NİLAY ÇAĞLAR 

Geçen yazımızın konusu, enerjide Rusya, Gürcistan, Ermenistan, İran işbirliğiydi. Herkesin kendince farklı bir hesabı var. Peki kimin çıkarı kiminle nerede çakışıyor nerede çatışıyor?

O yazıda nelerden bahsetmiştik, bir hatırlamaya çalışalım.

Rusya, Gürcistan, Ermenistan ve İran’ın bölgedeki elektrik ticaretini geliştirmek için bir araya gelmelerinden, bu doğrultuda dörtlü mutabakat zaptı imzaladıklarından, Ermenistan’ın bu dörtlüde yer alabilmek için yapması gereken yatırımları nasıl elini cebine atmadan gerçekleştirdiğinden, öyle ki ta Avrupa’dan bile 10 milyon Euro tutarında hibe(!) almayı başarmasından... (Bknz: http://www.enerjigunlugu.net/icerik/20154/ermenistan-elektrikte-avrupaya-baglanacak.html)

Yazının sonunu da şu soruyla bağlamıştık:

Fotoğraf fazla tozpembe durmuyor mu?

Hazır, tüm dünya Trump üzerine yoğunlaşmışken, biz Rusya’nın içinde olduğu bu pembe fotoğrafa biraz daha yakından bakalım.

Önce küçük bir uyarı: Bu yazıda söz edilen konuların bir kısmı kulislerde konuşulan söylentilerden ibaret. O nedenle, hem duymamış olmamak önemli hem de duyduğunda kendini kaptırmamak lazım.

Kamu spotu kısmı da halledildiğine göre, hazırsanız başlayabiliriz.

Evet, Gürcistan esasında İran, Ermenistan ve Rusya’nın da tarafı olduğu dörtlü enerji mutabakatında yer almaktan rahatsız…

Peki neden, nasıl?

Bilinen şu ki, Gürcistan bahar ve yaz aylarında hidroelektrik santrallerden elde ettiği fazla elektriği güneyindeki Ermenistan ve İran’a satabilecek olmaktan son derece memnun. Aynı şekilde, kışın ihtiyaç duyduğu elektriği İran’dan da alabilecek olmaktan da son derece memnun.

Fakat asıl mesele, Rusya’nın buna imkan veren mutabakat zaptında yer alması!

Rusya’nın bu resimde olması Gürcistan kamuoyunu rahatsız ediyor.

O halde, bu rahatsızlığın arkasında yatan nedenlere bakmak lazım.

Sebeplerden biri Güney Osetya meselesi. Güney Osetya 1990’ların başında Gürcistan’dan bağımsızlığını ilan etti ve ayrıldı. Fakat konum olarak hemen hemen Gürcistan’ın tam içinde.

Kuzeyinde Kuzey Osetya’nın bulunduğu Güney Osetya, üç taraftan Gürcistan ile çevrili. Rusya da kaynayan kazan Güney Osetya’yı, Gürcistan’a karşı kullanıyor. Öyle ki Aralık 2015’te Rusya, Güney Osetya’ya İskender M balistik füzelerini konumlandırdı. Füzelerin yönü de Gürcistan tarafına çevrildiydi.

Gürcistan, işte bu İskender M’lerin konumlandırılmasından sadece bir kaç gün sonra; Rusya’nın da içinde yer aldığı bu enerji anlaşmalarına imza koydu!

Rusya’nın içinde yer aldığı bu anlaşmalar sadece muhalefet kanadının değil aynı zamanda hükümette yer alan isimlerin de tepkisini çekti. Gürcü yetkililer bu tepkileri, füzelerin kendilerine değil, Türkiye’ye karşı kullanılabileceğini ifade ederek yatıştırmaya çalıştılar.

Gelelim bu meselenin bölgedeki bir diğer devletle ilgili tarafına.

Aslında Azerbaycan da, müttefiki Gürcistan’ın anlaşmada yer almasından rahatsız. Şimdi de bunu biraz açalım.

Kasım 2015’te Gürcistan’ın artan doğalgaz talebine karşılık verebilmek için Rusya’dan aldığı doğalgaz miktarını artabileceğine yönelik söylentiler, Gürcistan’ın müttefiki Azerbaycan’la olan ilişkilerindeki gerilimi tırmandırdı. Azerbaycan, Gürcistan’ın başlıca doğalgaz tedarikçisi ve aynı zamanda da müttefiki. Azeriler tam da beraber çalışmayı beklerken Rus enerji devi Gazprom sahneye çıktı ve Gürcistan’a,  Azerbaycan’ın verdiği fiyatın altına düşeceklerini açıkladı.

Tüm bunlar olurken Aralık 2015’te Gürcistan, Rusya’nın da içinde yer aldığı bu dörtlü enerji mutabakatını imzaladı. Böylece Gürcistan-Azerbaycan gerilimi iyice tırmandı.

Gerilimin tek nedeni Gürcistan’ın enerjide Rusya ile el sıkışması değildi. Bunun yanında Tiflis’in Azerbaycan’ın yıllardır savaş halinde olduğu Ermenistan ile el sıkışması da gerilimin bir diğer önemli nedeniydi.

Bilindiği üzere Azerbaycan, Dağlık Karabağ meselesinden dolayı Ermenistan’a ambargo uyguluyor. Hemen hatırlayalım; Ermenistan ile Azerbaycan’ın arasında yer alan Dağlık Karabağ, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının hemen ardından Azerbaycan’dan bağımsızlığını ilan etmişti. Ermeni nüfusun çoğunlukta olduğu bölge hukuken Azerbaycan’a ait. Fakat 1992’de Ermenistan bu bölgeyi işgal etti. O gün bugündür Ermenistan’ın hakim olduğu bölgede Azerbaycan ile çatışmalar durup durup alevleniyor. Son bir not: Moskova yönetimini bu konuda Erivan Yönetimi’nin yanında yer alıyor.

Azerbaycan bu meseleden dolayı Ermenistan’ın bölgede tecridine yönelik politikayı yürürlüğe koydu. Doğal olarak, müttefik sıfatında konumlandırdığı bir ülkeden de, aynı doğrultuda hareket etmesini bekliyor. Fakat Gürcistan’ın, değil aynı politikayı uygulamak Ermenistan’ın bölgedeki diğer ülkelerle işbirliğini artırmasını sağlayan bir anlaşmada yer alması, üstelik Ermenistan’la da el sıkışması Bakü Yönetimi’nin (Azerbaycan) tepkisini çekti.

GÜRCİSTAN GAZ İŞİNİ AZERBAYCAN’A VERİYOR

Gelelim Gürcistan’ın artan talebe karşılık alması gereken doğalgaza ne olduğuna. Yaklaşık üç ay sonra, Mart 2016’da Gürcistan bu doğalgazı Azerbaycan’dan alacağını açıkladı. Azeriler daha önce 1000 metre küpünü 318 dolardan verdikleri gazı, fena sayılmayacak bir indirimle 278-283 dolar aralığında bir fiyattan vermeyi kabul etti. Gürcistan da bu şartlarda Azerbaycan’dan aldığı gazı yıllık 500 milyon metreküp artıracağını açıkladı.

MOSKOVA’NIN HAZIR KOLTUĞU: RUSYA–ERMENİSTAN ANLAŞMALARI

Gürcüler kendilerini Rusya’nın anlaşmadaki varlığına karşı temkinli olmaları gerektiği konusunda tembihleye dursunlar, Moskova yönetimi çok daha önceden bölgede imzalanacak olası bir enerji anlaşmasında kendi koltuğunu zaten hazırlamıştı.

Dörtlü mutabakat zaptı imzalanmadan tam dört ay önce, Ağustos 2015’te Rusya Ermenistan ile bir anlaşmaya imza koymuştu. Anlaşma, Ermenistan’ın Gürcistan ve İran’la planlanan elektrik iletim hatlarının Rus şirket tarafından işletilmesine imkan veriyordu. Yani Rus CEO’nun fotoğrafta yer alması aslında daha o tarihte (yani çok daha önceden) kesinleşmişti!

Aynı anlaşma Aralık 2013’te Ermenistan ile imzalanan bir başka kritik anlaşmayı da kapsamına alıyordu: Rus enerji devi Gazprom’un 30 sene boyunca Ermenistan’da tek doğal gaz tedarikçisi olmasını sağlayan anlaşmayı!

Peki, 2013’te Ermenistan’ın iç pazarına yönelik imzalanan bu anlaşmanın 2015’te imzalanan anlaşmalara etkisi ne olacak?

 

Şöyle ki Ermenistan, İran sınırında yer alan ve İran’a elektrik ihraç etmesini sağlayacak olan elektrik santrali için gereken yakıt alımında Rusya’nın iznini almak zorunda kalacak!

İran, Ermenistan’a bu santralde üretilen elektriği almayı ve tesisin çalışması için gereken doğalgazı vermeyi taahhüt ediyor. Fakat söz konusu gazın miktarında artış ihtiyacı doğarsa Ermenistan bunu elde etmek için Rusya’dan izin almak zorunda kalacak. Bir not daha, Ermenistan’da bulunan bu elektrik santralinin işletmesi de yine Rusların elinde!

Bir önceki yazının sonunda dört ülkenin yetkililerinin de bulunduğu fotoğraf karesine dikkat çekip şöyle sormuştuk: Ermeni Bakan’ın gergin gülümsemesi, Rus CEO’nun elini üç Bakanın da üzerine koyması nedensiz değil mi diye....

Tüm bu anlattıklarımızdan sonra siz ne dersiniz?

Nilay Çağlar - Enerji Günlüğü