| Sofya | 25,90 | 1,4500 |
HIRVATLAR DA UCUZA TÜKETİYOR
İngiltere yaşayan hane halkı doğal gazın metreküpüne 35 Lira (1,96 Euro) öderken Berlin’de yaşayanlar 32,6 lira (1,83 Euro) ödüyor. Zagrep’te yaşayanlar ise 9,89 lira (0,56 Euro) ile en düşük fiyatı ödeyenlerden. Komşu ülkelerden Yunanistan’ın başkenti Atina’da metreküp başına 32,51 lira (1,82 Euro), Bulgaristan’ın başkentinde ise Sofya 25,9 lira (1,45 Euro) tahsil ediliyor.
ÜCRET/FATURA DENGESİ
Doğalgaz fiyatları ile kişi başına düşen gelir arasındaki ilişkiye bakıldığında da Türkiye dikkat çeken paralardan biri konumunda. Aylık 100 metreküp doğal gaz fiyatının asgari ücret içindeki payının en düşük olduğu ülke yüzde 9.31 ile Türkiye. Bulgaristan’da bu oran yüzde 39.51.
| 100 m3 gazın asgari ücretteki payı (yüzde) (*) | |
| Türkiye | 9,31 |
| İspanya | 15,84 |
| Hollanda | 14,3 |
| Bulgaristan | 39,51, |
| Yunanistan | 17,98 |
| * Fiyatlar Temmuz 2022 dönemine aittir. EURO Kuru için de TCMB'nin Temmuz ortalaması 17,81 lira olarak dikkate alınmıştır. | |
RUSYA REZERV LİDERİ
Dünya genelinde elektrik üretimi ve ısınmada kullanılan kaynakların başında doğal gaz geliyor. Dünyanın bilinen en fazla doğal gaz rezervine sahip ülkesi ise Rusya. Küresel toplam doğalgaz rezervinin yaklaşık yüzde 24'ü Rusya'nın elinde. Rezerv büyüklüğünde İran ikinci, Katar ise üçüncü durumda.
SAVAŞ, FİYATLARI GAZLADI
Doğal gaz ve diğer enerji emtialarının fiyatları uluslararası piyasalarda oluşuyor. Covid-19 salgını sonrası talepteki ani artış ve bu talebin yeterince karşılanamayışı enerji fiyatlarında hızlı bir yükselişe yol açtı. Bu artışı en fazla gaz rezervine sahip ülke konumundaki Rusya ile Rus gazının transit geçiş ülkelerinden Ukrayna arasındaki gerilimin artması da tetikledi. Artan gaz fiyatları doğrudan son tüketiciye de yansımaya başladı. Pek çok ülke ise fiyatları tüketiciye daha az yansıtmak amacıyla sübvansiyon uyguluyor.
UCUZ RUS PETROLÜ BENZİNİ UCUZLATMADI
Bu arada, Rusya’ya yönelik ambargonun da etkisiyle özellikle sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) fiyatları hızla yükselirken, Rusya petrolünde durum tam tersi. Ambargo nedeniyle alıcı bulmakta zorlanan Rus petrolü, brent petrolün yüzde 25-30 altından fiyatlarla alıcı bulmaya başladı. Türkiye’nin petrol ithalatındaki payı yarıya yaklaşmasına rağmen Rus petrolündeki ucuzlama, ülke içindeki akaryakıt fiyatlarına yansımış değil. Çünkü Türkiye’de motorin ve benzin fiyatları, İtalya piyasasında oluşan fiyatlar ile kur hareketlerine bağlı bir formülle belirleniyor.
ENERJİDE GAZIN PAYI DÖRTTE BİR
Öte yandan, doğalgazın enerji tüketimindeki payı 20. yüzyılın son çeyreğinde artmaya başladı. Kullanımı giderek artan doğalgaz günümüzde küresel enerji sahnesinin en belirleyici unsurlarından biri durumunda. Bugün doğal gaz petrol ve kömürün ardından yüzde 25 ile en çok kullanılan üçüncü enerji kaynağı. (Kaynak: Enerji Günlüğü, DÜNYA’da ve Türkiye’de Doğalgaz Raporu)
Mehmet KARA - Enerji Günlüğü