Değerli okuyucularım,
8 Şubat Cumartesi günü, üyesi bulunduğum ODTÜ Mezunları Derneği Enerji Komisyonu tarafından Ankara`da Vişnelik`te "Enerji Ekipmanlarının Yerli Üretimi Paneli" başlıklı bir toplantı gerçekleştirildi.
Ben de orada bir sunum yaptım. Toplantıda bizi enerji konularıyla yakından ilgili 110 dinleyici izledi. Paneldeki konuşmamın daha geniş bir kesime ulaşmasının faydalı olacağı düşüncesiyle bir özetini sizlere de aktarmak istiyorum. Sunum özetinin, siz "Enerji Günlüğü" okuyucuları için düzenlenmiş bir halini aşağıda bulabilirsiniz...

Değerli ODTÜ Mezunları Üyelerimiz,
Dünyada her mühendislik fakültesi, her termodinamik dersi öğrencisi, aynı termodinamik, ısı transferi derslerini alıyor, aynı yazılım ve donanımları kullanıyor, enthalpi, entropi, ekserji kavramları her yerde aynıdır.

Termik Santrallerde Temel tasarım artık günümüzde basit bir yazılım meselesidir. Bilgisayar kullanabilen her mühendis yapabilir. Türkiye’de yerel mühendislik kapasitesiyle çok şeyler yapılabilir. Termik santrallerde de kendi tasarımınızı kendiniz yapın. Temel tasarımı sakın yabancılara bırakmayın. Detay Tasarım ise sadece zaman meselesidir. İster zaman harcayın kendiniz yapın, ister bir bilen firmaya yaptırın.

GENÇ MÜHENDİSLERE DAHA ÇOK DESTEK VERİLMELİ

Yerel mühendislik ile temel mühendislik yapılması şartır. Genç mühendislerin hepsi, tecrübeli mühendislerin yardımıyla, onların gözetiminde ve desteğiyle temel tasarımı yapabilir. Genç mühendislerimize daha çok destek vermek gerektiğine inanıyoruz. Onlara daha çok fon, daha çok yazılım, donanım, araştırma desteği vermek; master, doktora, doktora sonrası araştırmalarına daha çok para ayırmak ve bunu bir uzun soluklu ulusal politika olarak görmek gerektiğine inanıyoruz.

RÜZGAR VE HİDROLİK TÜRBİNLERİMİZİ YAPABİLİRİZ

Türkiye, yıllardır işlettiği ama hala kendi tasarımını, teknolojisini geliştiremediği termik santral teknolojisine kendisi de sahip olabilir. Aynı şekilde rüzgar türbünlerini, hidrolik türbünleri, azami yerli kapsamda kendimiz üretebilmeliyiz.

TEMEL SANTRAL TASARIMI SADECE BİR YAZILIM MESELESİ

Termik santral temel tasarımları artık bir yazılım meselesidir. Piyasada çok sayıda var. Eğer bir mühendis, yazılımı bilgisayarına yükleyebiliyorsa (upload) artık o yazılımı rahatlıkla kullanabilir. Eğer termodinamik dersi almışsa bir termik santralin temel tasarımını çok seçenekli oluşturabilir, piyasa araştırması için gerekli ön bilgileri hesaplayabilir. Daha sonra uluslararası piyasaya çıkarsınız, istediğiniz imalatçıdan gaz türbini, buhar türbini, buhar kazanı, pompa, soğutma sistemi, fan, toz filtresi, bacagazı kükürtsüzleştirme sistemleri, enstrümantasyon ve kontrol sistemleri satın alırsınız. İşbilir tecrübeli bir proje yöneticisi ve bir saha mühendisi gözetiminde bir araya getirsiniz. Koreli, Çinli, Japon, Alman, Avusturyalı herkes böyle yapıyor, sonra anahtar teslimi olarak maliyetin 3-4 katına satıyor.

UCUZ DİYE ALINAN SANTRALLER ÇABUK YAŞLANDI

Kamu sektörü geçmişte finansman ihtiyacı nedeniyle yabancı yatırımcıya öncelik vermiş. En ucuz ve finansmanı var diye, Doğu Avrupa, UzakDoğu tasarımı, üretimi, verimsiz ve kalitesiz termik santraller almıştır. Bunlara artık gerek yok. Eski santraller yerli yakıta ve çevre şartlarına uyum gösteremediler, çabuk yaşlandılar. O santralleri imal eden yabancı firmalar artık yok, ya ifas eti, ya başkaları tarafından satın alındı. Batı Avrupa, Kuzey Amerika firmaları artık çok pahalı ekipman satar hale geldiler. Yani bir anlamda artık satamaz duruma geldiler.

BACA GAZI KÜKÜRTSÜZLEŞTİRME EKİPMANI ŞART

Yabancı malı çevre ekipmanları, pahalı maliyet oluşturdu. Toz tutucu elektrostatik filtreler büyüdü, bacagazı kükürtsüzleştirme ekipmanları şart oldu. Büyük kül barajları proje kapsamına eklendi. Bazı termik santrallerde kül barajı hala yoktur, kül tutulmakta, madende stoklanmakta, rüzgar esince ortalık kül içinde kalmaktadır.

Yeni uygulama, çıkan külü kömür madeni içine gömmek şeklindedir. Bu yatırımların bitirilememesi, anlamanın ötesinde bir büyük hatadır. Aynı şekilde bazı termik santrallerde bacagazı toz tutma filtreleri küçüktür, mevcut küçük filtreler yeterli miktarda toz tutamazlar. Avrupa Normlarına uyumlu yeterli baca gazı emisyon değerlerine ulaşamamaktadırlar.

SERT ÇEVRE NORMLARI MÜHENDİSLER İÇİN DAHA İYİDİR

Bacagazı kükürtsüzleştirme tesisleri olmayan termik santralleri çalıştırmamak gerekir. Çevre normlarının sert uygulanması biz mühendisler için her zaman daha iyidir. Daha büyük toz filtresi tasarımı yaparız. Daha iyi bacaGazı kükürtsüzleştirme tesisleri yaparız. Daha iyi curuf-atma sistemleri, daha büyük kül barajları yaparız. Daha çok tasarım, daha iyi tasarım, çevreye uyumlu tasarım, daha çok imalat, daha çok yerinde saha montajı yaparız, biz ve bizimle çalışanlar için daha çok iş istihdam imkanı üretiriz, daha çok para kazanır, herkese daha iyi hayat şartları sağlarız.

BİZ ALMANYA, ABD DEĞİLİZ; YERLİ İSTİHDAM ŞART

Yerel Sivil toplum örgütlerinin, düzenleyici, denetleyici ve yönlendirici olarak mutlaka devrede olmaları şartır. Daha çok elektrik üretimi maddi gelişmişlik için şart, bunlara kafa yormak sadece biz mühendislerin işi değildir, ayrıca toplum için sosyal, zihinsel, entellektüel, kültürel gelişmişlik lazım ve bunlar zaten herkesin işidir. Bir yatırım eğer yerli istihdam yaratmıyorsa hiç bir önemi yoktur, "Almanya`da böyle Amerika`da şöyle, Papua Yeni Gine`de bile böyle", diye örnek göstermeyin, onların şartları ile bizimkiler elma armut gibi farklı.

SADECE RÜZGAR VE GÜNEŞ İHTİYACI KARŞILAMAZ

Yenilenebilir enerji kaynaklarının, enerji açığını hemen kapatması mümkün değildir, ancak gecikmeli olarak sektöre katkı verebilecektir. Baz santral olamazlar. Güneş santralleri geceleri çalışmaz. Güneş santralleri için çok geniş boş alanlar gerekir. Rüzgar santralleri rüzgar esmezse durur. Enerji vermedikleri süre sonrasında talep halinde ani olarak devreye girecek, sıcak bekletilen termik santrallere her zaman ihtiyaç vardır.Sadece Rüzgar ve Güneş ile enerji ihtiyacınızı çözemezsiniz. Düşük voltajda üretiğiniz enerjiyi yüksek gerilim hatları ile taşımak için yeni ve pahalı "Akıllı sistem" (smart grid) altyapı yatırımları gerekir. Hızlı, çabuk, kolaycı çözümler göründüğü kadar kolay değildir. Uzun süreli politikalar gereklidir ve bu politikalar içinde yerli teknoloji mutlaka yerini almalıdır.

ENERJİ DEPOLAMA ÇÖZÜMLERİ PRATİĞE GEÇMELİ

Büyük ölçekte enerji depolama masrafıdır. Pompalamalı HES (PHES) ile depolanan enerjinin nerdeyse yarısı kayıp olur. Henüz büyük ölçekte pompalamalı hidroelektrik enerji depolama sistemleri yurdumuzda yok. Diğer enerji depolama çözümleri henüz pratiğe geçirilemedi.

YERLİ KÖMÜRE YERLİ MÜHENDİSLİK ŞART

Yerli yakıtın, kömürün ancak yerli mühendislik tasarımlarıyla en iyi kullanılabileceği gerçeği bizde yıllardır gözardı ediliyor. Yabancı firmalar santrali kurar, deneme çalışmasını tamamladıktan sonra işini tamamlar, kesin kabulünü yapar ve gider. İşletmeci, çoğu yerli termik santrallerde olduğu gibi santralin sorunları ile başbaşa kalır. Eğer bu santralı yerli firma kurmuş olursa, yatırımcıyı her zaman, her bakımda, her arızada memnun etmek; düzgün, etkili, programlı bakım onarım yapmak, yurtiçinde başarılı olmak zorundadır. Bırakıp gidemez. Başarısız bir yerli firma hiçbir yerden iş alamaz. Bu nedenle yerli kömür için yerli teknoloji, yerli tasarım ve yerli firma olmazsa olmazdır.

HER KRİZ BİTER AMA ENERJİ İHTİYACI HİÇ BİTMEZ

Son zamanlarda bizi de kapsayan bir büyük küresel iktisadi kriz etkisi altındayız. Global kapasite kullanımı düşüyor. Global işsizlik artıyor. Bütün bunlar belirli bir süreyi kapsayacak ve sonunda geçecek, bitecek. Türkiye’nin enerji ihtiyacı hiç bitmeyecek. Bu büyük yurtiçi talep karşısında mevcut arz yetmiyor, uzun süre de yetmeyecek.

KÖTÜ HABERİ ERKEN VERMEK ÇOK ÖNEMLİ

Bizim işimiz Risk assesment, risk belirleme. Biz risk belirleriz, yatırımcıya ve hata daha önemlisi yatırımcıya proje kredisi veren finansman kuruluşuna yol gösteriririz. Güzel ama yanlış haberleri herkes verir. Önemli olan doğru ama zor, güç, problemli kötü haberleri, risk analizini, zor çözümleri verebilmek. Daha da önemlisi bunları erken verebilmektir.

TERMİK SANTRAL YAPILIRKEN LOKASYONA DİKKAT

Termik santral tarım, orman, sit, turizm bölgelerine yapılmaz, yapılmamalı, teşvik verilmemeli, ÇED, Lisans verilmemeli. Yerel insan, tarım insanı mağdur edilmemeli. Kamulaştırma ile toprağını kaybetmemeli. Yerel insanı mağdur edenler, seçim sandığında hesabını verirler. Uzun dönemde yerel insan mağduriyetini affetmez.

İLLE DE VERİLECEKSE YERLİ KÖMÜRE TEŞVİK VERİLMELİ

Bir termik santral azami yerli imalatla yapılmış olmalı. teşvikler eğer verilecekse yerli kömür santralleri için verilmeli, aslında normal enerji yatırımları için geçerli standart genel vergi indirimleri dışında hiçbir teşvik verilmemeli. Gereksiz Hazine yükü alınmamalı. Çünkü her türlü iyi niyet ve teşvik, itina ile istismar edilir. Bütün dünyada bu böyle...

HalukDireskeneli (at) gmail.com