Enerji Günlüğü -  (Mehmet KARA) Enerji Ticareti Derneği Başkanı Birol Ergüven, sağlıklı, rekabetçi ve derinlikli bir enerji piyasası için sektöre ilişkin uzlaşmazlıkların da giderileceği bir Merkezi Uzlaştırma ve Piyasa İzleme Komitesi kurulmasını önerdi. Ergüven, “Enerji ihtisasmahkemeleri bile kurulabilir” dedi.

Türkiye’de elektrik üretim ve ticareti faaliyetiyle uğraşan oyuncuların ağırlıklı bölümünü bünyesinde bulunduran Enerji Ticareti Derneği (ETD), serbest rekabetin hakim kılındığı bir enerji piyasası hedefiyle faaliyet gösteriyor. Dernek geçtiğimiz haftalarda genel kurulunu yaptı ve yönetimini yeniledi. Yeni dönemde ETD Başkanlığı görevini, Limak Enerji CEO’su Birol Ergüven üstlendi. Ergüven’le, sektörü ve son genel kurul sonrası ETD tarafından yayınlanan “Türkiye Enerji Ticaretinde 5’te 5” raporunu merkeze alan bir söyleşi gerçekleştirdik. 

ETD’nin yayınladığı “5’te 5” raporu nasıl gündem geldi?

Aslında bu raporun hazırlanması fikri ve talebi, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı Fatih Dönmez’den geldi. Her karşılaştığımızda sektörle ilgili görüşlerimizi sunuyorduk ama kendisi bunların hepsini derli toplu şekilde ortaya koyan bir çalışma yapmamızı önerdi. (Enerji piyasasının gelecek beş yılda nasıl olmasını öngörüyorsanız, alınması gereken tedbirler sizce nelerse, bunları da içerecek bir nevi vizyon çalışması olsun. Somut önerileri olan rapor hazırlayın üzerinde öyle çalışalım) dedi.

Peki nasıl ortaya çıktı bu çalışma?

Kendi içimizde çok tartıştık. Dışarıdan bir danışmanlık şirketine yaptırmak değil, bizatihi üyelerimizin doğrudan katkısı ile hazırlanan bir rapordur bu. Dolayısıyla ETD’nin görüşlerini en iyi yansıtan rapordur.

Rapor zaten yayınlandı ama ETD ne düşünüyor, sizden dinleyelim isteriz…

Biz Dernek olarak şunu söylüyoruz. Birincisi biz serbest piyasa hedefinden taviz verilmemesi gerektiğini söylüyor ve savunuyoruz hala. Tabii bir yandan da ortada bir realite var. Yenilenebilir enerji ve diğer teşvik verilen sistemler. Biz teşviklerin olabildiğince serbest piyasa yapısına zarar vermeden verilmesi gerektiğini söylüyoruz. 

İyi de nasıl sağlanacak bu?

Biz sektörün tüm paydaşlarının içinde yer alacağı 4K prensibine dayalı çalışacak bir piyasa iyileştirme komitesi öneriyoruz. 4K ise koordinasyon, kooperasyon, konsensüs ve kabiliyet olarak sıralanıyor. Bir kere bütün ilgili kurumlar tam koordinasyon içinde olmalı. Bütün paydaşlar kooperasyon içinde çalışmalı. Kararlar konsensusla alınmalı. Ve bu komitede gerçekten kaabiliyeti ve deneyimi olan kişi ve kuruluşlar görevlendirilmeli.

Rekabetin korunması nasıl mümkün kılınacak?

Serbest piyasa olmazsa olmazımız, bundan ayrılmamamız lazım. Ama en önemli şey piyasanın derinliği. Derinliği yoksa gerçek bir piyasadan söz etmek de mümkün değil. Burada da bazı (olmazsa olmazlar) var. Birincisi şeffaflık, ikincisi piyasa izleme. Herkes konulmuş kurallara uyuyor mu? Her bir paydaş, iletim dağıtım, üretim olabilir, hepimiz belirlenmiş kurallara uyabilmek için kendimizi durmadan iyileştirmeliyiz. Ve elektrikte piyasalaşma için aynı zamanda doğalgaz alanında da gerçekten tam anlamıyla bir piyasalaşmaya geçilmesi lazım. Burada EPDK’nın, BOTAŞ’ın üzerine düşen sorumluluklar var. Bunlarla ilgili çalışmalar var ama bunların hızlandırılmalı.

Bu hızlanma nasıl sağlanabilir?

Burada da komite önerimiz var. Merkezi Uzlaştırma ve Piyasa İzleme Komitesi. Merkezi uzlaştırma aslında piyasada derinliği sağlayacak, hem OTC piyasalar hem de ikili anlaşmalar ve belli platformlarda merkezi bir uzlaştırma. Uzlaşmazlıkların giderildiği bir yer. Enerji ihtisas mahkemeleri bile kurulabilir. Bir de piyasa izleme komiteleri piyasadaki tüm işlemleri takip edecek raporlayacak, herkesin piyasa kurallarına göre oynadığını gösterecek.

Elektrik piyasasındaki fiyatlar ne kadar sağlıklı?

Bugün ister üreticiye, ister alıcıya sorun, elektrik piyasasının yatırım anlamında doğru sinyal vermediği algısı var. Doğru olup olmaması bir yana, böyle bir algı hakim. Dönem dönem çok düşük fiyatlar ortaya çıkabiliyor, saatlerce sıfır fiyatlar söz konusu olabiliyor. Veyahut da fiyatlar uzun süre boyunca hep düşüyor. Bu durumda fiyatların verdiği sinyal şu: Yatırım yapma! Az yatırım ise enerji arz güvenliğinde problem demek. Haliyle burada gerçek anlamda, stratejik bir planlamaya ihtiyaç var. İşte burada bir komite daha gündeme geliyor. Piyasa Strateji Komitesi. Fiyatlar üzerinde etkili unsurları takip edip ilgili kurumlara uyarı vermeli, buna göre kararlar alınmalı.

Peki nasıl olacak bu?

Fiyattan bağımsız sürekli üretim yapanlar var. Yerli, yenilenebilir kaynaklar da öyle. Bu yüzden fiyatların yatırımcıya sinyal özelliği taşıyan kaabiliyeti ortadan kalkıyor. Onun için bu komide mutlaka piyasa yapısına ilişkin incelemeler yapıp doğru mesajı iletmeli. Bizim bakış açımız, piyasanın çok daha berrak ve sade olması.

Sadeden kastınız nedir?

Elektrik satışında bir sürü farklı mekanizma var. Bu mekanizmalar kamunun mülkiyeti var mı yok mu, yenilenebilir mi fosil mi, yerli mi ithal mi sorularına göre değişiyor. Tüketici tarafında da serbest mi değil mi, ulusal tarifede mi tarife dışı mı sorularına göre değişen mekanizmalar söz konusu. Ama yurt dışına batığınız zaman bu kadar girift bir piyasa işleyişi yok. Üreticiler var, tüketiciler var. Bir tek tarife var, o da son kaynak tedarikçi tarifesi. Yani tedarikçi bulamayana uygulanacak tarife. Yani biz aslında aşırı regüle ediyoruz. Yurt dışındakiler mükemmel demiyorum. Biz zaten dernek olarak bir yerden hazır bir formülle, reçeteyle Türkiye’deki enerji sistemini iyi hale getiremeyeceğimizi düşünüyoruz. Bunu biz kendimiz geliştirmeliyiz ve bunu yaparken belli prensiplerimiz olmalı.

Fiyatlara devlet müdahalesi var mı?

Bu konuda bir realite var, bir de algı... Bugün piyasada, özellikle enerji ticareti yapan şirketlere baktığınızda piyasaya çok fazla müdahale ediliyor algısı var. Bu gerçek mi değil mi ayrı bir tartışma konusu ama böyle bir algı var. Bu sefer oyuncular piyasaya girmede daha çekingen davranıyor. Bu direkt olarak piyasa derinliğini azaltıyor, sığ bir piyasa oluşuyor.

Bunun yolu şeffaflıktan geçiyor herhalde...

Devlette şeffaflıkla ilgili gerçekten samimi çalışmalar var. Ama bu konuda alınacak çok fazla mesafe var. Örneğin mevzuatta çok sık ve çok keskin değişiklikler yapılabiliyor. Güneş enerjisinde oldu mesela. Mevzuat koordinasyon kurulu öneriyoruz. Tamam, EPDK veya diğer kurumlar mevzuat oluştururken görüş istiyor ve veriyoruz da. Bir kısmı dikkate alınıyor ama bazıları da alınmayabiliyor. Sektör paydaşlarının doğal üyesi olacağı bir kurulun gözetimi ve onayı ile çıkan mevzuat daha doğru bir mevzuat olur. Kararlar, uygulamalar uçlarda olmaz, zikzaklar çizmez. Bir anda ortalamayı bulabiliriz. 

Mehmet KARA