Enerji Günlüğü - Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) daha çıkmadan yoğun tartışmalara konu olan ve bugünkü Resmi Gazete’de yayımlanan, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nde yapılan değişiklik konusunda bir bilgi notu yayınladı. EPDK, yönetmelik değişikliğinin, ilgili kanun hükmünün amacına uygun şekilde uygulanması amacıyla yapıldığının altını çizdi. İşte Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nde yapılan değişikliğine dair bilgi notu niteliğindeki açıklamaları:

Bu yönetmelik neden çıkarıldı?

Hatırlanacağı üzere 09/05/2019 tarihli Cumhurbaşkanı Kararı ile lisanssız üretim tesisi gücü tüketim tesisinin bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile ilişkilendirilmiş, 2022 Mart ayındaki kanun değişikliği ile bazı abone gruplarında bu güç 2 katına çıkarılmıştır. Bu iki adım yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarından azami düzeyde yararlanılmasının ve güneş enerjisi yatırımlarının daha kolay ve etkin bir şekilde hayata geçirilmesinin önünü açmıştır.

İşte EPDK tarafından hazırlanan ve Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren yönetmelik Cumhurbaşkanlığı kararı ve ilgili kanun değişikliğinin sahada nasıl uygulanması gerektiğine dair usül ve esasları belirlemektedir.

Kısaca bu yönetmelik; ihtiyacın üzerinde satışı düzenleyen ve lisanssız üretim santrali olsun ya da olmasın gerçek elektrik tüketicilerini koruyan bir düzenlemedir.

Yönetmeliğin hedefi nedir?

EPDK’nın öncelikli hedefi, imkanı olan bütün tüketicilerin, ‘tükettiği enerjiyi’ güneşten üretebilmesidir. Bu düzenleme ile gerçek tüketimi olan ancak kapasite kısıtı ve yer sorunu sebebi ile üretim tesisi kuramayan tüketicilerin önü açılacaktır.

Hatırlanacağı üzere lisanssız üretimde 2019 yılıyla yeni bir anlayış ortaya konmuş, aslolanın tüketim ihtiyacının karşılanması olduğu ve bu düşünceye katkı sağlayacak her türlü öneriye EPDK’nın açık olduğu defaatle dile getirilmişti.

Ancak ne yazık ki mevzuatın suiistimal edilme çabaları yeni bir düzenleme ihtiyacını doğurmuş ve kanunun verdiği yetkiye dayanılarak satışa konu edilebilecek elektrik miktarını kapsayan bir düzenleme yapılmıştır.

Yönetmelik nasıl uygulanacak?

Bu düzenleme ile EPDK; ‘tüketim kadar üretim’ hedefinden sapan, mühendislik bilimine ve teknik gerçeklere aykırı olarak kurulu gücünü orantısız şekilde arttıran, gerçek tüketicilerin lisanssız üretim tesisi kurabilmeleri imkanını ortadan kaldıran, tüketim olmadan üretim yapmaya çalışan tesislerin satışa konu edilebilecek üretim miktarını belirlemiştir.

Örneğin bir önceki yıl 1 milyon kWh elektrik tüketen bir kişi, cari yılda aylık mahsuplaşmanın akabinde en fazla 1 milyon kWh enerjisini satışa konu edebilecektir. Yılın ilk ayından itibaren ihtiyaç fazlası enerjiye istinaden ödemeler yapılacak, 1 milyon kWh’ı aşan üretimler ise YEKDEM’e ‘bedelsiz katkı’ olarak yansıtılacaktır.

Cari yıl tüketimi önceki yıl tüketimini aşması halinde cari yıldaki tüketim miktarı kadar satış yapılabilecektir.

Üretimle tüketimin aynı ölçüm noktasında yer aldığı tesisler içinde üretimi ölçen tek yönlü sayaç verileri baz alınarak gerçek tüketim miktarı hesaplanacak, böylece bir mağduriyet oluşmasına izin verilmeyecektir.

YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak dikkate alınacak enerji için sistem kullanım bedeli de tahakkuk ettirilmeyecektir.

Yatırımcının sisteme bedelsiz enerji vermek yerine şalteri kapatacağı, bu yönetmelik ile bazı yatırımcıların mağdur olacağı iddia ediliyor?

Elbette “şalter kapatmak” lisanssız yatırımcısının kendi takdiridir. Ancak böyle bir manzara ile karşılaşılması beklenmemektedir. Zira söz konusu tesis, küçük de olsa bir tüketim yapacak ve bunun için çalıştırılması (elektrik üretmesi) gerekecektir. Ayrıca bu tesisler için, ihtiyacın fazlası üretilen enerjinin şebekeye verilmesiyle oluşan ve dağıtım şirketine ödenen bedeller ödenmeyecektir.

Yani hem bu tip yatırımcılar gerçek tüketimlerini karşılayacak hem de daha fazla ürettiği enerjiyi ilave maliyete katlanmadan bütün tüketicilerimizin kullanımına sunabilecektir.

Şalteri kapatan yatırımcılar ise hem kendi tüketimlerini karşılayamayacak hem de yerli ve milli bir kaynağımızın heba olmasına göz yummayı tercih etmiş olacaktır.

Bu yönetmelik tüketicileri de etkileyecek mi?

Bu düzenleme ile gerçek elektrik tüketicilerinin tüketimlerini karşılamak maksadıyla elektrik üretim tesisi kurması, tükettiğini kadarını da satarak yatırımın geri dönüşünü makul süreler içerisinde elde etmesi sağlanacaktır.

Böylece doğası gereği şebekeye entegrasyonunda sıkıntı bulunan kesintili üretim yapan yenilenebilir enerji tesisleri, gerçekten ihtiyacı olan tüketiciler tarafından kurulacaktır.

Getirilen kısıtın üzerindeki enerji “YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak” bütün tüketicilere fayda sağlayacaktır.

Bu yönetmelik ile yatırımcıya ve üreticiye sağlanan kolaylıklar neler?

Örneğin bir sanayicimiz artık ister OSB içinde olsun ister dışında olsun başka bir dağıtım bölgesinde lisanssız üretim tesisi kurabilecektir. Lisanslı veya lisanssız kojenerasyon tesisleri bulunan tüketiciler de belirli şartlar altında kojen santrali ile karşılayamadığı tüketimleri için lisanssız üretim tesisi kurabilecektir.

Yatırımcının çatısındaki elektrik üretim tesisiyle farklı bir ölçüm noktasındaki tüketim tesisini ilişkilendirmek artık mümkün hale gelecektir.

10 MW’ın üstündeki tesisler için doğrudan sisteme bağlanma (fider) imkanı getirilerek şebekeye bağlantı noktasındaki kısıt ortadan kaldırılmıştır.

Kojenerasyon santrali bulunan işletmelerin yanı sıra, 5.1.ç kapsamında tüketim amaçlı üretim tesisi kuran ancak aynı noktada daha fazla tesis kurma imkanı bulunmayan kişilere tüketimi karşılama amaçlı farklı ölçüm noktasında tesis kurabilme imkânı tanınmıştır.

OSB tüzel kişiliklerince kurulmuş ve kurulacak lisanssız üretim tesislerinin OSB ana sayaçlarıyla mahsuplaşmasına yönelik düzenleme yapılarak bu tesislerin OSB katılımcılarının doğrudan elektrik giderini azaltması sağlanmıştır.