İklim şartları, enerji tüketimini belirleyen ana faktörlerin başında geliyor. Özellikle ısınma ve soğutma amaçlı enerji talebinde bu durum daha net görülüyor. Türkiye’nin 2024 yılındaki doğalgaz tüketimi ile 2025 yılının ilk iki ayındaki gelişmeler ve yılın tamamına dair beklentiler konusundaki tahminleri Türkiye Doğalgaz Dağıtıcıları Birliği (https://www.gazbir.org.tr/) Başkanı Yaşar Arslan’a sorduk.
2024 yılı doğalgaz tüketim hedefleri ne ölçüde gerçekleşti? Neden?
2023 yılında Türkiye’nin toplam doğal gaz tüketimi bir önceki yıla kıyasla yüzde 6 azalışla 50 milyar m3 olmuştu. 2024 yılı için ise meteorolojik tahminler, hane başı ve diğer sektörlerdeki tüketim tahminleri ışığında yapılan analizlere dayanılarak negatif, nötr ve pozitif olmak üzere üç talep tahmini senaryosu çalışılmıştı. Negatif-nötr senaryoya göre 2024 yılı Türkiye doğal gaz talebinin 2023 yılı doğal gaz tüketimine benzer şekilde 50-51 milyar metreküp civarında olacağını öngörmüştük. Pozitif senaryoya göre ise 2023 yılına kıyasla yüzde 6-7 oranında artışla 53 milyar metreküp civarında bir tüketim ile yılın tamamlanabileceğini öngörmüştük. Yıl sonu verilerine baktığımızda pozitif senaryonun gerçekleştiğini görüyoruz.
Yani ne oldu tam olarak, sayı verebilir misiniz?
2024 yılında doğal gaz tüketimi 2023 yılına göre yaklaşık yüzde 6 artarak 53 milyar metreküp seviyesine yükseldi. Oysa 2023 yılı ortalama sıcaklığı 15,2 derece iken 2024 yılı 15,5 derece olarak kaydedildi. Yani 2024’te sıcaklık ortalaması bir önceki yıla kıyasla 0.3 derece yükselirken, doğalgaz tüketimi, konut ve sanayideki artışın etkisiyle 3 milyar metreküp yükseldi.
Gaz tüketimi farklı abone gruplarında nasıl gelişti?
2024 yılında elektrik üretimi için santrallerde ve sanayide 13,4 milyar m3, konutlarda 19,1 milyar m3 doğal gaz tüketildi. 2024 yılında bir önceki yıla göre elektrik santrallerinde tüketim yüzde 3 azalırken, sanayide yüzde 9 ve konutlarda tüketim yüzde 13 arttı.
Sizce tüketim verilerindeki değişiklikleri belirleyen belli başlı faktörler neler?
2023 yılında meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremler sonrası inşa edilen yeni yerleşim yerlerinde yaşamın başlaması ve her yıl 1 milyon yeni abonenin sisteme dahil olması gaz tüketimini de etkiledi. 2024 yılı Ekim-Aralık dönemi sıcaklıklarının geçtiğimiz yıllara göre daha soğuk olmasının da etkisiyle konutlarda hane başı gaz tüketimi artış gösterdi. Sanayideki gaz tüketimini ise ekonomik büyüme ile ilişkilendirmek gerekiyor.
Abone başına gaz tüketimi ve bu veri bölgelere göre nasıl değişiyor?
Konutlarda hane başına gaz tüketimi geçtiğimiz yıl yüzde 6 artarak 935 metreküpe yükseldi. Nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu Marmara Bölgesi’nde ortalama sıcaklık 16,6 derece, hane başı tüketim ise 865,2 m3 olarak kayıtlara geçti. Doğu Anadolu Bölgesi ortalama sıcaklığı 11,4 derece, hane başı tüketimi 1.211 m3, İç Anadolu Bölgesi ortalama sıcaklığı 13,1 derece, hane başı tüketim 960,5 m3 oldu. 2024 yılında hane başı en yüksek aylık tüketim Şubat döneminde Doğu Anadolu Bölgesi’nde 219,5 m3 oldu. En düşük hane başı aylık tüketim Ağustos döneminde 9,5 m3 ile Akdeniz Bölgesi’nde gerçekleşti.
2024’te yeni doğalgaz ulaştırılan yerleşim birimi sayısı nedir?
Türkiye’nin 81 ilinde, 909 yerleşim yerine doğal gaz arzı sağlandı. Türkiye’deki ilçelerin yaklaşık yüzde 82’sine (804 ilçe) doğal gaz ulaştırılmış durumda. 2024 yılında 52 yerleşim yerine arz sağlanması planlanmışken yıl sonunda 63 yeni yerleşim yerine doğal gaz arzı sağlandığını görüyoruz. 2024 yılında doğal gaz arzı sağlanan yeni yerleşim yerlerinin yüzde 75’i ilçe, yüzde 25’i ise belde statüsünde. 2025-2026 yılları arası doğal gaz arzı planlanan yaklaşık 76 yerleşim yeri ile Türkiye’deki ilçelerin neredeyse tamamına doğal gaz ulaştırılmış olacak .
Geçen yıl yeni gaza kavuşan ilave nüfus ve bu yıla dair hedefler nedir?
2024 yılında dağıtım şirketlerinin mevcut ve genişleme bölgelerindeki yatırımları ile ulaşılan nüfus yüzde 1,3 artarak 72,5 milyon oldu. 2024 yılında 943 bin yeni nüfusa ulaşıldı. 2024 yılında 25 yerleşim yerine boru gazı, 27 yerleşim yerine CNG ve 11 yerleşim yerine LNG ile gaz arz sağlandı. 2025 yılında 32 yeni yerleşim yerine doğal gaz arzı sağlanması planlanırken, gaza kavuşacak ilave nüfus yaklaşık 215 bin kişi olarak hesaplanıyor.
Arz-talep dengesinde bir sorun var mı?
Yıllık tüketim tahminini etkileyen bazı önemli faktörler var. Nüfus, hava sıcaklığı, gelir düzeyi, büyüme oranları gibi birçok sebep tüketim tahminlerinde etkili olabiliyor. Dağıtım şirketlerinin genişleme çalışmaları, yani yeni şebeke yatırımları ile her yıl 1 milyonun üzerinde yeni abone sisteme dahil oluyor. Geçmiş dönem verilerinden de görülebileceği gibi, özellikle hava sıcaklıkları konut tüketimini belirgin şekilde etkiliyor. Nitekim bu yılın ilk iki ayında doğal gaz tüketimi ciddi şekilde artış gösterdi. 24 Şubat tarihinde 330 milyon m3 günlük tüketim ile doğal gaz kullanımında rekor kırıldı.
Talep artışını karşılamada bir sıkıntı yaşanıyor mu peki?
Öncelikle Şubat ayındaki rekor tüketim talebinin kesintisiz olarak karşılanmasında büyük emek ve çaba sarf eden BOTAŞ’ı tebrik etmemiz gerekiyor. Son yıllarda başta Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı olmak üzere, EPDK, BOTAŞ’ın özverili çalışmalarıyla doğal gaz talebinde yaşanan artışı karşılayacak giriş kapasitesi, iletim imkanları ve tedarik noktalarının çeşitlendirilmesinde başarılı çalışmalara imza atıldı. Geçmiş yıllarda günlük 195 milyon m3 talebin karşılanmasında dahi bazı güçlükler yaşandığını hatırlıyoruz. Güncel pik tüketimlere baktığımızda doğal gaz arz planlamasında oldukça iyi bir noktaya geldiğimiz görülüyor.
2025 yılına dair tüketim tahminleriniz nedir?
Hava sıcaklıklarının uzun dönem mevsim normallerine dönmesi ve gerçekleştirilecek yatırım çalışmaları sonucunda 2025 yılında 57 milyar metreküp civarında doğal gaz talebi olacağını tahmin ediyoruz. Özellikle son yıllarda mevsim ortalamalarının üzerinde seyreden sıcaklıkların düşmesinin doğal gaz talebine etki etmesini bekliyoruz. Ayrıca, doğal gaz ile elektrik üreten santrallerinin her yıl talebinin düşmesi sonucu Türkiye’nin doğal gaz talebinin nispeten yatay seyredeceği düşüncesindeyiz.
Mehmet KARA - Enerji Günlüğü