Alınmayan gaza 2,99 milyar lira ödendi

Enerji Günlüğü - Kamu şirketi BOTAŞ, 'Al ya da öde-Take or pay' çerçevesinde almayı taahhüt etmesine rağmen kullanamadığı doğalgaz için Rusya, İran ve Azerbaycan'a üç yılda 2 milyar 999 milyon lira ödedi. En fazla ödeme 1,4 milyar lira ile Rusya'ya yapılırken, İran'a ödenen para 1,3 milyar, Azerbaycan'a ise 186 milyon lira oldu. Zaman’ın haberine göre, BOTAŞ'ın, almayı taahhüt ettiği ama kullanamadığı doğalgaz için ödediği fatura kabarıyor. Kullanılmayan gaz için Rusya, İran ve Azerbaycan'a üç yılda 2 milyar 999 milyon lira ödendi. En fazla ödeme 1,4 milyar lira ile Rusya'ya yapıldı. İran'a ödenen para 1,3 milyar, Azerbaycan'a ise 186 milyon lira. Şirket, parası ödenen gazı kontratlarda yer alan sürede tüketmek için İran ve Rusya'dan gaz alımına ağırlık verdi. Zam yapmayarak tüketimi artırmaya çalıştı. 2008'den sonra ise zamlardan dolayı düşen tüketim, 2011'den itibaren artmaya başladı. BOTAŞ'ın Rusya, İran, Azerbaycan, Cezayir ve Nijerya ile 1986-2001 yılları arasında yaptığı alım kontratlarında 'Al ya da öde' maddesi yer alıyor. Anlaşmaya göre, şirket, taahhüt ettiği doğalgazı almasa bile parasını ödüyor.

Parası ödenen gaz, ülkelerin anlaşmasına göre değişmekle birlikte, kontratta yer alan süre içerisinde geri alınabiliyor. Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'nin (BOTAŞ) anlaşmaları gereği parası ödenen gaz; Rusya Batı Hattı ve İran için 5 yıl, Rusya Mavi Akım için kontrat sonu, Azeri gazı için ise 4 yıl içerisinde telafi hakkı bulunuyor. Enerji Bakanlığı kaynaklarından alınan bilgiye göre, parası ödenen gazın, anlaşmalarda belirtilen süre içerisinde tüketilmesi şart.

BOTAŞ, taahhüt ettiği kadar gazı tüketmek ve satışları artırmak için 'dağıtım şirketleri ve sanayiye ucuz, kamu elektrik santrallerine ise pahalı doğalgaz satışı' politikasını izlemeye başladı. Ancak uygulama BOTAŞ'a pahalıya mal oldu ve 2011 yılını 1 milyar 342 milyon lira zararla kapattı. Kamu şirketi halen, dağıtım şirketlerine bin metreküp doğalgazı 698 liradan, elektrik santrallerine ise bin 32 liradan veriyor. 'Al ya da öde' çerçevesinde ödenen faturanın kabarmasında, yapılan yüksek zamların etkisi oldu. BOTAŞ, 2008 yılında doğalgaza toplamda yüzde 80'e varan zam yaptı. Sert geçen kış şartlarında ve tüketimin arttığı bir dönemde yapılan zam, abonelerin tepkilerine sebep oldu. Zam sebebiyle sonraki yıllarda doğalgaza olan ilgi azaldı. Bu durum BOTAŞ'ın satışlarını olumsuz etkilerken, özel doğalgaz şirketleri de zamlara tepki gösterdi. Doğalgaz İthalatçıları ve İhracatçıları Birliği, satışlardaki düşüşü, "Doğalgaza 2008'de yapılan insafsız zam ve fiyatların düşmesine rağmen uzun süre indirime gidilmemesi üzerine müşterilerde oluşan güvensizliğe" bağlayarak BOTAŞ'ı eleştirdi.

2008'deki yüksek zamlar, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurumu (YDK) Raporu'na da yansıdı: "2008'de doğalgaz satış fiyatları 5 kez artırılmıştır... BOTAŞ 2008'de satmış olduğu doğalgaz fiyatlarını ortalama yüzde 67,8, kümülatif olarak da yüzde 88,9 oranında artırmıştır." BOTAŞ, Enerji Bakanlığı 'ilgili' şirketi konumunda faaliyetlerini sürdürüyor.