Fosil yakıt fiyatları son bir yılda neredeyse uçtu. Brent petrolün varili bir yıl önce 40 dolar seviyesindeyken yüzde 100’e yakın artışla 75 dolar seviyesini aştı. Benzer bir gelişme Batı Teksas (WTI) petrolü için de geçerli. Doğal gaz vadeli kontratlarındaki fiyatlar da, son bir yılda yüzde 170’e yaklaşan bir artış gösterdi.
Bir yıl önce 50 dolar/ton seviyesinde bulunan buhar kömürü fiyatları yüzde 260’lık artışla 180 dolar/ton seviyelerine kadar tırmandı. Benzer şekilde yüzde 180’e yakın bir yükseliş de kok kömürü fiyatlarında görülüyor. Dolayısıyla, dünyanın bu en sevilmeyen emtiası son bir yılda fiyatı en fazla artan varlıklardan biri haline geldi.
Yükselen fiyatları yurt içindeki döviz kuru artışlarıyla birlikte değerlendirdiğimizde, önümüzdeki kışın çok zor geçeceğini söyleyebilmek mümkün.
Gelişmelerdenr ilk etkilenecek olan elektrik fiyatları. Türkiye bu yılın ilk yedi ayında tükettiği elektriğin neredeyse yarısını doğal gaz (yüzde 30) ve ithal kömürden (yüzde 16) üretti. Dolayısıyla, fiyat artışlarının elektrik faturalarına yansımaması mümkün değil.
Sanayi tarafında, demir-çelikten çimentoya, gıdadan ulaştırmaya kadar tüm sektörler kaçınılmaz olarak fiyat artışlarından etkilenecektir.
Benzer şekilde vatandaşın ısınmada kullandığı yakıt faturaları da büyük ölçüde artacaktır. Türkiye’de ısınmada yüzde 80’e varan oranda doğal gaz ve ithal kömür kullanılır. Daha kışa girmeden vatandaşın yakacak kömür fiyatlarından şikayetleri başladı. Geçtiğimiz yıl tonu 1500 liradan satılan kaloriferlik kömürün tonu 3 bin TL, sobalık kömürün tonu ise 2 bin 500 TL’yi geçmiş durumda.
Kömürdeki artışın nedenlerine gelirsek…
Aslında kömür fiyatları, küresel elektrik talebinin salgın nedeniyle gerilediği geçtiğimiz yılın ortalarında neredeyse son 15 yılın en düşük noktasına kadar gerilemişti. Ama kapanmaların hafiflemesiyle birlikte özellikle Asya’dan gelen talep nedeniyle hızla yükselerek bu defa son 13 yılın en yüksek seviyelerini gördü.
Elektrik talebinin 2021 ve 2022 yıllarında da hızlı büyümeye devam etmesinin beklendiği dikkate alındığında, kömür fiyatlarının bir süre daha yüksek seyredeceği söylenebilir. Diğer taraftan, küresel gaz fiyatlarındaki artış ya da - alınan çevre ve güvenlik önlemleri nedeniyle - Çin’deki buhar kömürü üretiminin sınırlı tutulması gibi faktörler de bu eğilimi destekliyor.