Enerji Günlüğü - DÜNYA Gazetesi Enerji Editörü ve Enerji Günlüğü Genel Yayın Yönetmeni Mehmet Kara, TANAP’ın bölgesel enerji taşımacılığında dengelerin yeniden oluşmasını sağladığını söyledi. 

Türkiye’ye doğalgaz taşıyan boru hatlarına yenileri ekleniyor. Bunlardan biri TANAP olarak bilinen, Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı. Bir diğeri TürkAkım. Aslında bunların her ikisi de de sadece Türkiye’ye değil, Türkiye üzerinden Avrupa’ya da gaz taşımak üzere tasarlanmış projeler. TANAP Azerbaycan doğalgazını, TürkAkım ise Rus doğalgazını Türkiye’ye ve Avrupa’ya aktaracak. 

TANAP’ın resmi açılışı geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yanı sıra Azerbaycan, Ukrayna, Sırbistan ve KKTC Cumhurbaşkanlarının da katılımıyla düzenlenen uluslararası nitelikli törenle gerçekleştirildi. Peki TANAP’ı beş devlet başkanının ve uluslararası enerji devlerinin üst düzey yöneticilerinin katılacağı bir tören yapacak kadar önemli kılan nedir? Bu projenin gerek Türkiye, gerekse Avrasya hattı (bölgesel) ve küresel enerji dengeleri açısından taşıdığı önem nedir? 

DÜNYA Gazetesi Enerji Editörü/Köşe Yazarı ve Enerji Günlüğü Genel Yayın Yönetmeni Mehmet Kara anlatıyor: 

Sizce TANAP göründüğü ya da gösterildiği kadar önemli bir proje mi? 

Bence evet, TANAP tabii ki çok önemli bir proje. Neden önemli olduğuna dair görüşlerimi söyleyeyim ama ne ölçüde önemli olduğuna bizi dinleyenler ya da bu satırları okuyanlar kendileri karar versin diyelim isterseniz. 

Lütfen başlayalım o zaman, TANAP neden önemli? 

Bir kere Türkiye görece büyük bir ekonomi ve enerji ihtiyacı da yüksek. Ve bu ihtiyaç giderek artıyor, büyüme hızına bağlı olarak artmaya da devam edecek. En azından görünür gelecekte mevcut ve ilave enerji talebini karşılayabilecek kendi kaynaklarına sahip değil Türkiye. O halde dışarıdan almaya devam etmekten başka çaresi yok. Peki istediğiniz zaman ve istediğiniz miktarda doğalgaz alabilmek için ne yapmalısınız? Enerji arz güvenliğini garanti altına alacak altyapıya sahip olmalısınız. İşte TANAP Türkiye açısından enerji arz güvenliğini garanti altına almaya yönelik projelerden biri. 

Proje Avrupa’ya da gaz taşıyacağına göre, başka ülkeler için de önemli olmalı… 

Evet doğru. Ama izin verirseniz, TANAP’ın Türkiye açısından taşıdığı öneme dair çok önemli bir noktaya daha değinmeliyim. Bunu söylemezsek eksik kalır. Evet, Türkiye’nin doğalgazda dışa bağımlılık oranı yüzde 100’e yakın. Ama bağımlılık meselesi sadece bundan ibaret değil. Bir de kimlere bağımlı olduğunuz meselesi var. Şu an itibariyle Türkiye iki boru hattı ile Rusya’dan, birer boru hattı ile de Azerbaycan ve İran’dan gaz tedarik ediyor. Yani hepi topu üç ülkeye bağımlısınız. Üstelik Rusya’nın payı yüzde 60’a yakın. İşte TANAP’tan ilk etapta gelecek 6 milyar metreküplük gaz, Türkiye’nin bugünkü yıllık 50 milyar metreküpe yakın gaz ithalatının yüzde 12’sine tekabül edecek. Bu da, TANAP’ın devreye girmesiyle, doğalgaz ithalatında Rusya’nın payının yüzde 50’nin altına çekilebilmesine imkan tanıyacak demek. 

TANAP’ın Türkiye dışındaki ülkeler için önemine gelebiliriz sanırım... 

Tabii ki. Şimdi nasıl ki Türkiye doğalgaz tedarikinde yüzde 60 oranında Rusya’ya bağımlı ise Avrupa ülkeleri de öyle. Hatta kimi Avrupa ülkelerinde bu oran çok daha yüksek. İşte bu yüzden Avrupa Birliği Komisyonu ve üye ülkeler, Rusya’ya bağımlılığı azaltma derdinde. Dolayısıyla TANAP ve onun bir parçası olduğu Güney Gaz Koridoru, her ne kadar toplam ithalat içinde ciddi bir paya sahip olmayacaksa da Avrupa ülkeleri için de önemli bir proje. 

Peki TANAP’ın devreye girişi Türkiye’nin gaz ithalatı faturasını düşürecek mi? 

Bu biraz karışık mevzu. Aslında boru hatlarıyla gaz tedariki için alıcı ile satıcı arasında imzalanan anlaşmalar, özellikle de fiyatlar kısmı gizli tutuluyor. Yine de bu durum, perde arkasında edindiğimiz güvenilir bilgilere dayalı tahminler yürütmemize engel değil. Sözleşmelerde ne yazdığına dair spekülasyon yapmak doğru olmasa da TANAP’ın Türkiye’nin doğalgaz ithalatına ödeyeceği faturada çok ciddi bir düşüşe yol açmasını beklemiyorum. Ancak TANAP’ın sadece varlığı bile, yani arz güvenliğini garantiye alışı bile bir maliyet azalışı demektir. Kaldı ki tek tedarikçiye yüksek bağımlılığı aşağı çekmesi söz konusu. 

Türkiye TANAP ile enerji geçiş ülkesi statüsünden enerji merkezi statüsüne yükselecek mi? 

Buna tam öyle diyemeyiz. Çünkü enerji merkezi demek, uluslararası enerji ticaretinde gerçek anlamda merkezi bir konum elde etmek demektir. Bu da, ülkeden geçecek boru hatlarıyla taşınacak gazın fiyatının oluşumunda etkin olmanızı, en azından fiyatların ülkenizdeki enerji borsasında oluşmasını sağlamanızı gerektiriyor. Tabii şimdilik böyle bir durum olmaması, TANAP’ın önemini azaltmıyor. 

Ama Enerji Merkezi Türkiye’ye katkısı olmayacak diyorsunuz… 

Şimdilik öyle. Ancak özellikle TANAP’ın kapasitesinin arttırılıp Avrupa’ya daha yüksek miktarlarda doğalgaz akışı sağlanmasına yönelik çalışmalar kapsamında bu yönde önemli adımlar atılabilir. 

Ne gibi? Ya da nasıl? Bunu biraz açar mısınız? 

TANAP aslında Azerbaycan’dan başlayıp, Gürcistan, Türkiye, Yunanistan ve Arnavutluk topraklarından geçerek İtalya’ya uzanan Güney Gaz Koridoru’nun parçalarından sadece biri. İlk parça Azerbaycan’da gazın çıkarıldığı noktadan başlayıp Gürcistan-Türkiye sınırına kadar uzanan Güney Kafkas Gaz Boru Hattı. İkinci parça TANAP, üçüncü parçası ise Türkiye-Yunanistan sınırından başlayıp İtalya’ya uzanan TAP, yani Trans Adriatic Pipeline. Güney Gaz Koridoru başlangıç itibariyle yıllık 16 milyar metreküplük bir taşıma kapasitesine sahip. Ancak ilave yatırımlarla 31 milyar metreküpe kadar yükseltilebilecek. İşte bu kapasite artışı çalışmalarında Türkiye daha etkin rol üstlenebilir. Aynı etkinliği, bu koridorda taşınacak gazın üretildiği ya da üretileceği sahalardaki payını arttırma konusunda da gösterebilirse, Türkiye buradaki gazın ticaretinde de rol almış demektir. Böylece Türkiye doğalgazda fiyat pazarlıklarına sadece tüketici unvanıyla değil, üretici ve taşıyıcı rolüyle de oturmaya başlayabilir. 

TANAP bölgedeki ülkelere de değen bir proje, buna ilişkin neler söylemek istersiniz? 

Evet, TANAP sadece Türkiye’yi ve Güney Gaz Koridoru güzergahındaki ülkeleri ilgilendirmekle kalmıyor. Güzergah üzerindeki paydaşlar Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye, Yunanistan, Arnavutluk ve İtalya. Ayrıca Sırbistan, Bulgaristan, Makedonya ve hatta Romanya ve Ukrayna’nın bile TANAP’a ilgi gösterdiğini görüyoruz. Ukrayna ve Sırbistan Cumhurbaşkanları’nın TANAP’ın açılış törenine katılması bile başlı başına bir göstergedir. Hatta Ukrayna Cumhurbaşkanı, TANAP’tan gelecek Hazar gazını kendi ülkelerine de istediklerini açıkça ifade etti. Dolayısıyla 2020 yılına kadar sadece Türkiye’ye, 2020’den sonra Yunanistan ve Arnavutluk üzerinden İtalya’ya gaz taşıyacak TANAP, özelde Balkanlar’da genelde Güneydoğu Avrupa’nın tamamında çok sayıda ülkenin yakın takibinde. Tabii güzergah dışı ülkelerin bu hattan gelecek gazı alabilmeleri için çapraz bağlantı hatları kurmak gibi bir gündemleri olması kaçınılmaz. Şimdilik bunlardan Bulgaristan-Yunanistan hattı üzerinde somut adımlar atılsa da ileride diğerleri de gündeme gelebilir...  

Enerji Günlüğü / ANTALYA