METİN TÜRKYILMAZ
Geleceği yazmak için ilkin geçmişin bilinmesi gerekir. Türkiye’nin kurulu güç olarak elektrik enerjisiyle tanışması 114 yıl öncesine dayanıyor. Herkesin tahmininin tersine elektrik enerjisiyle ilk kez İstanbul tanışmamış. Elektrik İşleri Genel Müdürlüğü’nün Mart-Nisan 2015 bülteninde yer alan Özgür Sarhan imzalı “Türkiye Elektrik Kurulu Gücünün Tarihsel Gelişimi” çalışmaya göre, Türkiye’de ilk elektrik santrali, 15 Eylül 1902 tarihinde Tarsus Belediyesi tarafından küçük bir su santrali olarak kurulmuş. Bir su değirmeni milinden transmisyonla çevrilen 2 kilowattlık (KW) dinamonun ürettiği elektrik enerjisi Tarsus’a verilmiş. (ayrıca bu konuyla ilgili bağımsız tarihçi/araştırmacı Halil Sarı tarafından kalaeme alınmış ve Enerji Günlüğü’nde yayınlanmış yazılara da bakmanızı öneririz: http://www.enerjigunlugu.net/yazar/90/halil-sari.html)
İstanbul, kurulu güç olarak, Tarsus’tan tam 12 yıl sonra,1914 yılında üç türbin jeneratör grubundan, altı buhar kazanından oluşan Silahtarağa Termik Santralıyla elektrik enerjisiyle tanışmış. Aslında her ne kadar termik santral desek de bu santralin kurulu gücü de sadece 13,4 megawatt (MW) düzeyindeymiş.
Cumhuriyet kurulduğunda kurulu güç 32,8 MW’yi ancak buluyormuş. 1940 yılına kadar kurulu güç sadece 217 MW’ye ulaşmış. Günümüzde, 30 Eylül 2016 sonu itibarıyla kurulu gücün 78 bin 72,2 MW’ye, santral sayısının 2 bin 97’ye ulaştığını düşündüğümüzde o günkü verileri sanırım daha iyi anlarız.
Peki ulaşılan seviye yeterli mi? Değil. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, aynı çalışmadan öğreniyoruz ki 2023 yılına kadar kurulu gücün 110 bin MW’ye çıkacağını bekliyor.
Nüfusumuz artıyor. Tahminlere göre Türkiye nüfusu, 1923 yılında 12 milyon 475 bindi. Bu nüfus 2015 yıl sonunda 78 milyon 741 bine yükseldi.
Yine tahminlere göre Türkiye nüfusu, 100 milyon dolaylarında durağan hale gelecek. Tabii bu dış göçleri içermiyor. Baksanıza son birkaç yılda ülkemize 3 milyonu aşkın Suriyeli ve Iraklı yerleşmiş durumda. Türkiye, önümüzdeki yıllarda da dışarıdan nüfus çekecek. Bu böyle görünüyor.
Milli gelir artıyor. Dünya ekonomisindeki durgunluğa göre Türk ekonomisi büyümeye devam ediyor. 2015 yılında yüzde 4, bu yılı ilk 6 ayında yüzde 3,9 büyüdü. Tahminlere göre, 2016 büyümesi yüzde 3,2 olacak.
Orta Vadeli Programa göre, cari fiyatlarla 2015 yılında 19 bin 917 lira olan kişi başına yurtiçi gelir, 2019 yılında 24 bin 77 liraya çıkacak. Gayri safi yurtiçi hasıla da cari fiyatlarla 1 trilyon 953 milyar liradan 2 trilyon 987 milyar liraya yükselecek. Dolar bazında bu dönemde GSYH 720 milyar dolardan 884 milyar dolara, kişi başına yurtiçi gelir de 9 bin 257 dolardan 10 bin 926 dolara çıkacak. Dolar cinsinden 164 milyar dolarlık bir artış.
Bütün bunları niye yazıyorum? Bunlar, daha fazla elektrik tüketmek demek. Milli gelir artıyorsa, nüfus büyüyorsa elektrik tüketiminin artmaması mümkün değil. Nitekim, 2014 yılında Türkiye’de 255 milyar 490 milyon kWh elektrik tüketildi. Yıllık programa göre, 2016 yılında toplam elektrik tüketimi 275 milyar kWh’ye ulaşacak. Bu da demektir ki yıllık ortalama elektrik tüketimi yüzde 3,75 artmış. Bu artış rakamı çok da fazla değil. Bu hızla tüketimin artacağını öngörürsek bile, 2019 yılında elektrik tüketimi 307,1 milyar KWH’yi geçer.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, kurulu güçte yıllık ortalama yüzde 5’lik büyüme öngörüyor. Bu büyümenin tüketime yansıyacağı düşünürsek, 2019’da elektrik tüketimi 318,36 milyar kWh olur.
1972 yılında kişi başına elektrik tüketimi 300 kilowattsaati (kWh) ancak aşıyordu. Bu rakam, 1977 yılında 500’ü, 1990 yılında 1000’i, 1996’da 1500’ü, 2003 yılında 2 bini geçti. 2006 yılında 2 bin 500 kWh’ye dayandı, 2011 yılında 3 bini geçti. 2014 yılında elektrik tüketimi, son nüfus hesaplamalarına göre 3 bin 322 kWh idi. Bu rakam 2015 yılında 3 bin 400 KWH’yi (3 bin 410) geride bıraktı. Bu yıl 3 bin 500 kWh’yi geçip, 2019 yılında 3 bin 800 kWh’ye dayanacak. Enerji Bakanlığı’nın kurulu güç büyümesindeki tahmininin tüketime yansıyacağı hesabına göre, 3 bin 933’ü bulur.
Projeksiyonumuzu devam ettirirsek, kişi başına elektrik tüketimi 2021 yılında 4 bin, 2029 yılında 5 bin kWh’yi geçecek. Yaptığımız projeksiyona göre, 2030 yılında nüfusu 88,25 milyon olacak Türkiye’de 460,45 milyar kWh elektrik tüketilecek ve kişi başına tüketim 5 bin 217 kWh olacak.
Enerji Bakanlığı’nın kurulu güçteki artış tahmininin tüketime yansıyacağı hesabıyla da 2020’de 4 bin, 2025’de 5 bin, 2030’da 6 bin kWh geçilir ve 2030’da Türkiye’nin elektrik tüketimi 544,5 milyar kWh’ye, kişi başına elektrik tüketimi de 6 bin 169 kWh’ye ulaşır. Hangisi gerçekleşecek tabii ki bilemeyiz ama elektrik tüketiminin 460 ile 545 milyar kWh arasında bir yerde olacağını tahmin edebiliriz.
Tabii bütün hesaplar da değişebilir. Örneğin ben 2015 yılı sonunda 78 milyon 741 bin olan nüfusun, Orta Vadeli Programda 2016 yıl ortasında 78 milyon 559 bine nasıl indiğini anlayabilmiş değilim. Bence, hesapların yeniden yapılması gerekiyor ki geleceği daha iyi tahmin edebilelim.
Unutmamak gerekir. Bilgi “güç”tür. Ne kadar doğru ve ayrıntılı bilgiye sahipseniz o kadar iyi planlar ve yönetirsiniz.
Metin Türkyılmaz – Enerji Günlüğü / 29 Ekim 2016