Enerji Günlüğü - Özellikle çimento sektörü için önemli girdilerden olan petrokok, bir yıl içinde %170 seviyesinde artan fiyatlarıyla dikkat çekiyor.
Petrokokla ilgili güncel piyasa durumunu ve fiyatlardaki hareketliliği Enerji Günlüğü yazarlarından kömür uzmanı Dr. Nejat Tamzok ile görüştük. Dr. Nejat Tamzok, gelişmeleri değerlendirirken, petrokok fiyatlarında %170’lere varan artışın bir süre daha devam edebileceğine işaret etti ve Türkiye için petrokokun önemini anlattı.
Petrokok fiyatları nasıl bir seyir izliyor? Kömür fiyatlarıyla karşılaştırıldığında petrokoktaki gelişmeleri nasıl değerlendirirsiniz?
Dr. Nejat Tamzok: Petrokok fiyatları, son dönemde rekor seviyeleri test ediyor. Geçtiğimiz yıl Haziran ayında 50 dolar/ton düzeyinde olan yüzde 4,5-5,5 kükürtlü Türkiye teslimi petrokokun fiyatı salgınla birlikte 6 ayda yüzde 100 oranında arttı ve bu yılın başında 100 dolar/ton seviyesine kadar çıktı. Bugünlerde ise fiyatlar; yüzde 4,5-5,5 kükürtlü petrokokta 135 dolar/ton; yüzde 5,5-7 kükürtlü petrokokta ise 130 dolar/tonun üzerinde seyrediyor. Dolayısıyla, son bir yıldaki fiyat artış oranı neredeyse yüzde 170 mertebesinde oldu.
“150 DOLARIN ALTINDAYSA REKABET AVANTAJI VAR”
Aynı dönemde kömür fiyatlarında da benzer artışları gördük. Özellikle Asya’dan gelen güçlü talep ve arz kısıtlamaları nedeniyle buhar kömürü fiyatları son yılların en yüksek seviyelerine çıktı. Uluslararası piyasalarda Avustralya 6000 kcal/kg buhar kömürü FOB fiyatı son bir yılda iki katından fazla artarak 50 dolar/ton düzeyinden Haziran ayı başında 135 dolar/ton seviyesine kadar geldi. Bir yıl önce 55 dolar/ton olan 6000 kcal/kg Marmara teslim ithal kömür bugünlerde 120 dolar/tonun da üzerinde işlem görüyor. Kömürdeki fiyat artışı, özellikle son aylarda petrokoka göre çok daha yüksek seyrediyor.
Petrokokun 6.000 kcal/kg kömüre göre yaklaşık yüzde 25 daha yüksek ısı içeriğine sahip olduğu dikkate alındığında, fiyatı 150 dolar/tonun altında kaldığı sürece 120 dolar/tonun üzerindeki kömürlere karşı rekabet avantajını koruyabileceğini söyleyebiliriz.
Petrokoktaki fiyat artışının nedenleri neler?
Dr. Nejat Tamzok: Ham petrolün rafinasyonu sırasında yan ürün olarak elde edilen petrokok fiyatlarındaki yukarı yönlü hareket, büyük ölçüde arz kısıtlamaları ve yükselen taşıma/navlun fiyatlarının sonucu olmuştur. Bu noktada, -başta ABD’dekiler olmak üzere- rafinerilerin üretim kesintileri önemli bir rol oynadı. Rafineriler, salgın nedeniyle benzin ve özellikle jet yakıtı üretimini kıstıkça, petrokok arzı da daraldı. Küresel petrokok üretiminin düşmesiyle birlikte fiyatlar da salgın boyunca hızlı bir artış eğilimine girdi.
Fiyatlar bundan sonra nereye gider? Neden?
Dr. Nejat Tamzok: Fiyatların yönü, kısa vadede büyük ölçüde salgına bağlı olacaktır. Aşılamanın artması ve salgının gerilemesiyle birlikte özellikle ulaşım sektöründe ciddi bir hareketlilik bekleniyor. Bunun sonucunda rafineri üretimleri ve dolayısıyla petrokok üretiminin artacağı ve fiyatların bu yılın sonuna kadar belirli bir istikrar kazanacağı söylenebilir. Bununla birlikte, son günlerde virüsün farklı varyantlarına ilişkin haberler pek çok hammaddede olduğu gibi petrokokta da tedirginlik yaratıyor.
Petrokok fiyatlarındaki değişim Türkiye’yi ne kadar ilgilendiriyor? Neden?
Dr. Nejat Tamzok: Türkiye’nin yıllık 4 ile 5 milyon ton arasında değişen petrokok tüketimi bulunuyor. Türkiye, bu tüketim büyüklüğüyle dünyada en fazla petrokok tüketen ilk 8 ülke arasında yer alır. Petrokok tüketiminin Türkiye’nin toplam enerji tüketimi içindeki payı –yıllar itibarıyla değişmekle birlikte- yaklaşık yüzde 1,5 seviyesindedir.
“TÜRKİYE’DE ÜRETİM KAPASİTESİ 1,5 MİLYON TONA ULAŞTI”
Tüketilen petrokokun yaklaşık dörtte üçü ithalat yoluyla karşılanıyor. Mevcut ithalat düzeyiyle Türkiye; Hindistan, Çin ve Japonya’dan sonra dünyanın en büyük dördüncü petrokok ithalatçısı konumundadır. Önceki yıllarda tüm tüketimini ithalat yoluyla karşılayan Türkiye, Tüpraş’tan sonra Star Rafineri’nin de devreye girmesiyle önemli sayılabilecek bir üretim seviyesine ulaştı. Söz konusu iki rafinerinin toplam petrokok üretim kapasitesi yılda 1,5 milyon ton civarındadır.
Türkiye’de petrokokun neredeyse tamamı çimento ürünleri imalatında kullanılıyor. Çimento sektöründeki enerji ihtiyacının neredeyse yarısı petrokok ve yüzde 30’u ise kömürden karşılanıyor. Çimento sektöründeki toplam maliyetin %55-65 civarındaki kısmının enerji maliyetleri olması nedeniyle petrokok fiyatlarındaki artış, sektörü son derece olumsuz etkiliyor.
“YÜKSEK FİYAT İNŞAAT SEKTÖRÜNÜ OLUMSUZ ETKİLİYOR”
Diğer taraftan, yurtiçi kömür piyasalarının plansız, dağınık ve risk yönetiminden uzak yapısı ithal kömür ya da petrokok kullanan sektörlere uluslararası piyasalardaki sert fiyat hareketlerinin etkisinden yerli kömüre kaçarak korunma imkânını da tanımıyor. Dolayısıyla, bir yandan petrokok ve kömür fiyatlarındaki artış, diğer taraftan döviz kurlarında, artık süreklilik kazanan yukarı yönlü hareket neticesinde çimento sektörünün ve buna bağlı olarak inşaat ve altyapı yatırımlarının olumsuz etkilenmekte olduğunu ve bu sürecin önümüzdeki dönemde de uzun bir süre devam edeceğini öngörmek kehanet olmayacaktır.
Erdem GÜNER - Enerji Günlüğü