Enerji Günlüğü - IEA, 2024-2025 kışında Ukrayna’nın temel enerji hizmetlerinin yerine getirilmesi için 10 başlıkta önerilerde bulunan bir rapor yayınladı. 

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), 2024-2025 kış mevsiminde Ukrayna’nın temel düzeyde enerji hizmetlerini korumak amacıyla, ülkenin enerji bağlamında çok zorlu bir sürece gireceğini bildiren bir rapor yayınladı. 

Kış yaklaşırken, zaman yönetiminin hayati önemde olduğunu vurgulayan rapor; etkili hava savunması, temel enerji ekipmanının temini, ithal tedarik ve yedekleme yöntemlerinin sağlanması için Ukrayna’nın Batılı müttefiklerinin desteğine ihtiyaç duyduğunu; müttefiklerin bu konularda çok hızlı davranmaları gerektiğini bildiriyor. 

2024-2025 kış mevsimi için 10 acil eylem gerektiğini vurgulayan IEA raporu; Ukrayna'nın orta vadede dayanıklılığını artıracak ve ülkenin enerji sektörünü modernize ederek Avrupa'nın geri kalanıyla entegrasyonunu sağlayacak yapısal değişiklikler de öneriyor. IEA raporunda Ukrayna’da kışa girerken, gerekliliği belirtilen 10 eylem aşağıdaki gibi sıralandı.

ENERJİ ALTYAPISININ FİZİKSEL VE SİBER GÜVENLİĞİ

Ukrayna'nın kritik enerji altyapısının fiziksel ve siber güvenliğini güçlendirmek, raporda sıralanan tedbirlerin başında geliyor. Buna göre onarım ve inşaat çalışmaları, özellikle nükleer santrallerin yakınındaki enerji iletim ağı ve trafo merkezleri gibi sistemin kritik noktalarındaki tesislerin saldırılara karşı koruması gerekiyor. 

Rapora göre bu başlığın; fiziksel saldırılara karşı alınacak önlemlerin yanında; savaşın başladığı tarihten bu yana üçe katlanan siber saldırılarla ilgili tedbirleri de kapsaması gerekiyor. 

DONANIM VE YEDEK PARÇA TEMİNİ

Savaşın başından beri Batılı müttefiklerin gönderdiği yardımların ana kalemlerinden olan ekipman ve yedek parça teslimatının, kışa girerken hızlandırılması gerekecek. Rapora göre transformatörler, jeneratörler, yedek parçalar gibi temel ekipmanların bağışlanması, satışı veya kiralanması, Ukrayna'ya uluslararası desteğin temel bileşenlerinden olmaya devam etmelidir. Raporda bu bağlamda ithalat prosedürlerinin basitleştirilmesi ve bu başlıktaki ihtiyaçların net bir şekilde önceliklendirilmesi de öneriliyor. 

ENERJİ ODAKLARI ÜLKE SATHINA YAYILMALI

Rapor Ukrayna’da enerji tedarikinin arttırılmasını ve merkezi enerji yapılarından ziyade küçük enerji tesisleriyle ülke sathına yayılmasını öneriyor. 

Büyük enerji varlıklarının saldırılara karşı daha savunmasız olduğunu öne süren rapor; merkezden uzaklaştırmanın net güvenlik avantajları sağlayacağını bildiriyor. 

Ukrayna’nın savaşın başından bugüne kadar; yedek güç sağlamak için büyük miktarda dizel jeneratör ithalatı yaptığını hatırlatan IEA raporu, daha küçük ölçekli gaz yakıtlı kombine ısı ve güç santralleri; piller ve diğer depolama teknolojileriyle tamamlanan güneş ve rüzgar enerjisi sistemlerinin dağıtımını hızlandırmak gerektiğini öne sürüyor. Bu yaklaşımın arz dayanıklılığını artırmak için de çok önemli olduğunu vurgulayan rapor; hastaneler, okullar, su pompaları ve mobil ağlar için tedarik konusunda özel bir odaklanmaya ihtiyaç olduğunu bildiriyor. 

AVRUPA’YA ETEGRE ENERJİ İLETİM SİSTEMİ

Avrupa Birliği (AB) ile elektrik iletim kapasitesinin genişletilmesi de raporun önerdiği önemli başlıklardan biri. 

2022 Şubatından bu yana Ukrayna ve Moldova'yı Avrupa’nın ana elektrik iletim sistemiyle senkronize etmek için hızla harekete geçildiğini kaydeden raporda, iletim kapasitesindeki mevcut sınırların aşılması ve ülkenin batısından doğusuna elektrik akışının genişletilmesi gerektiğini dikte ediyor. 

VERİMLİLİK VE TASARRUF

Tüketicilerin enerji tasarrufuna teşvik edilmesi; enerji verimliliğine yapılan yatırımların sürdürülmesi de önemli başlıklardan biri olarak raporda yer alıyor. Tasarrufa teşvik konusunda tüketicilerin tüketim hacmini belli seviyede tutacak sübvansiyonlu bir sosyal tarife öneriliyor. Bu öneri Türkiye’de elektrikte uygulanan kotalı tarifeye benzeyen bir uygulama. 

Enerji verimliliği konusunda da kamuoyunu bilgilendirme kampanyaları ile verimlilik uygulamalarını ve verimlilik yatırımlarını teşvik öneriliyor. Bu kapsamda kış boyunca standart hane sıcaklığının düşük tutulması da hızlıca tasarruf sağlayacak bir önlem olarak anılıyor. 

KIŞ ISITMASINDA ALTERNATİFLER

Kışın ısınma amaçlı harcanan enerjinin yönetimi konusunda da bazı öneriler getiriyor, rapor. Isıtma için yedek seçenekler hazırlanması; daha küçük kombine ısı ve güç ünitelerinin hızlandırılmış teslimatı, ülkenin doğusunda en kötü etkilenen bölgelerdeki arzı güçlendirmeye odaklanma, bu başlıklar altında sayılıyor. 

Güvenilir yedek seçeneklere yatırım yapılması; sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) ısıtıcıları, odun ve kömür sobaları ile kırsalda yakıt rezervleri oluşturulması da bu önlemler arasında tavsiye ediliyor. 

DOĞALGAZ DEPOLARI DOLDURULMALI

Doğalgaz depolama seviyelerinin arttırılması da önerilen tedbirlerden biri. Ukrayna'nın depolama tesisleri kış gazı talebini karşılamada kapasite olarak yeterli olmasına rağmen, bu kapasitenin doğru yönetilmesi ve beklenmeyen talep veya arz şoklarına tepki verebilmesi için zamanında doldurulması tavsiye ediliyor. 

GAZ İTHALAT KAPASİTELERİ ARTTIRILMALI

Doğalgaz konusunda AB’den gaz ithalatı kapasitelerinin arttırılması da önemli başlıklardan. Ukrayna'ya gaz akışı için kapasiteleri garantileyen mevcut sözleşmelerden bazıları sona ermek üzere. Bunların yenilenmeleri, yenilenirken gereken şekilde genişletilmesi ve düzenlenmesi gerekiyor. 

Trans-Balkan boru hattı sisteminin daha rekabetçi bir tarife yapısıyla ters modda işletilmesinin de Ukrayna ve Moldova için gaz tedarik güvenliğini artıracağı düşünülüyor. 

MOLDOVA VE TRANSDİNYESTER

Ukrayna dışında savaştan etkilenen ve enerji söz konusu olduğunda bu etkinin daha belirgin olduğu Moldova ve Transdinyester’in de planlama süreçlerine dahil edilmesi tavsiye ediliyor. 

Saldırı kaynaklı fiziksel risklerle karşılaşmıyorlar ancak gaz ve elektrik akışı konusunda ciddi riskler bu iki ülke için de geçerli olacak. Kış mevsiminin Moldova'da ve Transdinyester'de istikrarsızlaştırıcı olabileceği uyarısını yapan rapor; özellikle Moldova ile Ukrayna'da enerji güvenliği sorunlarının yakından bağlantılı olduğunu hatırlatıyor. 

UKRAYNA’DA SAĞLAM TEMELİ OLAN ENERJİ SİSTEMİ KURULMALI

IEA’nın raporu; AB sistemiyle iyi entegre edilmiş, modern, piyasa tabanlı, dayanıklı ve sürdürülebilir bir Ukrayna enerji sistemi için temellerin atılmasını tavsiye ediyor. 

Zaman alacak bir eylem olan bu öneri hakkında acil öncelik olarak, kış aylarındaki aşırı riskleri azaltmak gerektiği bildiriliyor. Yine de uzun vadeli hedefler için derhal çalışmaya başlamak gerektiği de vurgulanıyor.