Enerji Günlüğü - (Mehmet KARA) İsrail kömür santrallerini kapatıp gaz santralleri kuracak. Böylece Doğu Akdeniz’deki Leviathan sahasındaki rezervi yüzeye çıkarmak için gerekli finansmanın sağlandığını belirten Zorlu Holding Enerji Grubu Başkanı Sinan Ak, “İsrail gazının Türkiye’ye getirmek dünkünden çok daha kolay, çok daha yakın” dedi.
Türkiye, yüzde 98’e yakın bir oranda dışa bağımlı olduğu doğalgazda elini güçlendirmek için tedarikçi ve güzergah çeşitliliğine ihtiyaç duyuyor. Çeşitliliği sağlamak üzere yeni boru hattı projelerinin yanı sıra doğalgaz depolama ve sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) tedarik imkanları da arttırılıyor. Bu alanlardaki projelerin hayata geçmesiyle Türkiye’nin hem enerji arz güvenliğini sağlaması hem de doğalgaz kullanım maliyetlerinin aşağı çekilmesi bekleniyor.
Doğalgaz tedarik çeşitliliğini artırmaya yönelik projelerle Türkiye’deki özel sektör oyuncuları da ilgileniyor. Özellikle elektrik alanındaki üretim, dağıtım ve satış operasyonlarıyla enerji sektörünün önde gelen oyuncularından biri konumundaki Zorlu Grubu da bu oyuncuların başında geliyor. Zorlu Holding, Türkiye’nin yanısıra Pakistan’da rüzgar ve güneşe, İsrail’de ise doğalgaza dayalı elektrik üretim yatırımlarına imza atıyor.
İsrail’deki ortaklıkları Zorlu Holding’i, Doğu Akdeniz’den çıkarılan ve çıkarılacak İsrail doğalgazının Türkiye’ye getirilmesi projelerine ilgi göstermeye de yönlendiriyor. Zorlu’nun ortağı olduğu İsrail’deki doğalgaz çevrim santralleri, gaz tedarikini bu kaynaklardan sağlamak üzere uzun vadeli kontratlara imza atıyor. Doğalgazla hem ulusal hem de uluslararası ölçekte ilgilenen Zorlu Holding’in Enerji Grubu Başkanı Sinan Ak, sorularımızı cevapladı.
Yerli kömürün elektrik üretiminde değerlendirilmesiyle ilgili ne düşünüyorsunuz?
Bundan iki hafta önce yapılan Çayırhan ihalesinde fiyat 60,4 $/MW’la benim beklentimin çok çok altında bir rakamla tamamlandı. Önümüzdeki dönemde hem Türkiye hem de dünya konjonktöründeki gelişmelere bakarak elektrik fiyatının 50$/MW altında oluşacağını düşünecek olursak bu rakam her ne kadar düşük de olsa yine de ortalama elektrik fiyatının üzerinde kalacaktır. Sonuçta geçtiğimiz dönemlerde evdeki hesabın çarşıya zaman zaman uymaması sebebiyle böyle bir fiyattan elektriğin sabitlenmesini stratejik açıdan doğru buluyorum. Öte yandan bu ihalenin önümüzdeki dönemde yapılacak diğer yerli kömür projelerine yön göstermesi açışından da olumlu olacağını düşünüyorum.
Peki doğalgaz sektöründeki gelişmelerle ilgili ne düşünüyorsunuz?
Türk Akımı ve TANAP doğalgaz boru hatlarının tamamlanmasıyla birlikte Türkiye’ye gelebilecek doğalgazın toplamı 80 milyar metreküpe ulaşabilecek. Şu anda bu rakam yaklaşık 55 milyar metreküptür. Türk Akımı ve TANAP’a İsrail gazını da eklersek, Türkiye üzerinden akabilecek doğalgaz miktarı 90 milyar metreküpe ulaşabilir. Bu kadar doğalgazın bollaştığı bir ortamda fiyatlarda düşüş olması kaçınılmaz olacaktır.
Bir de sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) imkanlarını artırma çabası var...
Evet, dünyada LNG fiyatları şu anda ciddi anlamda düşmüş durumda. ABD’deki düşüş dünyayı da etkiledi. Nedenine baktığımızda en önemli unsur, kaya gazı çıkarmada kullanılan teknolojinin ucuzlaması. Geçtiğimiz dönemde kaya gazından LNG, 6-7 dolar MMBtu seviyesinde maledilebiliyordu. Oysa bugün üzerinde gazlaştırma tesisi de bulunan gemilere yükleyip 4.5 dolar MMBtu’nun altında maliyetlerle bu gazı ABD’den dünyanın her yerine gönderebiliyorlar.
Önümüzdeki dönemde nereye gider bu fiyatlar?
Kaya gazından gaz elde etme maliyetleri ciddi anlamda düşmüş durumda ve bu trend devam edecek gibi gözüküyor. Önümüzdeki dönemde aynı petrolde olduğu gibi doğalgazda da tüm dünyada kullanılacak referans bir fiyat oluşacağını düşünüyorum. Bugün geldiğimiz noktada suni yöntemler kullanılmadığı takdirde gaz fiyatının 4.5 dolar MMBtu üzerine çıkmayacağı kanaatindeyim. ABD’de bir arz ve talep değişikliği olur da 200 doların üzerine çıkarsa dünyanın diğer bölgeleri de duruma göre hareket edecektir. Keza ithal kömür fiyatı da petrolden bağımsız olarak 55 dolarlardan 110 dolarlara çıkmış durumda. Yani enerji sektörü içinde bu alanlar birbirinden bağımsızlaşıyor.
Peki bu ABD faktörü uzun vadede nelere yol açacak?
Artık istersek fiyatlarımızı ABD’deki Henry HUB enerji fiyatlarına endeksleyeceğiz. Yani fiyat pazarlıklarımızı yaparken (Henry HUB eksi yüzde 10-15) diyebileceğiz örneğin. Bu da neye yol açacak? ABD Avrupa’ya, Türkiye’ye gaz satmak isteyecek. Üstelik gazlaştırma terminali yapmanıza da gerek yok. Zaten LNG’yi şebekenize almak için ihtiyaç duyulacak gazlaştırma ünitesinin geminizin üzerinde olması gerekiyor. Tek yapmanız gereken kıyıda bir iskele, terminal yapmak, yani gemileri boruya bağlamak.
İsrail gazı sizce ne zaman gelir?
İsrail gazının Türkiye’ye getirilmesi imkanı bugün dünkünden çok daha kolay ve çok daha yakın.
Neden?
Eskiden Leviathan gazının getirilmesiyle ilgili olarak, İsrail’in kendi tüketimi olmadığı için mutlaka ihracat yapmak zorunda olduklarını söylüyorduk. Türkiye onlar için çok önemli diyorduk. Üç ay önce ülkedeki toplam 6000 MW kurulu gücü sahip kömür santrallerini kapatarak doğalgaz santralleri kurma kararı aldılar. Bir başka deyişle 7-8 bcm’lik iç tüketim oluşturdular. Bu da Leviathan doğalgaz sahasını çok rahat işletebilecekleri anlamına geliyor. Yani yüzey tesislerini kurup ve sahayı geliştirmek için ihtiyaç duyulan finansmanın önü açılmış durumda.
E kendileri kullanacaksa bize satmaya neden ihtiyaçları olsun ki?
Şu anda İsrail’deki gaz rezervinin toplam hacmi 1000 bcm olarak belirtiliyor. İsrail, bu miktarın yarısını kendi iç tüketimine ayırıyor, yarısını da Türkiye üzerinden Avrupa’ya ya da Türkiye’ye ihraç etmek istiyor. Buna ilave olarak keşfedilmeyi bekleyen 2000 bcm gaz olduğu söyleniyor. Sonuçta İsrail’in kendi ihtiyacı dışında kalan kısmını ihraç edebilmesi için en karlı yöntem bu gazın Türkiye üzerinden yollanmasıdır.
Noble, Leviathan için kesenin ağzını açıyor
Ya Kıbrıs doğalgazı?
Bu noktada öncelikle hem İsrail gazı hem de Kıbrıs gazı için Kıbrıs sorunu çözülmeli diye düşünüyorum. Son günlerdeki temaslar bu anlamda umut veriyor. Gaz ticareti ile ilgili her türlü alternatif, Kıbrıs karasularından geçtiği için Kıbrıs gazı da bu paketin içine girecektir diye düşünüyorum. Bildiğiniz gibi hem İsrail gazı hem de Kıbrıs gazı Delek ve Noble’a ait. Onlar da bu sahaların geliştirilmesi için gerekli adımları atacaklardır.
Mehmet KARA